Morgunblaðið - 31.10.2011, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. OKTÓBER 2011
Rjúpnatímabilið er
hafið. Eins og oft áður
hefur skipulag veiða
verið óljóst fram á síð-
ustu stundu en svo
einkennilegt er það að
ákvörðun um veiðar á
þessum villta hænsn-
fugli eru pólitísk
ákvörðun sem um-
hverfisráðherra tekur
ár hvert.
Í lögum nr. 64/1994 um vernd,
friðun og veiðar á villtum fuglum
og spendýrum segir meðal annars í
3. gr.:
„Umhverfisstofnun hefur umsjón
með og stjórn á þeim aðgerðum af
opinberri hálfu sem ætlað er að
hafa áhrif á stofnstærð og út-
breiðslu villtra dýra … Í þeim til-
lögum sem ákveðið er að aflétta
friðun skal UST gera tillögur til
umhverfisráðherra um stjórn og
framkvæmd veiða á stofnum villtra
fugla og spendýra, sbr. 7. gr., að
höfðu samráði við NÍ.“
Lögin eru skýr og hlutverk
þeirra sem koma að ákvörð-
unarferlinu sömuleiðis. Engu að
síður er pottur brotinn og eins og
oft er ferill málsins á skjön við það
sem lögin segja. Svo virðist sem
þetta árið hafi komið skipun frá
umhverfisráðuneytinu hvaða nið-
urstöðu UST og NÍ hafi átt að
komast að. Síðar staðfesti ráðherra
ákvörðun sem þegar var búið að
taka innan ráðuneytisins. Skoðum
þetta aðeins nánar.
Haustið 2010 var útlit fyrir að
rjúpnastofninn væri á hraðri upp-
leið og víða sást mikið af rjúpu.
Veiðitölur sýna að veiðimenn fóru
eftir ráðgjöf NÍ. Í vor gerði mikil
og langvinn kuldahret sem vitað
var að hefðu áhrif á afkomu fugla-
varps og víða var snjór á hefð-
bundnum varpsvæðum rjúpunnar
þegar vortalning var gerð. Nið-
urstaðan var eins og við var að bú-
ast léleg, enda ekki líklegt að rjúp-
ur sjáist í norðaustanátt og
úrkomu. NÍ gaf út skýrslu sem
sagði að hrun hefði orðið í stofn-
inum. Öryggisventillinn er unga-
talning sem fer fram í ágúst. Hún
tókst ekki heldur vel
en síðar sáust rjúpur
með litla unga allt
fram í september.
Í lok ágúst boðar
NÍ hagsmunaaðila til
samráðsfundar. Á
þeim fundi kynnir NÍ
tillögur að veiðiskipu-
lagi en það á sam-
kvæmt lögunum að
vera á hendi UST. Til-
laga NÍ fól í sér
þrennt: að halda
óbreyttu fyr-
irkomulagi, að fækka veiðidögum
um helming og að banna veiðar, en
sú tillaga er í raun ýtrasta krafa
þess sem vill ná fram fækkun veiði-
daga. Tillögurnar eru dæmi um
samningatækni þar sem settar eru
fram mun ýtarlegri kröfur en búast
má við að náist. Á fundinum kom
fram mikil andstaða við breytingar
á 18 daga veiðifyrirkomulagi sem
komið var á 2009 enda sýnt að
langflestir veiðimenn sýna hófsemi
við rjúpnaveiðar. Fulltrúar UST og
SKOTVÍS bentu á að alfriðun rjúp-
unnar hefði engu skilað fram til
þessa, stofnstærðarlíkanið væri
ekki fullkomið, veður hefði mikið að
segja um afkomu rjúpna, áhrif
veiða væru ofmetin og síðast en
ekki síst að talningar við erfiðar að-
stæður gæfu ekki rétta mynd af
ástandi stofnsins.
Eftir samráðsfundinn 31. ágúst
skilaði NÍ til ráðuneytisins skýrslu
um stofnstærðarmat og tillögum að
skipulagi veiða (hlutverk UST
samkv. lögunum). Skýrslan vakti
mikla athygli og sérfræðingur NÍ
var fenginn í Kastljós RÚV til að
útskýra bágt ástand stofnsins. Öðr-
um var ekki boðið sem hefði verið
eðlilegt því málið er ekki eins ein-
falt og NÍ vill meina. SKOTVÍS
brást við og sendi út fréttatilkynn-
ingu og enn leið tíminn. Í lok sept-
ember, rúmum mánuði eftir að
gögn NÍ voru gerð opinber, boðaði
umhverfisráðuneytið lögboðna
hagsmunaðila til fundar. Þar var
kynnt tillaga að 9 veiðidögum og
fyrirkomulagi sem víst er að UST
og NÍ gerðu eftir fyrirskipun frá
starfsmönnum ráðuneytisins.
SKOTVÍS var boðið að koma með
athugasemdir sem var og gert.
Fjórum dögum síðar tók ráðherra
ákvörðun sem reyndist nákvæm-
lega sú sama og hafði verið kynnt
og líklega hin sama og tekin var í
sumar. Því verður ekki leynt að
fólk fái á tilfinninguna að samráðs-
ferlið allt hafi verið sýndarmennska
frá upphafi; ekkert er gert með til-
lögur þeirra sem koma að málinu
og enn á ný eru það embættismenn
umhverfisráðuneytisins sem stjórna
veiðum á Íslandi.
Annað dæmi um ógegnsæi vinnu-
bragða innan umhverfisráðuneyt-
isins er umgjörðin varðandi um-
sóknarferli Íslands í ESB. Ef til
inngöngu kemur munu skotveiðar á
Íslandi breytast mikið nema gerðir
séu ítarlegir fyrirvarar og fengnar
varanlegar undanþágur til veiða á
mörgum tegundum. Sumar teg-
undir, t.d. heimskautarefurinn, eru
á válista í Evrópu, þar sem honum
hefur fækkað sökum hlýnunar og
samkeppni. Þannig er það ekki á
Íslandi, hvar refurinn er eina stóra
landrándýrið. Veiðar á sjófuglum
munu leggjast af gangi Ísland í
ESB og ekkert verður aðhafst.
Eðlilegt er að kalla til hagsmuna-
samtök á borð við Skotveiðifélagið
þegar svona vinna fer fram og það
hefur margsannað sig að farsælast
er að gera slíkt strax í upphafi. Það
hefur umhverfisráðuneytið ekki
hirt um að gera og boðaði félagið
ekki einu sinni á ráðstefnu um ESB
og umhverfismál sem ráðuneytið
stóð fyrir 25. október.
Þegar SKOTVÍS var stofnað var
ekkert samráð haft við veiðimenn
en eftir margra ára baráttu breytt-
ist það og er það miður ef núver-
andi umhverfisráðherra breytir
þeirri stefnu. Það er því ekki að
ástæðulausu að SKOTVÍS óttist um
hag veiðimanna. Gegnsæja stjórn-
sýslan margumtalaða er sveipuð
þoku og veiðimenn vita það manna
best að í þoku er villugjarnt.
Gegnsæ stjórnsýsla?
Eftir Elvar
Árna Lund » Svo virðist sem þetta
árið hafi komið skip-
un frá umhverfisráðu-
neytinu um hvaða nið-
urstöðu UST og NÍ hafi
átt að komast að.
Elvar Árni Lund
Höfundur er sjávarútvegsfræðingur,
MPM og formaður SKOTVÍS.
Það vakti furðu mína
í kjördæmaviku þing-
manna, þar sem þeir
venjulega eiga að fara
um kjördæmin og hafa
samband við ein-
staklinga, bæjarfélög
og fyrirtæki, að fyrsti
þingmaður suðvestur-
kjördæmis tók þá
ákvörðun, í annað skipti
á tveimur árum, að
kalla sveitarstjórnarmenn niður í
þing í einn dag til að hlusta á óskir
þeirra um mikilvæg málefni sveitar-
félaganna. Fyrsti þingmaður kjör-
dæmisins ræður þessu fyrir hina
þingmenn kjördæmisins og eftir
höfðinu dansa limirnir oft á tíðum.
Það er ótrúlegt að þessi fyrsti
þingmaður kjördæmisins okkar
nenni ekki að heimsækja kjósendur
sína og kynna sér hvað á þeim
brennur á staðnum. Ég spyr mig til
dæmis hvort hann viti hvar sveitar-
félagið Kjós er þótt það sé partur af
kjördæminu, því ekki hefur spurst
til hans á ferð þar eftir því sem ég
hef best heyrt. En fyrir þingmenn
er sjón sögu ríkari auk þess sem
hæfileg útivera gefur hraustlegt og
gott útlit, sem Árni er tæplega á
móti.
Maður veltir fyrir sér hlutverki
þingmanna yfirhöfuð. Eiga þeir ein-
göngu að sitja eins og límdir við
stólana niðri á þingi og stunda
þrætubókarlist í anda Helga Hjörv-
ars eða eiga þeir að
koma oftar til að
kynna sér stöðu mála
eins og sveitarfélögin
eru háð fjárveit-
ingavaldi ríkisins? En
verkaskipting ríkis og
sveitarfélaga er auð-
vitað löngu úrelt hjá
okkur Íslendingum
og úr takt við það
sem annars staðar
gerist, þar sem hlut-
fallið milli ríkis og
bæja nánast snýst
víða við í ráðstöfun skattfjár. Eðli-
legast er auðvitað að íbúar ráði
mestu um mál síns nærumhverfis
en ríkið haldi sig lengra frá.
Ég treysti á það að þingmenn
Sjálfstæðisflokksins hafi þetta öðru-
vísi og heimsæki okkur í sveitar-
félögunum til skrafs og ráðagerða
og vænti þeirra hið allra fyrsta til
Kópavogs. Og Árni Páll er auðvitað
velkominn líka, því af nógu er að
taka hér í bæ.
Latur Árni Páll
Eftir Gunnar I.
Birgisson
» Það er ótrúlegt að
þessi 1. þingmaður
okkar nenni ekki að
heimsækja kjósendur
sína í kjördæminu og
kynna sér hvað á þeim
brennur á staðnum.
Gunnar I. Birgisson
Höfundur er bæjarfulltrúi í Kópavogi
og fyrrverandi bæjarstjóri.
Síðastliðið ár hefur
umræða um skaðsemi
kannabisefna verið
mikil og áhersla lögð á
að reyna koma upp-
lýsingum til ung-
menna um þá hættu
sem stafar af því að
vera í neyslu. Hér í
Foreldrahúsinu höf-
um við tekið eftir auk-
inni þekkingu hjá þeim krökkum
sem leita til okkar vegna neyslu, en
samt sem áður enda þessir krakkar
inni á gólfi hjá okkur. Viðtölin í fyrra
einkenndust oftar en ekki af fræðslu
um skaðsemi kannabisefna og því að
reyna að vekja hjá þessum krökkum
meðvitund um þær hættur sem þeir
eru að bjóða heim með því að vera í
neyslu. Í dag virðast þeir krakkar
sem enda inni á gólfi hjá okkur vera
nokkuð meðvitaðir um skaðsemina
og þær hættur sem fylgja neyslu, en
þeim virðist bara vera alveg sama.
Hjá okkur ráðgjöfunum sem
vinnum með börnum og unglingum
sem eru að byrja að fikta í neyslu
hefur okkar sterkasta spil alltaf ver-
ið að hafa áhrif á hugarfar þessara
skjólstæðinga og sýna þeim raun-
veruleikann á bak við glansmyndir
neyslunnar. Að koma sannleikanum
til þeirra hefur verið okkar hlutverk.
Nú er sannleikurinn þarna úti fyrir
þau, þau gera sér fullkomna grein
fyrir skaðseminni en velja samt að
vera í neyslu. Og hvað gerum við þá?
Við höfum ekki getað séð að neysl-
an hafi minnkað, þrátt fyrir að kann-
anir segi annað. Fagfólk hefur lagt
sig fram við að dreifa sannleikanum
og umræðan hefur verið mikil.
Hvert er þá næsta skref? Hvað ger-
um við nú þegar trompið okkar er
ekki lengur gilt og við sitjum and-
spænis skjólstæðingum sem eru vel
upplýstir, meðvitaðir, en er hrein-
lega bara alveg sama. Flest þekkja
þau einhverja sem hafa endað illa í
neyslu, þessa „hass-hausa“ sem
engu nenna og letin ræður ríkjum
hjá. „Nei, það kemur ekki fyrir mig,“
segja þau öll.
Við stöndum frammi fyrir því að
takast á við krakka sem tilheyra því
sem ég kýs að kalla „Generation –
ME“. Þau eru ódauðleg – óbrjót-
anleg – kunna, vita og skilja þetta
allt. Aðferðirnar okkar virka ekki
lengur.
Er þá ekki kominn
tími til að endurskoða
hlutina? Hvað getum við
gert til að koma í veg
fyrir að þessir krakkar
byrji í neyslu og hvernig
getum við reynt að
halda betur utan um
þau sem eru þegar byrj-
uð að fikta?
Er þá ekki best að
byrja á byrjuninni?
Foreldrar eru og verða
alltaf ein öflugasta forvörnin. Ég
trúi því að foreldrar geri það besta
sem þeir geta fyrir börn sín. Ekkert
foreldri vill, né býst við, að barnið
sitt fari að fikta með eiturlyf. Við
viljum trúa því að börnin okkar viti
betur og velji betur. En það er ekki
alltaf þannig. Þá þurfa foreldrar oft
hjálp, stuðning og fræðslu um það
hvernig skal ræða við börnin sín um
þessi málefni og hvernig skal takast
á við erfiðleika þegar þeir koma upp.
Eitt af meginmarkmiðum hjá
Vímulausri æsku – Foreldrahúsi er
að efla og styðja við bakið á for-
eldrum. Í Foreldrahúsi er í boði
fjöldi úrræða fyrir foreldra. Þar má
nefna fjölskylduráðgjöf, sálfræði-
viðtöl og stuðningshópa. Til að mæta
þörfum foreldra enn frekar erum við
nú að fara af stað með sjálfstyrking-
arnámskeið sem eru ætluð for-
eldrum. Námskeið sem miða að því
að efla sjálfsmynd og færni foreldra
í uppeldishlutverkinu. Námskeið
þessi eru bæði í senn mikilvæg þeg-
ar kemur að forvörnum sem og til að
styðja við hæfni foreldra til þess að
takast á við vanda þegar hann kem-
ur upp.
Nýja trompið okkar er foreldr-
arnir og þurfum við sem fagfólk að
leggja okkur fram við að styrkja og
styðja foreldra í hlutverki sínu.
Byrjum á byrjuninni – hlúum að
þeim sem skipta svo miklu máli í lífi
barnanna.
Ég-kynslóðin
Eftir Brynhildi
Jensdóttur
Brynhildur Jensdóttir
»Nýja trompið okkar
er foreldrarnir og
þurfum við sem fagfólk
að leggja okkur fram við
að styrkja og styðja for-
eldra í hlutverki sínu.
Höfundur er ráðgjafi í Foreldrahúsi.
Nýlega hélt dr.
Davíð Suzuki fyr-
irlestur í Háskóla Ís-
lands og var heiti fyr-
irlestursins „Hvað
getum við gert“. Hann
fór vítt og breitt um
sviðið í orðsins fyllstu
merkingu og benti á
nokkrar ógnvekjandi
staðreyndir um tilvist-
arkreppu samfélagsins
varðandi mengun og hversu sinnu-
laus við erum varðandi endur-
vinnslu. Eftir að hann var búinn að
„nánast“ fá mann til að vilja öskra
af reiði vegna sinnuleysis okkar
mannkyns í því að tortíma vist-
kerfi okkar kom hann með lítinn
vonarneista í restina fyrir okkur til
að huga að. Hann spurði: „Hvað
getum við gert?“
Okkur Íslendingum þykir það
mjög hollt og gott ráð að fá er-
lenda „þekkta og virta“ ein-
staklinga til að fræða okkur um
allt milli himins og jarðar. Það eru
forréttindi að fá að hlusta á slíka
einstaklinga og ég hef gert þó
nokkuð af því. En það er svo
merkilegt að allt það sem þeir
sögðu og við hlustuðum á hefur
verið sagt mörgum sinnum áður;
af hverju komust ekki
skilaboðin til skila?
Þarf eitthvað ofsalega
róttækt að gerast til
þess að við aðhöfumst
eitthvað? Sú mikla
ógn sem stafar af
mengun jarðar og
sjávar og gegndarlaus
ásókn í forðabúr jarð-
ar eftir helstu frum-
efnum okkar ásamt
mikilli fólksfjölgun er
að setja okkur mjög
brýna afarkosti. Við
sem búum á Íslandi eigum alveg
að geta gert okkur það ljóst að ef
við viljum búa komandi kynslóðum
góða og betri framtíð eigum við að
byrja strax að snúa vörn í sókn.
Tökum öllum ráðum og ábend-
ingum allra þeirra virtu og fróðu
einstaklinga sem hafa frætt okkur
um ágæti þess sem þeir eru að
segja öllum heiminum frá og fram-
kvæmum hérna á Íslandi. Það sem
við getum gert er að taka okkur
tak í nýrri hugsun um bætta og
betri ímynd í umhverfismálum.
Gerum það sem þarf til að eiga
frábæra framtíð. Setjum okkur góð
gildi í bættri vitund okkar gagn-
vart umhverfinu og þrífum upp allt
sem mengar umhverfi okkar og
endurvinnum. Það er það sem við
getum gert. Ef við setjum í þetta
fjármagn sem við köllum Ímynd
Íslands til framtíðar litið mun
þessi fjárfesting skila miklum arði.
Það eru til mörg góð og gild verk-
efni sem margir góðir og gildir
einstaklingar og frjáls fé-
lagasamtök sem og virtir og fróðir
aðilar hafa unnið að og með „ein-
mitt“ til þess að komandi kynslóðir
læri af okkur að umgangast og lifa
í sátt við umhverfið og náttúruna.
Brettum upp ermar núna sem
þjóð og gerum akkúrat það sem
við þurfum að gera; sýnum okkur
sjálfum sem og öðrum íbúum jarð-
arinnar að við erum megnug þess
að lifa í sátt við Móður Jörð.
Hættum að menga, flokkum og
skilum, endurvinnum og bætum
umhverfið, lifum og lærum og
breytum rétt. Grænt hagkerfi,
Grænt Ísland og af því skapast
hreinn ávinningur fyrir land og
þjóð.
Hvað getum við gert
Eftir Tómas J.
Knútsson » Þrífum upp allt sem
mengar umhverfi
okkar og endurvinnum.
Það er það sem við get-
um gert.
Tómas J. Knútsson
Höfundur er kafari og
formaður Bláa hersins.