Morgunblaðið - 01.12.2010, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Frásögn rík-isstjórnarÍslands af
skýrslu með nýrri
haustspá fram-
kvæmdastjórnar
Evrópusambands-
ins um íslensk efnahagsmál er
svo villandi að hún getur ekki
talist annað en fölsun á efni
skýrslunnar. Í stuttri frétt á
vef stjórnarráðsins er valið af-
ar sérkennilega úr skýrslunni
og þess sérstaklega gætt að
fela þá gagnrýni sem fram
kemur á ríkisstjórnina.
Í frásögn ríkisstjórnarinnar
af skýrslunni segir að skuldir
einkageirans séu ein helsta
fyrirstaða efnahagsbata á Ís-
landi og að endurskipulagn-
ingar skulda sé þörf „til að
fyrirtæki geti vaxið, fjárfest
og skapað ný störf“.
Í þessari frásögn sinni af
skýrslunni „gleymir“ rík-
isstjórnin að geta þess að ann-
ar þáttur er þar nefndur í
sömu setningu og fjallað er
um skuldavanda fyrirtækj-
anna. Sá þáttur er óvissan
sem ríkir hér á landi vegna
skattastefnu ríkisstjórn-
arinnar, en samanlagt segir í
skýrslunni að þessir tveir
þættir muni áfram hafa áhrif
á ákvarðanir fyrirtækja um
fjárfestingar.
Þá gumar ríkisstjórnin í
frétt sinni af því að ESB segi
að fjárlagafrumvarp næsta
árs sýni að hún sé „heil í við-
leitni sinni til að jafna ríkisút-
gjöldin, en að frekara aðhalds
sé þörf standist ekki sú hag-
vaxtarspá sem frumvarpið er
byggt á“. Þarna lætur rík-
isstjórnin þess hvorki getið að
gagnrýndar eru
tafir í framkvæmd
niðurskurðar á
þessu ári né að í
skýrslunni segir
að forsendur fjár-
lagafrumvarpsins
um vöxt og tekjur séu óraun-
hæfar, eða „bjartsýnar“, eins
og það er orðað.
Loks lætur ríkisstjórnin al-
veg vera að nefna það sem
sagt er um stóriðju, en í
skýrslu ESB segir að innspýt-
ing fjárfestingar gæti komið
frá stórum verkefnum á sviði
orku- og álframleiðslu. Þar
segir ennfremur að svo virðist
sem þessi stóru fjárfesting-
arverkefni tefjist frekar
vegna „tæknilegra, fjár-
málalegra og pólitískra
vandamála“.
Í frétt ríkisstjórnarinnar af
skýrslu framkvæmdastjórnar
Evrópusambandsins er með
öðrum orðum vandlega þagað
um þá gagnrýni sem fram
kemur á stefnu ríkisstjórn-
arinnar sjálfrar, þó að aug-
ljóst sé að nokkrum tíðindum
sæti að ríkisstjórn umsókn-
arlands fái slíka umsögn í
skýrslu af þessu tagi.
Í viðleitni sinni til að af-
vegaleiða umræðuna hér á
landi kaus ríkisstjórnin því að
segja ranglega frá skýrslu
ESB og er það ekki í fyrsta
sinn í tíð núverandi rík-
isstjórnar sem ekki er hægt
að treysta upplýsingum sem
frá stjórnarráðinu koma. Sú
ranga upplýsingagjöf ein-
skorðast heldur ekki við mál-
efni sem snerta ESB, þó að
þar séu ósannindin oft meira
áberandi en á öðrum sviðum.
Ríkisstjórnin dregur
upp kolranga mynd
af spá ESB um ís-
lensk efnahagsmál}
Ríkisstjórnin flytur
rangar fréttir
Lífslíkur ein-staklinga með
geðraskanir eru
mun minni í Dan-
mörku, Finnlandi
og Svíþjóð en ann-
arra íbúa þessara
landa. Samkvæmt rannsókn
Norræna lýðheilsuháskólans
munar 20 árum hjá körlum og
15 árum hjá konum.
Í frétt Morgunblaðsins um
rannsóknina, sem unnin var
fyrir Norrænu ráðherranefnd-
ina, var haft eftir Héðni Unn-
steinssyni, sérfræðingi í for-
sætisráðuneytinu, að ekki
lægju fyrir upplýsingar um
stöðuna hér á landi, en ástæðu-
laust að ætla ástandið annað á
Íslandi og í Noregi.
Væri hér um að ræða mun á
lífslíkum milli tveggja þjóð-
félaga yrði þegar ályktað að á
milli lífsgæða í
þeim væri himinn
og haf. Að slíkur
munur sé á hópum
innan sama þjóð-
félags er vísbend-
ing um alvarlegan
brest. Ástæðurnar fyrir þess-
um mun geta verið margar, lík-
amlegir sjúkdómar falli í
skuggann fyrir sálrænum ein-
kennum, fólk með geðraskanir
leiti síður aðstoðar, eða auka-
verkanir vegna langvarandi
lyfjanotkunar eins og Steindór
J. Erlingsson vísindasagnfræð-
ingur leiðir getum að hér til
hliðar.
Það þarf að kanna stöðu
þessara mála hér á landi. Von-
andi er staðan hér önnur en í
Danmörku, Finnlandi og Sví-
þjóð, en sé svo ekki þarf að
grípa til aðgerða.
Engin ástæða er til
að fólk með geð-
raskanir lifi skemur
en annað fólk}
Ólíkar lífslíkur
K
æri lesandi. Ef þú átt kött þá
skaltu láta vera að lesa þennan
pistil. Sama á eiginlega við alla
þá sem hræðast skordýr og smá-
verur, orma og sníkjudýr.
Sníkjudýr ýmiskonar hafa sennilega meiri
áhrif á líf okkar en við áttum okkur á eða vilj-
um hugsa um svona dags daglega. Áhrif þeirra
á okkur, bein og óbein, eru þó lítt rannsökuð og
oft erfitt að greina þau og meta, til að mynda
hvort og þá hvernig þau stýra atferli okkar eða
móta.
Forvitnilegt dæmi um sníkjudýr og fram-
ferði þeirra er ormurinn Dicrocoelium dendri-
ticum sem á sér þrjú tilverustig; á eitt þroska-
skeið í nautgripum, það næsta í sniglum og
síðan það þriðja í maurum. Það sem gerir hann
svo forvitnilegan er það sem gerist þegar hann
vill komast úr maurnum aftur í nautgripinn því þá taka
ormarnir stjórnina í miðtaugakerfi viðkomandi maurs og
í stað þess að snúa aftur heim í búið með hinum maur-
unum klifrar hann upp í strá og bíður þess að vera étinn
af næsta nautgrip þar sem hringrásin heldur áfram.
Kettir koma þar við sögu í þessum pistli að örveran
Toxoplasma gondii býr í þeim um skeið á lífsferli sínum,
eykur kyn sitt í líkama kattar, en berst síðan þaðan í mýs
eða rottur og svo aftur í ketti. Eitt af því sem hún gerir til
að komast aftur í frumhýsilinn (ketti) er að breyta atferli
rottunnar / músarinnar sem hún hefur komið sér fyrir í
með þeim afleiðingum að viðkomandi nagdýr hættir að
óttast ketti, verður reyndar sólgið í að vera í
návistum við þá með fyrirsjáanlegum afleið-
ingum.
Hvað kemur það kattareigendum við, spyr
eflaust einhver kattareigandi eða -vinur, sem
er að lesa pistilinn þrátt fyrir viðvörunina hér
að ofan (eða kannski vegna hennar) og þá er
því til að svara að örveran snjalla á það líka til
að koma sér fyrir í mannslíkamanum og gerir
það reyndar býsna oft. Þar getur hún valdið
erfiðum sjúkdómi, sem er sem betur fer ekki
algengt, en annað sem hún gerir, og er einmitt
svo skemmtilegt, er að hún virðist breyta at-
ferli þeirra sem hún tekur sér búfesti í. Þann-
ig eru vísbendingar um að konur sem smitast
af Toxoplasma gondii taki að klæða sig öðru-
vísi, gjarnan í litríkari klæðnað, verði hirðu-
lausari um útlit sitt en að saman skapi sólgn-
ari í að vera í samvistum við hitt kynið. Þessi magnaða
örvera hefur líka áhrif á hegðun karla, þeir verða kæru-
lausari, árásar- og ævintýragjarnari og líklegri til að
lenda í slysum en þeir sem aldrei hafa kött litið. Svo virð-
ist líka að konur kjósi síður þá menn sem eru svo smitaðir,
en á móti þyki körlum konur með Toxoplasma gondii-smit
mun föngulegri en ósmitaðar.
Magnað ekki satt? Sumir fræðimenn ganga meira að
segja svo langt að segja að mismun menningarheima
megi skrifa að einhverju leyti á útbreiðslu Toxoplasma
gondii. Okkur sé nefnilega fjarstýrt, eða réttara sagt
nærstýrt.
Árni
Matthíasson
Pistill
Káti kattarvinurinn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Una Sighvatsdóttir
una@mbl.is
U
nnt væri að ná fram
sparnaði í heilbrigð-
isgeiranum með því
að setja skýrar reglur
um samskipti lækna
við fulltrúa lyfjaiðnaðarins og auka
meðvitund um starfshætti hans.
Þessu heldur Steindór J. Erlingsson
vísindasagnfræðingur fram.
„Því miður sýna rannsóknir
fram á að starfshættir lyfjafyr-
irtækjannna eru oft þannig að þau
gefa villandi upplýsingar til lækna,“
segir Steindór. Hann sendi í vikunni
bréf til allra þingmanna þar sem
hann kallaði eftir breytingum.
Lyfjaiðnaðurinn ver á hverju
ári milljörðum dala í markaðs-
setningu á nýjum lyfjum, þar á með-
al í kynningarstarf sem beinist að
læknum og felur gjarnan í sér ýmis
hlunnindi og boðsferðir. Fjöldi rann-
sókna hefur síðustu ár sýnt fram á
að læknar verða fyrir meðvituðum
og ómeðvituðum áhrifum af þessu.
Steindór bendir á að með öfluga
markaðsvél að vopni haldi lyfjafyr-
irtækin nýjum og rándýrum lyfjum
að læknum sem ávísi þeim til sjúk-
linga, án þess að þau séu endilega
betri en eldri og ódýrari lyf.
74% niðurstaðna aldrei birt
Hluti af vandamálinu er að oft
er stór hluti rannsókna sem gerðar
eru á nýjum lyfjum aldrei birtur.
Lyfjafyrirtækin sjálf fjármagna í
auknum mæli lyfjaprófanir, ýmist
með eigin rannsóknum eða sem
styrktaraðilar rannsókna.
Skiptar skoðanir eru um hvort
eðlilegt sé að lyfjafyrirtækin sjálf
beri ábyrgð á rannsóknum á áhrifum
og öryggi nýrra lyfja. Ekki síst í ljósi
þess að ítrekað hafa komið fram
dæmi um að rannsóknunum sé hag-
rætt og þær ritskoðaðar, þannig að
aðeins eru birtar niðurstöður sem
eru hagstæðar markaðssetningu.
Nýjasta dæmið um þetta varðar
þunglyndislyfið Reboxetine og er
rakið í læknaritinu British Medical
Journal þann 12. október síðastlið-
inn. Vísindamenn hjá opinberu lyfja-
eftirliti í Þýskalandi komust að því
að lyfjafyrirtækið sem stýrði rann-
sóknum á lyfinu opinberaði aðeins
26% af niðurstöðunum, 74% voru
aldrei birt. Þær niðurstöður sýndu
fram á að þveröfugt við það sem
fram kom í ritrýndum greinum væri
Reboxetine „áhrifalítið og hugs-
anlega skaðlegt þunglyndislyf“.
Í leiðara British Medical Journ-
al segir að endurheimta þurfi traust
á vísindarannsóknum í lyfjageir-
anum. Steindór segir að vandamálið
sé ekki síst að heilbrigðisgeirinn sitji
nú uppi með fjölda birtra vís-
indagreina frá síðustu áratugum án
þess að vita hvar niðurstöðum hafi
verið haldið eftir og hvar ekki.
Vandamálið er ekki nýtt af nál-
inni og umræðan um það ekki held-
ur. Árið 2007 voru reglur hertar í
Bandaríkjunum þannig að skrá þarf
öll lyfjapróf í sérstakan gagnagrunn.
Markmiðið var að koma í veg fyrir
að fyrirtæki gætu komist upp með
að fela neikvæð lyfjapróf. Fyrstu út-
tektir sem gerðar hafa verið á þessu
kerfi síðan sýna þó að það hefur ekki
skilað tilætluðum árangri að sögn
Steindórs. Læknablöð hafa einnig
mörg sett sér þá stefnu að greina
verði frá fjárhagslegum tengslum
höfunda við lyfjafyrirtæki. Það hef-
ur heldur ekki virkað sem skyldi.
Steindór er þeirrar skoðunar að ekki
dugi til að læknar setji sér
siðareglur, heldur þurfi að
binda reglurnar í lækna-
lög. „Meginatriðið
er þó að vekja Ís-
lendinga til með-
vitundar um
þetta.“
Þörf á skýrari
reglum í lyfjaiðnaði
Morgunblaðið/Friðrik
Lyf Rannsóknir sýna að lyfjapróf sem kostuð eru af lyfjafyrirtækjum eru
mun líklegri til að sýna marktækan mun á lyfi og lyfleysu en hlutlaus próf.
Samkvæmt nýrri rannsókn eru
lífslíkur fólks á Norðurlöndum
með geðraskanir allt að 15-20
árum skemmri en annarra íbúa.
Steindór segir að þótt hluta
ástæðunnar megi rekja til óheil-
brigðari lífshátta fólks með
geðraskanir sé enginn vafi á að
notkun geðlyfja hafi líka áhrif.
„Við vitum núna að nýju geð-
rofslyfin geta valdið sykursýki,
hjarta- og æðasjúkdómum og
jafnvel skyndidauða. Þetta er al-
varlegt mál því útbreiðsla þess-
ara lyfja er miklu meiri en æski-
legt er.“ Lyfin voru kynnt fyrir
um 20 árum sem „ný kynslóð“
geðlyfja, en læknablaðið The
Lancet greindi frá því árið 2008
að sú markaðssetning
væri spunaleikur lyfja-
fyrirtækja, lyfin
væru í reynd
lítt frá-
brugðin
þeim
gömlu.
Alvarlegar
aukaverkanir
MEIRI HAGSMUNIR EN
SPARNAÐUR Í HÚFI