Morgunblaðið - 09.02.2011, Qupperneq 19

UMRÆÐAN 19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRÚAR 2011
Í umhverfi stjórn-
mála á Íslandi gætir
vissrar togstreitu og
einnig hjá almenningi
um hvernig sé best að
starfa. Hin hefðbundnu
stjórnmálaöfl eru sökuð
um skoðanakúgun og
ólýðræðisleg vinnu-
brögð en önnur öfl,
flokkar eða listar koma
fram og segjast starfa á
annan veg.
Almenningur annað hvort hyllir þá
sem ganga úr takti eða lastar. Oft
virðist hyllingin eða lastið vera tengt
pólitískum andstæðingum sem njóta
þess að horfa á ringulreiðina hjá öðr-
um en sér. Hávær krafa er að ef
treysta á stjórnmálamönnum megi
þeir ekki láta að flokksaga. En hvers
vegna að vera þá í flokki eða hópi?
Hvenær er rétt að draga sig úr hópi/
flokki og halda sína leið og hvenær
ekki? Mannskepnan er félagsvera og
hefur hingað til þrifist árangursríkast
í hóp. Í hópstarfi felst öryggi, og
markmiðasetning hóps
eykur líkur á árangri.
En hópstarf er líka
málamiðlun og er helsti
áhættuþátturinn hjarð-
hegðun.
Ef skoðuð er skil-
greining á hópi eða hóp-
myndun er nokkuð ljóst
að hún getur átt við
stjórnmálastarf. Hópur
getur skilgreinst sem
tveir eða fleiri ein-
staklingar sem þróað
hafa með sér sameig-
inlegan skilning og
samvitund á tilteknum aðstæðum.
Hópurinn á í samskiptum innbyrðis
og við þá sem standa utan hópsins.
Við hóp-myndun á sér stað félagsleg
aðlögun einstakra liðsmanna. Hver
liðsmaður þarf að læra á viðmið og
starfshætti hópsins. Á þessum tíma-
punkti þarf viðkomandi að gera upp
við sig hvort hann geti tilheyrt menn-
ingu hópsins og viðmiðum.
Þróunarferli hóps hefur til að
mynda verið lýst af Edgar Schein
(2004) sem hann lýsir í fjórum þrep-
um. Fyrst, er Hóp-myndun, þá er
hópur ekki orðinn að eiginlegum hópi
þar. Kannski fyrst um sinn en síðan
rennur þetta í sitt venjulega hóp-
mynstur. Persónukjör á stjórnlaga-
þing, var þetta „eitthvað annað“, og
sitt sýnist hverjum um það. Reynslan
mun svo sýna fram á hvernig þessum
einstaklingum gengur að komast að
niðurstöðu. Ég hef grun um að venju-
bundin hóp-myndun muni eiga sér
stað þar líkt og alls staðar þar sem
krafan er verkefnalok.
Þau nýju framboð sem hér popp-
uðu upp fyrir sveitarstjórnarkosn-
ingar eru einnig „eitthvað annað“.
Þau titluðu sig t.d. í Kópavogi sem
lista af „venjulegu fólki“ og varð þeim
tíðrætt um lýðræði sem sárlega átti
að hafa skort í öðrum flokkum. Með
þessu var gefið í skyn að eitthvað
væri að fólki sem tæki þátt í hefð-
bundnu stjórnmálastarfi, það væri
öðruvísi á einhvern hátt. Líklega var
átt við að það fólk væri án efa gjör-
spillt og stýrðist einungis af frum-
hvötum en ekki samfélagslegri
ábyrgð sem þessi framboð virtust
eiga hugmyndafræðilegan einkarétt
á. Nema vísun til afbrigðileikans hafi
verið um líkamlegt atgervi þeirra!
Málflutningur „venjulega fólksins“
í dag er vægast sagt furðulegur. Nú
standa þau í pontu og dásama bæinn
sinn Kópavog og hversu vel hann er
búinn með sínar, mennta- og menn-
ingarstofnanir og íþróttamannvirki.
Það fór nú lítið á þessum málflutningi
hjá „venjulega fólkinu“ þegar þau
buðu fram í fyrravor. Samt er það nú
þannig að það sem hefur verið gert
hingað til í Kópavogi hefur verið gert
í boði hinna handónýtu stjórn-
málaafla sem greinilega innihalda
„ekki venjulegt fólk“. Að sjálfsögðu
má gagnrýna margt sem betur hefði
mátt fara en ekki var það þó alslæmt
allt saman.
Þessi framboð, einnig í Reykjavík,
hafa nú sýnt fram á að hóp-myndun
ræður för hjá þeim þegar kemur að
því að greina á milli minnihluta og
meirihluta í stjórn. Sem sagt ekkert
„eitthvað annað“! Nýju öflin hafa
fundið styrkinn í hópamyndun sem
þau svo gagnrýndu mikið og hávært
áður, en líklega er þeirra hópur og
lýðræðislist hans af öðrum toga en
áður hefur þekkst, enda „venjulegt
fólk“!
Eitthvað annað
Eftir Karen El-
ísabet Halldórs-
dóttur
» Almenningur annað
hvort hyllir þá sem
ganga úr takti eða lastar.
Karen Elísabet
Halldórsdóttir
Höfundur er MS í mannauðsstjórnun
og BA í sálfræði og er varabæjar-
fulltrúi í Kópavogi.
þar sem liðsmenn eru uppteknir af
eigin reynslu og leitast við að finna
hlutverk sitt og annarra í hópnum.
Við þetta fer hópurinn að leita eftir
leiðtoga. Smátt og smátt verður sam-
komulag um viðmið og viðeigandi
hegðun. Þá næst verður Hóp-
bygging, þá hefur hópurinn komist í
gegnum vandann sem fylgir því að
velja leiðtoga og raða í hlutverk. Í
þriðja lagi verður Hóp-starf, þá hafa
meðlimir aflað sér þekkingar á liðs-
mönnunum í hópnum og vita að þrátt
fyrir að þeim líki ekki við alla liðs-
menn verða sameiginleg markmið
hópsins því yfirsterkari. Fjórða þrep-
ið er Þroski hópsins. Þá hefur hóp-
urinn aflað sér reynslu og getur unnið
saman og er styrking til að halda
áfram til annarra verkefna.
Umræðan í dag er að flokkakerfið
sé dautt, og að „eitthvað annað“ sé
nauðsynlegt. Þrátt fyrir að mörg ný
framboð hafi litið dagsins ljós utan
fjórflokksins, get ég ekki fljótu bragði
séð að „eitthvað annað“ eigi sér stað
Í ævisögu Skúla
Halldórssonar, Lífsins
dómínó, 1992, er kafli
sem heitir Náttúru-
lækningar. Þar er vitn-
að til bókar Svíans Iv-
ars Waerlands: Úr
viðjum sjúkdómanna
sem kom út 1947 á ís-
lensku. Þar setur Wa-
erland fram þá kenn-
ingu að fyrst blóð
manna og górillu sé örlítið basískt (lút-
að) og fæði górilluapans, sem hann tel-
ur líkjast manninum mest, sé 90% bas-
ískt og bara 10% súrt en okkar manna
80-90% súrt og 10-20% basískt, eða öf-
ugt við apann, ályktar hann að górillu-
apinn sé með rétta fæðið.
Það er margt athugavert við þessa
röksemdafærslu. Górillan hefur
væntanlega lifað á fersku og algjöru
hráfæði og þá hefur hún líka ekki
eyðilagt mat sinn með einhverri hita-
meðferð. Það er vel þekkt að mat
megi flokka í súran og basískan eftir
pH-kvarða og eru skiptar skoðanir
um ágæti basískrar fæðu umfram
súra. Fullyrt er að koma megi í veg
fyrir ýmsa sjúkdóma með t.d. basísku
fæði og nú um mundir er þetta aldrei
meira boðað sem allra meina bót.
Á Íslandi er górillufæði langt í frá
auðvelt vegna legu landsins og við því
flest neydd til að vera alætur áfram.
Jarðargróður er bestur þar sem
menn búa vegna steinefnanna í jarð-
veginum. Innflutt jurtafæði getur
raskað þessu illilega. Best væri að
rækta sem mest sjálfur. Mannslíkam-
anum virðist eiginlegt að neyta súrs
matar, hann myndar líka sýrur, eyðir
og losar sig við þær úr blóðinu, en
blóðið helst alltaf aðeins lútað eða
eðlilegt nálægt 7,4 á pH-kvarða.
Lækkun blóðsins undir 6,8 eða hækk-
un í yfir 7,8 getur orðið lífshættuleg.
Húðin er eðlilega súr við um 5,5,
þvagið er súrt við 6,5 og neðar, munn-
vatnið er súrt við 6,5 og ögn hærra.
Mannslíkaminn á í stöðugu stríði
við örverur (bakteríur, vírusa og
sveppi) sem sækja að honum. Þessar
örverur dafna vel við sem næst hlut-
laust umhverfi (pH=7) og enn betur í
frekar basísku umhverfi. Allar öfgar
hér í mataræði geta því haft alvar-
legar afleiðingar. Vöðvastarfsemin
myndar mjólkursýru, frumustarf-
semin myndar koltvíoxíð (og dálítið af
henni leysist upp í blóðinu og myndar
kolsýru og bíkarbónat), brennisteins-
sýru og fosfórsýru sem fara út í blóð-
ið og magakirtlarnir mynda saltsýru
með pH um 1,0 sem er
nauðsynlegt vegna melt-
ingar prótína og eyð-
ingar örvera í matnum.
En blóðið heldur mjög
stöðugu pH við 7,4 með
hjálp stöðugs magns
bíkarbónats og kolsýru í
blóðinu og látlausrar
starfsemi lungna, nýrna
og húðar við að hreinsa
súrinn burt úr blóðinu.
Þessar sýrur sem þarna
fara burt frá lungum,
nýrum og húð halda ör-
verum frá að ná yfirhöndinni en
ónæmiskerfið sér síðan um það sem
sleppur í gegn í heilbrigðum líkama.
Verði þvagið og húðin basísk sleppa
fleiri örverur inn í líkamann og þá er
betra að ónæmiskerfið sé í topplagi,
ef ekki á illa að fara. Leyfum við lík-
ama okkar að vera basískur verðum
við fljótt veik vegna ágangs örvera og
verðum þá að breyta matarvali okkar
til að ná heilsu. Það er því eðlilegt að
súrmyndun sé í líkamanum og
nægjanlegt pufferefni (stuðpúði) í
blóðinu (bíkarbónat og uppleyst kol-
sýra) til að halda pH blóðsins stöð-
ugu. Þetta pufferefni virkar best við
pH 7,4 og því eðlilegt að náttúran
haldi blóðinu í því gildi við brennslu
matar en lítið af sýrum eða bösum
breytir því pH ekki. Þetta misskildi
líklega Waerland. Eftir máltíðir verð-
ur fyrst á eftir mikil lútarmyndun
(basamyndun) í líkamanum ef neytt
er t.d. kjöts, hvíts sykurs, hveitis eða
mjólkur. Ráð er að drekka með matn-
um eitt glas af vatni íblandað tveimur
teskeiðum 5% súrrar eplasýru ásamt
tveimur teskeiðum hunangs (ráð
læknisins D.C. Jarvis) og hjálpa
þannig jafnvægi í sýru- og basavirkni
líkamans. Þetta byggist á því að sýra
og basi upphefja hvort annað, hlut-
leysing. Þetta hjálpar líka minnkandi
sýrumyndun hjá sumu eldra fólki.
Einfalt er að mæla sjálfur sýrustig
þvagsins með pH-pappírsstrimli til að
fylgjast með mataræðinu, á morgn-
ana eða í þvagi safnað yfir sólarhring-
inn. Þá má líka mæla hvort sýrustig
munnvatns og húðar sé í lagi.
Eftir Pálma
Stefánsson
» Jafnvægi í sýru- og
basamyndun lík-
amans er mikilvægt
fyrir heilsuna og ein
besta vörnin gegn
örverusýkingum
Pálmi Stefánsson
Höfundur er efnaverkfræðingur.
Górillur og mannapar
– súrt eða basískt?
Að gefnu tilefni er
brýnt að gera athuga-
semdir við mjög vill-
andi og óvandaða fjöl-
miðlaumfjöllun um
tekjur öryrkja og þá
sérstaklega þeirra,
sem eru einstæðir for-
eldrar. Í umfjölluninni
hefur borið á því að
ekki er greint á milli
greiðslna sem ör-
yrkjar geta fengið
vegna örorku og annarra greiðslna
til einstæðra foreldra með börn á
framfæri. Greiðslur eins og meðlag,
mæðra-/feðralaun, barnabætur og
umönnunargreiðslur til foreldra
fatlaðra og langveikra barna eru
óháðar því hvort foreldri er með ör-
orkumat eða ekki. Vert er að minna
á að einstæðir foreldrar standa ein-
ir að tekjuöflun heimilisins þó að
kostnaður þeirra vegna framfærslu
barna sé sambærilegur og hjá hjón-
um/sambýlisfólki.
Einstæðir foreldrar
með örorkubætur
Einstætt foreldri sem á þrjú
börn og er með örorkubætur, sbr.
meðfylgjandi dæmi, getur fengið
greiddar samtals 244.610 kr. á
mánuði fyrir skatt. Ef greiðslum
vegna barna (meðlag og mæðra-/
feðralaun), sem eru þær sömu og
fyrir aðra einstæða foreldra, er
bætt við fær einstæða foreldrið
samtals 325.881 kr.
Öryrki, einstætt foreldri, með
engar aðrar tekjur en örorkubætur
Tryggingastofnunar ríkisins (TR).
Örorkumat við 16 ára aldur.
Greiðslur vegna örorku, fyrir skatt:
1 barn 2 börn 3 börn
205.797 222.953 244.610
Ekki eru teknar með í reikning-
inn barnabætur og umönn-
unargreiðslur til foreldra fatlaðra
og langveikra barna. Umönn-
unargreiðslur er fjárhagsleg aðstoð
sem veitt er þegar umönnun er
krefjandi og kostnaður vegna heil-
brigðisþjónustu, meðferðar og
þjálfunar er orðinn umtalsverður.
Umönnunargreiðslur eru misháar
og fara eftir umönnunarmati.
Greiðslurnar miðast við að for-
eldrið hafi fengið örorkumat við 16
ára aldur og fái fulla
aldurstengda örorku-
uppbót, en því yngri
sem einstaklingur er
við gerð fyrsta ör-
orkumats því hærri
verður upphæð aldurs-
tengdrar örorku-
uppbótar.
Í fréttaflutningi
Stöðvar 2 um tekjur
öryrkja, sem eru ein-
stæðir foreldrar, hafa
verið gefnar upp mun
hærri tölur en þær
upphæðir sem ein-
stæðir öryrkjar með börn fá. Ein
skýringin er líklega sú að umönn-
unargreiðslur eru inni í upphæð
heildartekna, en greiðslurnar eru
til að mæta verulegum kostnaði
vegna fötlunar eða veikinda barna.
Á árinu 2009 voru 2.394 börn með
umönnunarmat, sem gefur for-
eldrum barnanna rétt á umönn-
unargreiðslum vegna þeirra.
Lífskjör og
hagir öryrkja
Samkvæmt skýrslu Guðrúnar
Hannesdóttur, Lífskjör og hagir ör-
yrkja frá október 2010, sem byggist
á könnun meðal örorku- og end-
urhæfingarlífeyrisþega, eru 17% ör-
yrkja einstæðir foreldrar. Stærsti
hluti öryrkja fær ekki greiðslur
vegna barna en um 58% öryrkja
eru á aldrinum 50-66 ára, sam-
kvæmt tölum úr áður nefndri könn-
un. Samkvæmt tölum frá TR, sem
Stöð 2 byggir frétt dags. 21. des-
ember 2010 á, eru 18,4% öryrkja
með mánaðarlegar tekjur undir 150
þúsund á mánuði og 43% með
tekjur á bilinu 150-200 þúsund á
mánuði. Þar eru taldar með allar
greiðslur og tekjur, sem öryrkjar
hafa til að framfleyta sér, svo sem
laun og lífeyrissjóðsgreiðslur auk
meðlagsgreiðslna, sem allir ein-
stæðir foreldrar geta fengið. Rúm-
lega 60% öryrkja eru því með
heildartekjur undir 200 þúsund kr.
á mánuði.
Lágar bætur og
skerðingar
Hámarksbætur sem TR greiðir
vegna örorku fyrir einstakling sem
býr einn, er frá 1. janúar 2011
184.170 kr. á mánuði fyrir skatt og
157.030 kr. fyrir skatt fyrir ein-
stakling sem býr með öðrum full-
orðnum. Allar skattskyldar tekjur,
svo sem uppbótargreiðslur TR og
mæðra-/feðralaun, skerða ör-
orkubætur til þeirra sem engar
aðrar tekjur hafa en örorkubætur
frá TR og skerðist einn bótaflokkur
krónu á móti krónu. Þessi hópur
hefur því litla sem enga möguleika
á að bæta kjör sín. Að auki skerða
allar skattskyldar greiðslur, hvort
sem um er að ræða atvinnutekjur,
lífeyrisgreiðslur eða fjármagns-
tekjur, aðra bótaflokka almanna-
trygginga eftir mismunandi reglum.
Bætur falla enn fremur niður ef
viðkomandi er með skattskyldar
greiðslur yfir ákveðnum upp-
hæðum.
Tengsl fátæktar
og heilsuleysis
Rannsóknir hafa sýnt fram á
tengsl á milli heilsufars og fátækt-
ar. Fátækt getur leitt til varanlegs
heilsuleysis. Að auki eiga fátækir
frekar á hættu að einangrast fé-
lagslega. Aðstæður fjölmargra ör-
yrkja einkennast mjög af takmörk-
uðum tækifærum til að auka tekjur
sínar eða breyta stöðu sinni. Það
vill gleymast í umræðunni um
tekjur öryrkja að öryrkjum er oft
ætlað að framfleyta sér árum og
jafnvel áratugum saman á örorku-
bótum, í erfiðri fjárhagslegri og fé-
lagslegri stöðu. Fólk með örorku-
mat er með skerta starfsorku og
með hærri útgjöld að jafnaði en
meginþorri almennings í landinu
vegna lyfja- og lækniskostnaðar,
sjúkra- og iðjuþjálfunar o.fl. Fjöldi
öryrkja bjó við kröpp kjör fyrir
efnahagshrun og á þeir því mjög
erfitt með að takast á við kreppu
og kjaraskerðingar.
Brýnt er að umfjöllun fjölmiðla
um kjör öryrkja ýti ekki undir for-
dóma í garð þeirra. Því er mik-
ilvægt að fjölmiðlafólk vandi ávallt
upplýsingaöflun sína, úrvinnslu og
framsetningu eins og hægt er og
sýni fyllstu tillitssemi í vandasöm-
um málum, sbr. siðareglur blaða-
manna.
Fréttaflutningur fréttastofu
Stöðvar 2 um kjör öryrkja
Eftir Sigríði Hönnu
Ingólfsdóttur » Aðstæður fjölmargra
öryrkja einkennast
mjög af takmörkuðum
tækifærum til að auka
tekjur sínar eða breyta
stöðu sinni.
Sigríður Hanna
Ingólfsdóttir
Höfundur er félagsráðgjafi hjá Ör-
yrkjabandalagi Íslands.