Morgunblaðið - 20.12.2010, Blaðsíða 23

var þar ötull og samviskusamur iðk-
andi og átti hann síðar eftir að gera
garðinn frægan með gullaldarliði
Fimleikafélagsins. Þetta lið sem
stundum var kennt við Árna Ágústs-
son átti eftir að brjóta blað í knatt-
spyrnusögu FH, koma félaginu í úr-
valsdeild í fyrsta sinn og móta
framtíðina að glæstum ferli knatt-
spyrnudeildar FH.
Fyrir þrettán árum tókum við
Friðrik upp þráðinn að nýju þegar
við fjórir félagar af sparkvellinum við
Klaustrið stofnuðum með okkur
bridgeklúbb. Við vildum ekki hafa
neinn viðvaningsbrag yfir okkar
spilamennsku og fjárfestum í sagn-
boxum og spilabökkum og spiluðum
forgefin spil kennd við Tops og Doop.
Stíll Friðriks við spilaborðið féll mér
ávallt vel í geð. Hann var óhræddur
við að melda á spilin sín og tók bæði
sigrum og tapi með sama jafnaðar-
geðinu. Tvisvar til þrisvar á vetri var
svo bryddað upp á þeirri tilbreytingu
að hefja spilamennsku upp úr hádegi
á föstudegi eða laugardegi í stað
hefðbundinna fimmtudagsspilafunda
og gera sér glaðan dag á eftir í mat og
drykk. Friðrik vildi heldur halda
slíka dýrðardaga á föstudögum, því
eins og hann orðaði það: „Það er svo
syndsamlegt að spila á vinnudegi.“
Ég leyfi mér að efa að vinur okkar
hafi drýgt stærri syndir en þessar
um dagana.
Ég minnist Friðriks á knatt-
spyrnuleikjum í Kaplakrika, hafandi
lagt að baki hjólreiðaferð úr vestur-
bænum, orðinn sjúkur, en ekki bug-
aður á nokkurn hátt, svitastorkinn
með sitt einlæga bros á vör. Friðrik
var sönn hetja og verður ávallt hetja í
mínum huga.
Guð blessi ykkur, Guðný, Hildur
og Steinn og varðveiti á sérhverja
lund. Sömuleiðis sendum við Stein-
unni og öðrum aðstandendum Frið-
riks okkar dýpstu samúðarkveðjur.
Guð geymi góðan dreng.
Gunnlaugur Sveinsson
og Elín Ástráðsdóttir.
Við fráfall lærimeistara í vísindum,
fræðimanns, afburða kennara og
góðs vinar koma ljóðlínur Hannesar
Péturssonar upp í hugann.
Eitthvað er það
sem engin hugsun rúmar
en drýpur þér á augu
sem dögg – þegar húmar.
Ég tók fyrst eftir Friðriki Helga
Jónssyni, eða öllu heldur Frikka, eins
og við félagarnir í fótboltanum vorum
vanir að kalla hann, á Hringbraut-
arvellinum í Hafnarfirði, þá tæplega
10 ára gamall. Þar lék hann með
hverfafélaginu Spörtu þegar strákar
öttu kappi í knattspyrnu milli hverfa í
Hafnarfirði. Ég horfði upp til þessara
stráka sem voru aðeins eldri og
reyndi að líkja eftir tilburðum þeirra
og færni. Seinna fékk ég tækifæri til
að vera í liði þeirra, á uppgangstíma
FH í knattspyrnu á áttunda áratug
síðustu aldar. Friðrik lék annað hlut-
verk en flestir aðrir í liðinu, hann
varði markið og var útsjónarsamur í
öllum aðgerðum. Hann reyndist lið-
inu ákveðin kjölfesta, bæði utan og
innan vallar. Þessari kjölfestu hélt
hann lífið á enda, sem eiginmaður og
foreldri, einstakur fræðimaður og
kennari við félagsvísindadeild Há-
skóla Íslands, en ekki síst sem traust-
ur félagi og vinur með einstaka nær-
veru. Við kennslu, rannsóknir og
vísindastörf naut hann sín. Sjálfur á
ég Friðriki mikið að þakka, ekki að-
eins fyrir að hafa varið markið á sín-
um tíma heldur einnig fyrir aðstoð í
framhaldsnámi, yfirlestur lokaverk-
efna og vísindagreina. Á leiksviðinu í
Odda var Friðrik á heimavelli líkt og
Sæmundur fróði á Rangárvöllum
forðum daga. Hann var einnig á
heimavelli á Hvaleyrarholtsvelli og
síðar í Kaplakrika en fram á síðasta
dag fylgdist hann vel með gangi mála
í knattspyrnunni. FH var hans lið.
Það er ekki svo langt síðan að hann
hjólaði úr vesturbæ Reykjavíkur í
Krikann til að fylgjast með deildar-
leik sinna manna. Hvílík elja og
dugnaður.
Það var ávallt styrkur að leita til
Friðriks. Hann hafði góða yfirsýn yf-
ir fræðasvið vísinda, var glöggur að
setja sig inn í efnið og færa til betri
vegar. Hann er höfundur fjölda
fræðigreina og rita. Gagnfræðakver-
ið handa háskólanemum er eitt þess-
ara rita. Þar leggur hann ásamt fé-
laga sínum, Sigurði J. Grétarssyni,
ákveðinn grunn að akademískri kjöl-
festu háskólastúdenta. Á skýran en
einfaldan hátt er grundvallarsjónar-
miðum komið til skila sem styrkja
stoðir háskólasamfélagsins. Hlut-
verk hans var að veita fjöldanum leið-
sögn og skapa trausta undirstöðu.
Því verður hans sárt saknað.
Friðrik átti einstakan förunaut,
Guðnýju Steinsdóttur, sem nú sér á
eftir manni sínum langt um aldur
fram. Samrýmdari hjón var varla
hægt að hugsa sér, enda var alltaf
jafn notalegt að sækja þau heim,
hvort sem það var á fyrstu búskapar-
árum á Mánagötunni þar sem allt
nýjasta poppið var leikið eftir góða
sigra í fótboltanum, í Sheffield þar
sem hann lauk doktorsnámi eða á
Meistaravöllunum í vesturbæ
Reykjavíkur. Við Sigrún sendum
Guðnýju, börnum þeirra, Hildi og
Steini ásamt unnustu hans og ætt-
ingjum okkar dýpstu samúðarkveðj-
ur. Megi minning um einstakan fé-
laga lifa.
Janus Guðlaugsson.
Meira: mbl.is/minningar
Þegar ég frétti fráfall góðs vinar
þagnaði tónlist heimsins um stund.
Síðan hefur hún einhvern veginn
misst takt sem hún átti fyrr – það
vantar í hana kunnuglegan bjartan
tón. Friðrik var traustur vinur vina
sinna og vina vina sinna, elskulegur
fjölskyldumaður, fæddur kennari,
heimspekingur og maður tónlistar.
Þegar hann var á skrifstofu sinni var
alltaf opið inn til hans.
Ég á Friðriki mikið að þakka og
mun ætíð varðveita minninguna um
skemmtilegar samverustundir og
samtöl um hvernig lífið var áður en
tónlistin breyttist. Hans verður sárt
saknað. Ég sendi fjölskyldu hans og
vinum innilegar samúðarkveðjur.
Bless, Maharishi. Takk fyrir að hafa
verið til með okkur.
Terry.
E-bekkurinn okkar sem útskrifað-
ist með kennarapróf vorið 1972 hefur
alla tíð verið samheldinn og vand-
ræðalaus. Mikil hlýja hefur einkennt
samkomur okkar. Við hittumst a.m.k.
á fimm ára fresti, síðast 2007 hjá
Ingu Braga. Maðurinn hennar Ingu
Pálma tók frábærar myndir af okkur
og þar er Frissi bráðlifandi, nú mið-
aldra, og ljósa bítlahárið ögn farið að
láta á sjá. Þetta var sveitabekkur, því
margir komu utan af landi. Hafnar-
fjörður taldist varla til dreifbýlis,
þótt nærri lægi, en þaðan komu þeir
Friðrik og Steingrímur á hverjum
morgni með Hafnarfjarðarstrætó.
Fyrsta daginn í skólanum leit Inga
Andreassen yfir hópinn og vonaði
heilshugar að þessir töffarar úr Firð-
inum lentu í hennar bekk, þvílík
glæsimenni. Og það gerðu þeir og
Frissi hóf strax fyrsta daginn að fikta
í tökkunum sem stýrðu gardínunum.
Eftir það stóðst hann aldrei þá freist-
ingu.
E-bekkurinn hefur nú í fyrsta sinn
misst bekkjarfélaga og er að vonum
brugðið. Hugur okkar er nú hjá þess-
um ljóshærða víkingi sem var hlýr,
brosandi, léttur í lund, stundum
galsafenginn og stríðinn, en ætíð með
skopskynið ofar öllu. Frissi var góður
bekkjarfélagi, lagði gott til málanna
og liðsinnti þeim sem á þurftu að
halda. Væntumþykja einkenndi
hann. Upp í huga sumra okkar kem-
ur partí sem Friðrik bauð okkur í
heima hjá afa sínum og ömmu fyrir
árshátíðina í fjórða bekk. Á bak við
prakkarann var ábyrgur maður sem
afi og amma treystu fyrir fínu íbúð-
inni sinni, enda fór ekkert úrskeiðis.
Frissi var betur að sér í tónlist en
við hin og kenndi okkur að hlusta.
Cream þóttu góðir á þessum árum.
Tónlistin gerði það að verkum að
Friðrik hafði komist yfir flottari
enskan framburð en við hin.
Friðrik var vel gefinn og var strax
eftir kennarapróf staðráðinn í því að
mennta sig enn frekar, eins og marg-
ir bekkjarfélaganna reyndar. Hann
hóf strax um haustið nám í sálfræði
og tilkynnti þeim sem heyra vildu að
hann hygðist aldrei fá lægri einkunn
en 12, sem var ágætiseinkunn. Ekki
vitum við annað en að hann hafi stað-
ið við það, og hefur alla tíð síðan verið
fyrirmynd bekkjarfélaganna í dugn-
aði, rétt eins og í gleðinni. Það gerðist
nýlega að doktorsnemi tileinkaði
Friðriki og Huldu, bekkjarsystur
okkar, ritgerð sína. Hulda kenndi
honum í barnaskóla, en Friðrik í há-
skóla. Þessi tvö voru fyrirmyndir
hans í kennsluháttum.
Guðný bættist í hópinn í lok Kenn-
araskólaáranna og fylgdi sínum
manni gegnum þykkt og þunnt alla
tíð. Hjónaband þeirra kom okkur
ætíð fyrir sjónir sem hið vandaðasta.
Það var greinilega góður vinskapur
milli þeirra.
Þótt Friðrik væri upptekinn við
sína iðju, gaf hann sér ætíð tíma til að
setjast niður og ræða málin, og fyrir
það erum við þakklát í dag. Þessari
yfirvegun hélt hann fram á síðasta
dag og lét ekki á öðru bera en að
hann væri ánægður og sáttur. Það
hvarflaði ekki annað að honum en að
varðveita sína einstæðu skapgerð út
lífið.
Við hugsum til Frissa með virð-
ingu og þakklæti fyrir samveru-
stundirnar, og biðjum guð að styðja
fjölskyldu hans.
Már og Inga fyrir E-bekkinn.
Kveðja frá Háskóla Íslands
Við kveðjum í dag kæran sam-
starfsmann, prófessor við Sálfræði-
deild Heilbrigðisvísindasviðs Há-
skóla Íslands.
Friðrik Helgi Jónsson var ástríðu-
fullur kennari, vísindamaður og leið-
beinandi og bar hag Háskóla Íslands
og nemenda sinna fyrir brjósti allan
sinn starfsaldur. Hann var ósérhlíf-
inn, vandvirkur og einlægur í hverju
sem hann tók sér fyrir hendur. Hann
var vakinn og sofinn í þekkingarleit
og viðleitni til að miðla henni til sam-
starfsmanna, nemenda og almenn-
ings.
Friðrik kom til starfa með okkur
hjá Háskóla Íslands árið 1983, fyrst
sem stundakennari í félagsvísinda-
deild en síðan lektor og seinna dósent
og prófessor í sálfræði. Friðrik lauk
BA-prófi í sálfræði frá Háskóla Ís-
lands og lauk meistaraprófi í fé-
lagssálfræði frá London School of
Economics og doktorsprófi frá Há-
skólanum í Sheffield. Doktorsverk-
efni hans var á sviði þroskasálfræði
og fjallaði um skilning barna á verð-
mætum. Aðalkennslugrein Friðriks
við Háskóla Íslands var félagssál-
fræði. Hann var vinsæll kennari og
hafði sérstakt lag á að kynna fræði
sín. Hann var frábær leiðbeinandi við
lokaritgerðir í grunnnámi, meistara-
námi og doktorsnámi. Mannkostir
Friðriks og persónuleiki gerðu hann
að eftirsóttum ráðgjafa sem margir
leituðu til, bæði á faglegum og per-
sónulegum nótum. Hann lagði mikið
af mörkum fyrir fræðigrein sína og
háskólann allan.
Við kynntumst stjórnunarhæfi-
leikum Friðriks þegar hann var for-
stöðumaður Félagsvísindastofnunar
1999-2009 og í stjórnum stofnana Há-
skóla Íslands. Hann var varafulltrúi í
háskólaráði og tók þátt í margs konar
nefndarstörfum fyrir skólann á ýms-
um vettvangi. Hann var forstöðu-
maður Rannsóknastofnunar uppeld-
ismála og formaður skólastjórnar
Menntaskólans við Hamrahlíð um
skeið. Friðrik var aðalhvatamaður og
um árabil stjórnandi árlegrar ráð-
stefnu um rannsóknir í félagsvísind-
um, sem nú kallast Þjóðarspegill.
Síðustu ár átti Friðrik í baráttu við
illvígan sjúkdóm. Það mun seint
gleymast hversu keikur hann stóð í
þeirri viðureign, staðráðinn í að
standa og sinna sínum störfum með-
an stætt var. Ég hitti hann síðast í
haust þar sem hann var að koma til
vinnu. Ég dáðist mikið að styrk hans,
metnaði og umhyggju fyrir starfinu
og stúdentunum.
Með ótímabæru fráfalli Friðriks er
stórt skarð höggvið í raðir starfsfólks
Háskóla Íslands, en vitaskuld er þó
mestur missir og harmur Guðnýjar,
eiginkonu Friðriks og barna þeirra,
Hildar og Steins. Fyrir hönd Háskóla
Íslands votta ég þeim innilega samúð
á þessari sorgarstundu. Ég þakka
Friðriki Helga Jónssyni fyrir farsæl
störf í þágu skólans og mikilsvert
framlag til kennslu og rannsókna á
sviði sálfræði og félagsvísinda.
Starfsfólk og stúdentar Háskóla Ís-
lands minnast Friðriks með þakklæti
og virðingu.
Kristín Ingólfsdóttir rektor
Háskóla Íslands.
Við hittumst fyrst þrítugir, hálf-ó-
fastráðnir stundakennarar eða hvað
það hét. Þó var eins og við hefðum
lengi þekkst. Afi hans hafði forðum
unnið með pabba í síldarútflutningi
og við áttum því margt sameiginlegt:
Utanferð með tunnuskipi, Radio-
nette útvarp. Fortíðarþræðirnir
spunnust einhvern veginn þannig að
við treystum hvor öðrum strax.
Og okkur var fljótt falið að kenna
stóran hluta sálfræðináms í HÍ. Ekki
beinlínis að stjórna náminu en það
gerðum við óbeðnir. Við opnuðum
gluggalausa skrifstofu í Odda og
redduðum því sem redda þurfti í
anda síldarútvegsmanna. Friðrik var
snjall og skjótráður hvort sem við-
fangsefnið var kennsla í sístækkandi
sálfræðitímum, ráðgjöf, stjórnsýsla
eða brýning í körfubolta. Hann hafði
alltaf nef fyrir aðalatriðum og fljótur
að leggja til lausnir. Þá sjaldan að ráð
hans nutu ekki hylli mælti hann
áfram fyrir þeim af kappi, jafnvel eft-
ir að allt var um garð gengið. Stjórn-
samur hefði hann kallast ef ekki hefði
verið stöðug eftirspurn eftir ráðum
hans. Áhrif hans mótuðu kynslóðir
sálfræðinga og félagsvísindamanna.
Hann kom því í verk sem gera
þurfti, samkvæmt eða meðfram
skipuritum. Að löngu krossaprófi
sömdu og frágengnu, var undirrituð-
um kannski efst í hug að halda heim á
leið og hamingjunnar njóta eins og
Friðrik orðaði það. En þá var eftir að
þýða bálkinn á ensku fyrir þá tvo sem
þess óskuðu. Ef ég ekki tók fullan
þátt í því verki lauk hann því einn án
þess að minnast á það.
Vinnugleði við þau störf sem hann
tók að sér og stolt yfir því trausti sem
honum var sýnt dvínaði aldrei. Hann
var ekki á leiðinni neitt annað, hvorki
út né upp. Honum fannst gaman.
Kenndi mér að læra nöfn sem flestra
nemenda. Við vorum ánægðir, stund-
um dálítið roggnir, með árangurinn,
samanber orð hans á leið í léttar veit-
ingar nokkru eftir að hann veiktist:
Ef þeir verða ekki farnir að heiðra
mig eftir tuttugu mínútur held ég
ræðu sjálfur. Á heimleið í lok dags
skýrði hann gjarnan sitt góða skap
með því sem vel hafði tekist um dag-
inn: Vel kennt og stjórnað, sigur á
þeim stóru í körfunni, snjöll lína í
kaffistofuþrefinu. Draumar hans
rættust daglega.
Viðskipti hans við þann ömurlega
handrukkara, krabbann, voru sam-
kvæmt þessari lífssýn. Þegar ég lét í
ljós áhyggjur af veikindum hans til-
kynnti hann að núna skyldi hann hafa
áhyggjurnar. Mínar mundu engu
skila. Vinsamlegast lifa áfram og
miða við að hann mundi ná 85 ára
aldri eins og spákonan spáði. Nema
hún hafi verið lesblind og meint 58.
Þegar fyrra lyfið hætti að hrína á
krabbanum og hið síðara hleypti upp
feiknstöfum í andliti hans tilkynnti
hann frá útlöndum. Hér glápa allir á
okkur Guðnýju og hugsa: Hann hlýt-
ur að vera ríkur þessi, svona ljótur
með svona fallegri konu.
Góður fjölskyldufaðir, einstakur
vinnufélagi og frábær vinur er allur.
Ég kveð hann með orðum sem hann
viðhafði svo oft þegar ég kvaddi eftir
að hafa sótt til hans ráð og skemmt-
un, síðast nokkrum dögum áður en
hann lést: Þakka þér fyrir að tala við
mig.
Sigurður J. Grétarsson.
Kær vinur, samstarfsmaður og
kennari, Friðrik H. Jónsson, prófess-
or í sálfræði við Háskóla Íslands, lést
12. desember síðastliðinn. Friðrik
lauk BA-prófi í sálfræði frá Háskóla
Íslands árið 1976, meistaraprófi frá
London School of Economics ári síð-
ar og doktorsprófi frá Háskólanum í
Sheffield 1986. Friðrik átti langan og
farsælan feril sem kennari og fræði-
maður við sálfræðideild. Hann hóf
störf sem stundakennari í félagssál-
fræði árið 1983, var ráðinn lektor árið
1989 og síðan prófessor 2007.
Friðrik bar hag sálfræðinnar
ávallt fyrir brjósti og átti, að öðrum
ólöstuðum, einna mestan þátt í upp-
byggingu greinarinnar á síðustu 20
árum. Verklegri kennslu í rannsókn-
um og hagnýtingu sálfræðinnar á
flestum sviðum mannlífs var gert
hærra undir höfði en áður. Þessar
áherslur hafa eflaust haft mikil áhrif
á framgang sálfræðinnar og gert
hana að einni vinsælustu grein skól-
ans. Hann hafði einnig frumkvæði að
stofnun sérstakrar námsbrautar á
meistarastigi í félags- og vinnusál-
fræði. Friðrik var frábær kennari
sem hafði einstakt lag á að setja
námsefnið fram með lifandi og stund-
um ögrandi hætti og fékk þannig
nemendur til að taka virkan þátt í
umræðum um námsefnið. Hann var
afar eftirsóttur leiðbeinandi við loka-
ritgerðir og hafði umsjón með vel á
annað hundrað ritgerða á BA- og
meistarastigi.
Friðrik var traustur samstarfs-
maður, hollráður og greiðvikinn og
enginn kom að tómum kofunum þeg-
ar til hans var leitað. Bæði samstarfs-
menn og ekki síst nemendur voru
ávallt velkomnir á skrifstofu hans og
fengu þar greiða úrlausn sinna mála.
Friðrik var eftirsóttur stjórnandi
innan Háskólans, sat í stjórnum
stofnana skólans og tók þátt í marg-
víslegum nefndarstörfum. Hann var
forstöðumaður Félagsvísindastofn-
unar um margra ára skeið og kom
með beinum eða óbeinum hætti að
fjölbreyttu rannsóknarstarfi innan
félagsvísinda. Efling rannsókna-
starfs innan Háskólans var Friðriki
einnig hugleikin og var hann aðal-
hvatamaður að árlegri ráðstefnu um
rannsóknir í félagsvísindum sem nú
nefnist Þjóðarspegill. Sá hann um
skipulagningu Þjóðarspegils frá upp-
hafi fram til ársins 2008.
Friðrik var vinsæll meðal sam-
starfsfólks, enda glettinn og
skemmtilegur maður sem hafði gam-
an af því að tefla fram óhefðbundnum
hugmyndum og sjónarmiðum þegar
honum þótti menn taka sig fullalvar-
lega í samræðum um málefni líðandi
stundar. Var þetta oft þörf áminning
til okkar hinna um að öll mál eiga sín-
ar spaugilegu hliðar en Friðrik hafði
jafnan glöggt auga fyrir þeim. Nú er
horfinn á braut einn af okkar fremstu
kennurum og fræðimönnum í sál-
fræði og verður hans sárt saknað úr
kennaraliði sálfræðideildar. Við
sendum Guðnýju eiginkonu hans og
börnum þeirra innilegustu samúðar-
kveðjur.
F.h. sálfræðideildar Háskóla Ís-
lands,
Daníel Þór Ólason, deildarforseti.
Mig langar með örfáum orðum að
minnast Friðriks H. Jónssonar sem
jarðsettur verður í dag. Ég hef þekkt
Friðrik í meira en 15 ár og unnið með
honum að ýmsum verkefnum. Meðal
annars hefur hann á undanförnum
árum verið í doktorsnefnd í Við-
skiptafræðideild og hefur hann veitt
doktorsnemanum mikilvæg ráð. Allt-
af var gott að leita til Friðriks og
verður hans sárt saknað.
Á árinu 1994 beitti Friðrik H.
Jónsson sér fyrir að haldin yrði ráð-
stefna um rannsóknir í félagsvísind-
um. Að ráðstefnunni stóðu Félagsvís-
indadeild og Viðskipta- og
hagfræðideild. Þátttaka frá Fé-
lagsvísindadeild var mikil en aðeins
voru flutt þrjú erindi um viðskipta-
fræði. Á árinu 1997 var ákveðið að
halda aftur ráðstefnu, Rannsóknir í
félagsvísindum II og var það aftur að
frumkvæði Friðriks. Í þetta skipti
var þátttaka frá Félagsvísindadeild
aftur mikil en aðeins eitt erindi var
flutt um viðskiptafræði. Í hófi eftir
ráðstefnuna sagði ég við Friðrik að
næst vildi ég fá að vinna með honum
að undirbúningi ráðstefnunnar með
það að markmiði að auka þátttöku á
sviði viðskiptafræði. Ráðstefna um
rannsóknir í félagsvísindum var næst
haldin á árinu 1999 og aðstoðaði ég
Friðrik við undirbúning hennar og
voru þá flutt sjö erindi um viðskipta-
fræði. Samstarfið við Friðrik var sér-
staklega ánægjulegt og tókst ráð-
stefnan vel.
Ráðstefnan Rannsóknir í fé-
lagsvísindum IV var haldin á árinu
2003 og vann ég með Friðriki að und-
irbúningi. Í þetta skipti var ekki
lengur unnt að gefa öll erindin út í
einni bók eins og gert var í fyrstu
þrjú skiptin. Í bók Viðskipta- og hag-
fræðideildar voru nú 50 greinar og
var þátttakan loksins orðin viðun-
andi. Frá og með árinu 2003 hefur
MINNINGAR 23
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. DESEMBER 2010