Morgunblaðið - 19.04.2011, Side 19

UMRÆÐAN 19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. APRÍL 2011
Kæri lesandi, ég hef
lengi verið að velta
einu fyrir mér og mig
langar að deila því
með þér.
Mér er svo minn-
isstætt átakið „Til fyr-
irmyndar“ sem átti sér
stað síðasta sumar og
gekk út á það að segja
fólki, ef það sem það
gerir eða stendur fyrir þykir til
fyrirmyndar.
Ég velti því stundum fyrir mér
hvers vegna við gerum ekki meira
af þessu. Að láta einstaklingana í
kringum okkur vita að okkur þyki
þeir til fyrirmyndar, að okkur þyki
vænt um viðkomandi eða jafnvel
segja þeim að nærvera þeirra sé
manni mikils virði.
Í daglegum samskiptum okkar á
milli er áherslan svo oft á því að
tala um og einblína á það hvað allt
gengur illa eða hinir og þessir ein-
staklingar séu nú „svona og hin-
segin“ og ekki að standa sig nógu
vel. Sérstaklega á tímum sem þess-
um þar sem umræðan í samfélag-
inu einkennist af neikvæðum frétt-
um þar sem efnahagsörðugleikar,
stríð, átök og fleira gegna lyk-
ilhlutverki.
Lykilinn að góðum samskiptum
tel ég vera að snúa þessu dæmi al-
veg við. Að beina sjónum frekar að
því hvað býr í fólkinu í kringum
okkur og draga fram sterku hlið-
arnar í hverjum og einum. Síðast
en ekki síst segja fólki frá og láta
vita af því þegar það sem það hefur
fram að færa er gott, gilt og oft
öðrum til fyr-
irmyndar.
Þetta leiðir til
spurningarinnar
„Hvað er að vera til
fyrirmyndar?“
Er sá fyrirmynd
sem á mestan pening,
á flesta vini, er í góðu
starfi eða hvað?
Kannski.
Er sá jafnvel fyr-
irmynd sem sigrast á
persónulegum erf-
iðleikum eða sá sem
tekur tíma til þess að nota styrk
sinn og reynslu til þess að hjálpa
öðrum? Er sá fyrirmynd sem
hreykir sér ekki upp fyrir hjálp-
semi sína heldur í hljóði réttir öðr-
um hjálparhönd?
Í sjálfu sér er viss kúnst að vera
fyrirmynd. Að kunna að leggja
sjálfan sig til hliðar fyrir aðra og
hleypa þeim að sér en gleyma sér
ekki allt of aftarlega í forgangsröð-
uninni. Sumir eru þó fyrirmyndir
fyrir aðra án þess að vita af því.
Hver veit nema að þú eigir sam-
ræður við ákveðna einstaklinga
eða jafnvel sért léttlynd/ur, bros-
andi og upplífgandi og það geri þig
að fyrirmynd einhvers án þess að
þú hafir hugmynd um það.
Orð hafa áhrif, það er gömul
staðreynd. Í góðri bók segir að
dauði og líf séu á tungunnar valdi.
Ég er ekki frá því að það sé heil-
mikið til í því. Niðurrif eða upp-
bygging einstaklinga getur nefni-
lega oltið á orðum annarra, meira
en okkur gæti grunað.
Því langar mig svo endilega að
vekja þig, eins og sjálfa mig, til
umhugsunar um það hvað við segj-
um við fólk. Já, því orð hafa áhrif
og orð geta verið álög. Hrós og
uppbyggileg orð krefjast svo lítils
af manni en gefa svo einstaklega
mikið af sér. Maður meira að
segja, oftar en ekki, fær það til
baka – margfalt.
Sé einhver sem þér þykir vænt
um, þykir gaman að eyða tíma
með, gerir fyrir þig góða hluti, tal-
ar fallega til þín eða gerir yfir höf-
uð eitthvað sem þú kannt að meta
vil ég eindregið benda þér á að
segja viðkomandi frá því. Það er
svo einfalt og lítið mál að segja
öðrum að maður meti þá fyrir það
sem þeir eru og gera fyrir mann og
maður veit aldrei nema það sé akk-
úrat það sem viðkomandi þarf á að
halda að heyra.
Nú sem aldrei fyrr er þörf á að
byggja upp fólkið í kringum okkur,
njóta tímans, faðma vorið sem
loksins virðist ætla að taka við af
vetrinum og sjá gleðina í litlu hlut-
unum sem skreyta tilveruna okkar.
Segðu því fólkinu þínu og fyr-
irmyndum hvað þér raunverulega
finnst þau frábær og hvað þú met-
ur litlu hlutina mikils, þau gætu
þurft á því að halda að heyra það í
dag. Ekki spara orðin þar til þú að
lokum skrifar minningargreinina
því þá koma þau ekki lengur að
gagni.
Ef þú hefur sagt það áður, gerðu
það þá aftur. Við höfum öll gott af
því.
Það eru orð í tíma töluð.
Orð í tíma töluð
Eftir Hrund
Erlingsdóttur
» Beinum sjónum
frekar að því hvað
býr í fólkinu í kringum
okkur og drögum fram
sterku hliðarnar
í hverjum og einum.
Hrund Erlingsdóttir
Höfundur er sálfræðinemi
við Háskólann í Reykjavík.
Morgunblaðið birtir alla út-
gáfudaga aðsendar umræðu-
greinar frá lesendum. Blaðið
áskilur sér rétt til að hafna
greinum, stytta texta í samráði
við höfunda og ákveða hvort
grein birtist í umræðunni eða í
bréfum til blaðsins.
Blaðið birtir ekki greinar,
sem eru skrifaðar fyrst og
fremst til að kynna starfsemi
einstakra stofnana, fyrirtækja
eða samtaka eða til að kynna
viðburði, svo sem fundi og ráð-
stefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda
Morgunblaðinu greinar eru vin-
samlega beðnir að nota inn-
sendikerfi blaðsins. Formið má
m.a. finna undir Morgunblaðs-
hausnum efst t.h. á forsíðu
mbl.is. Einnig er hægt að slá
inn slóðina www.mbl.is/
sendagrein
Ekki er lengur tekið við
greinum sem sendar eru í tölvu-
pósti og greinar sem sendar eru
á aðra miðla eru ekki birtar.
Í fyrsta skipti sem formið er
notað þarf notandinn að nýskrá
sig inn í kerfið, en næst þegar
kerfið er notað er nóg að slá
inn netfang og lykilorð og er þá
notandasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn
lengri grein en sem nemur
þeirri hámarkslengd sem gefin
er upp fyrir hvern efnisþátt en
boðið er upp á birtingu lengri
greina á vefnum.
Nánari upplýsingar gefur
starfsfólk greinadeildar.
Móttaka aðsendra greina
Ég hef áður skrifað
um mismuninn á tog-
veiðum og vistvænum
veiðum. Mig furðar á
því hversu fáir fjalla um
þetta atriði, sem varðar
mjög miklu um framtíð
fiskiveiða við Íslands-
strendur
Takmörkun á að-
gangi í auðlindina á sín-
um tíma tel ég að hafi
verið nauðsynleg, en
þann óskapnað sem hún er nú orðinn
vegna misviturlegra aðgerða tel ég
algerlega óviðunandi.
Lífríki hafsins er afskaplega við-
kvæmt og röng veiðarfæri tel ég ráða
mjög miklu um sjálfbæra framvindu
þess. Togveiðar tel ég þar afskaplega
óheppilegar á ótrúlega margan máta
og vil ég
nefna án langs rökstuðnings,
helstu atriði þess gífurlega mis-
munar, sem er á vistvænum fiskiveið-
um eða togveiðum.
Togskip sem tekur 1 tonn af fiski
úr sjó eyðir tíu sinnum meiri orku (ol-
íu) til þess heldur en skip sem veiðir
með vistvænum veiðarfærum, (línu,
nót eða netum).
Þetta á aðeins við meðan skip er
með veiðarfæri í sjó, þ.e. togskip sem
dregur á eftir sér um 20 tonna veið-
arfæri yfir botninn (botntroll) og tog-
skip með flottroll af sömu stærð eða
stærri í eftirdragi. Fiskiskip sem
veiðir með línu, nót eða netum notar
sáralítinn vélarkraft til að taka sitt
veiðarfæri úr sjó, þannig að orku-
notkun þess er tíu sinnum minni en
togskipa því þetta eru kyrrstæð veið-
arfæri.
Togskip mengar þar af leiðandi tíu
sinnum meira en fiskiskip sem veiða
með vistvænum veiðarfærum. Fiski-
skipaflotinn notar um 15-17% af
mengunarkvóta Íslands.
Við stöðugt hækkandi olíuverð er
olíunotkun að verða stærri og stærri
kostnaðarliður í útgerð. Allan bolfisk-
afla sem nú er leyft að
veiða við Ísland er mjög
auðvelt að veiða á vist-
vænan hátt, þ.e. á línu, í
net eða í nót
Fyrir andvirði tog-
skips upp á tvo millj-
arða (nýi Vestmann-
eyjatogarinn) sem er
smíðað erlendis væri
hægt að kaupa 15 hrað-
fiskibáta 15-18 tonn,
smíðaða hér (gjaldeyr-
issparnaður upp á tvo
milljarða).
Tveggja milljarða
togskip veitir 15-20 sjómönnum at-
vinnu, en 15 fiskibátar 40-50 sjó-
mönnum atvinnu. Þetta eru meðaltal-
stölur miðað við togskip og 15-18
tonna dagróðrabát.
Togskipin veita hinum smáu sjáv-
arbyggðum enga atvinnu, það gera
aðeins dagróðrabátar, sem nota ein-
göngu vistvæn veiðarfæri (langmest
línu). Í hinum mörgu minni sjáv-
arbyggðum allt í kringum landið eru
engir togarar gerðir út og skapa því
enga vinnu fyrir landverkafólk.
Framsal aflaheimilda hefur valdið
gífurlegri byggðaröskun í landinu og
um leið efnahagslegum
glundroða. Í hinum minni byggð-
arlögum, sem byggja afkomu sína að
mestu á sjávarafla, hefur orðið mikill
fólksflótti. Á mörgum stöðum standa
vönduð og vel byggð hús auð og óselj-
anleg vegna þessa, á markaðsverði
langt undir kostnaðarverði, og sveit-
arstjórnir eiga erfitt með að sinna
brýnustu þjónustuskyldum sínum við
íbúana vegna lélegra skatttekna.
Framsal aflaheimilda er einhver
mesta vitleysa í þessu glórulausa fisk-
veiðikerfi og sannar það best að
Mannréttindanefnd SÞ telur það
brjóta mannréttindasáttmála SÞ sem
við erum aðilar að. Atvinnugreinin er
nú gífurlega skuldsett vegna kerf-
isins, vegna þess að þegar aðilar þeir
sem fengu úthlutað aflamagni selja
aflamarksúthlutun sína, skapaðist
fjármagnsflótti frá atvinnugreininni.
Áætlað er að skuldir atvinnugrein-
arinnar nú séu allt að 300 milljarðar
kr.
Í dag er vitleysan slík að menn sem
ætla að fara í útgerð fá engin lán til að
kaupa atvinnutækin,
bátinn eða veiðarfærin ef þeir hafa
ekki aflaheimild. Að mati lánveitanda
er báturinn og veiðarfærin einskis
virði án aflaheimilda.
Með stöðvum á togveiðum í áföng-
um gætu sjávarbyggðirnar end-
urheimt auðlindarétt sinn. Þ.e.
strandveiðar með vistvænum veið-
arfærum og þar með skapað grund-
völl fyrir uppbyggingu sjávarbyggð-
anna á ný. Þetta væri hægt að gera á
margan máta, t.d. með að skilyrða
hverja úthlutun aflaheimilda til ákveð-
inna veiðafæra, þ.e. að ákveðinn hluti
allra aflaheimilda skuli veiða á línu, í
net eða á annan vistvænan máta.
Það er margsannað að togveiðar
eru mikill skaðvaldur í lífríki sjávar,
sérstaklega botnvörpuveiðar og snur-
voð. Línu-, nót-, og netaveiðar eru það
ekki. Nokkur lýsing á skaðsemi botn-
vörpuveiða væri ef stór traktor eða
skriðdreki færi yfir land, móa, mela og
kjarr, með 20 tonn af kúlum, vírum,
netum og hlerum í eftirdragi. Hvernig
halda menn að það land liti út eftir
slíka yfirferð, eða lífríki þess.
Öll þessi atriði er hægt að rökstyðja
ennfrekar á sannfærandi hátt og væri
jafnvel efni í doktorsritgerð svo marg-
slungin áhrif hefur núverandi sjáv-
arútvegsstefna haft á þjóðlíf okkar.
Stjórnvöld ættu að sjá sóma sinn í því
að taka þetta mál til alvarlegrar at-
hugunar því ein er sú staðreynd sem
enginn getur hrakið; stærstur hluti
þess sem okkar er í dag er sjáv-
arauðlind okkar að þakka.
Eftir Hafstein
Sigurbjörnsson »Með stöðvum á tog-
veiðum í áföngum
gætu sjávarbyggðirnar
endurheimt auðlinda-
rétt sinn.
Hafsteinn
Sigurbjörnsson
Höfundur er eldri borgari.
Vistvænar veiðar