Birtingur - 01.06.1962, Page 53

þær aðstæður gætu aðeins skapast í þjóðfélagi,
sem réði niðurlögum allrar firringar og gæfi öll-
um meðlimum sínum færi á að hlutgera alla
hæfileika sína, allar tilfinningar sínar í lífi sínu
og starfi. Hann áleit, að þetta gæti gerzt aðeins í
hinu frjálsa samfélagi framtíðarinnar, þar sem
hæfileikar manna yrðu ekki framar söluvara, þar
sem valdbeiting og ríkisvald væru ekki framar til,
Það kallaði hann kommúnisma.
Flestir fagurfræðingar Sovétríkjanna, sem, í orði
kveðnu að minnsta kosti, telja til skyldleika við
þessar hugmyndir Marx og Hegels, álíta, að feg-
urð sé hlutlægur eiginleiki efnishluta, list sé end-
urspeglun þeirra. Efni listarinnar er allur heim-
urinn, hið eina, sem aðskilur hana frá vísindum
er formið. „Eðli listarinnar er i listrænum
myndum" (Kalosín, op. cit. 41). Listin hefur
þannig ekkert eigið viðfangsefni, en verkefni
hennar er oftast skýrgreint sem uppeldi almenn-
ings. í nýlegri bók eftir fagurfræðinginn V. Ra-
zúmní *) er gerð slík tilraun til að skýrgreina,
hvað sé list: Hún er „form þjóðfélagslegrar vit-
undar“, er „árangur sérstakrar listrænnar alhæf-
ingar", „segir frá hinu almenna í gegn um hið
einstaka", „segir frá sannleik lífsins og merkingu
fyrirbrigða þess“, er mat á fyrirbrigðum lífsins",
hefur í sér súbéktívan þátt, o. s. frv. Slík tilraun
til að skýrgreina list með því að telja upp einstök
sérkenni hennar leiðir beint af því, að afneitað er
*) V. A. Razúmní, O prírodé húdozéstvénnogo obo-
bsénía. Moskva, 1960.
með öllu, að listin geti haft nokkurt sérstakt við-
fangsefni. Listin er allt nema tjáning á árekstr-
um einstaklings og lieildar, þjóðfélags, valds og á
þeirri innri baráttu, sem af því leiðir.
Aðeins einn sovézkur fagurfræðingur, A. í. Búr-
off, hefur gert tilraun til þess að anddmæla þess-
ari útrýmingu listarinnar. Hann gagnrýnir fjöl-
marga fagurfræðinga fyrir það, að útskýra list
sem eitt saman form, form endurspeglunar á
raunveruleikanum, sem form hugsunarháttar eða
form tilfinninga. Hann bendir á, að út frá þess-
um sjónarhóli verði mjög erfitt að hrekja þá
skoðun Kants, að fegurðaráhrif listaverks séu
óháð innihaldi þess, en sú skoðun Kants er samt
í orði kveðnu í litlum heiðri höfð meðal þeirra
sovétfagurfræðinga, sem skýrgreina list aðeins
sem form. Búroff setur sér síðan það verkefni að
finna listinni eitthvert efni, skýrgreina list út
frá innihaldi en ekki aðeins formi. Niðurstöður
sínar setur hann fram í stuttu máli þannig: „Sér-
stakt cfni (obékt) listarinnar cr hið mannlega líf,
nánar sagt, maðurinn sem þjóðfélagsvera, lifandi
eining hins almannlega og hins einstaka (per-
sónubundna). Efni listarinnar er að tjá vanda-
mál mannsins í listrænu formi.*)
Vart hafði bÓk Búroffs komið út (febr. 1956)
fyrr en boðið var út heilum her löggiltra fagur-
fræðinga, sem tóku hann í karphúsið. Að áliti
þessara manna varð Búroff að samnefni fyrir
*) A. f. Búroff, Estéstítseskaja súsjnostj ískússtva,
Moskva, 1956. Bls. 136.
BIRTINGUR
51