Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1982, Blaðsíða 248

246
Jón Hilmar Jónsson
ákvæði í atvikslið með sömu innbyrðis afstöðu vísiorðanna (svona,
þannig, svoleiðis).
4.4.3. Vísiorð sem ákvæði með lýsingarorði/atviksorði
Sem ákvæði með lo./ao. er svo einrátt vísiorð í fornmáli og lætur
bæði í ljós endurvísun og bendivísun. Úm endurvísun er óþarft að
nefna dæmi, en sem dæmi um bendivísun má nefna:
(94) oc matti konungr sia eptir endilangri bygð. Scaði er þat qvað
konungr er brenna scal bygð ívö fagra. (Ól. 270:7)
(95) þa sneri eiNhverr at Þormoþi oc sa a hann oc mqlti siþan.
hvi ertv sva fqlr ertv sáR. (Ól. 584:6)
I nútímamáli kemur svona fram sem sérstakt vísiorð fyrir bendivísun
í þessari stöðu. Dæmi eru um óeiginlega bendivísun í OH frá 18. og
19. öld:
(96) Svona athugalauslega........svona dárlega förum vér med þá
dýrmætustu gáfu. (OH, 18. öld)
(97) Þegar sona óvænt tilvik ber að. (OH, 19. öld)
Tilkoma svona sem vísiorðs fyrir bendivísun hefur ekki ieitt til þess
að svo einskorðist við endurvísun. Enda þótt endurvísun sé ráðandi
í notkun svo í nútímamáli getur það enn sem fyrr látið í Ijós bendivís-
un, einkum sé um merkt stílgildi að ræða, þ. e. formlegan, upphafinn
ritmálsstíl. 5vo hefur því líka stöðu hér og vísiorðið þannig meðal sér-
stæðra háttarákvæða. En hliðstæðan við sérstæð háttarákvæði nær í
raun enn lengra. Á sama hátt og háttarákvæðið svoleiðis er það sem
ákvæði með lo./ao. takmarkað við endurvísun. Það kemur fyrir í þessu
hlutverki í OH á síðari hluta 19. aldar:
(98) I sumar báru klerkamenn af við kosningarnar og náðu það
fleiri sætum á þinginu en áður, að . . . (OH, 19. öld)
Það er eftirtektarvert að það stendur hér með miðstigi, þar sem ívo
er ekki haft sem vísiorð fyrir endurvísun í nútímamáli. Með frumstigi
koma bæði fram svo og það:
(99) Björn er sterkur að hann getur lyft heilum bíl
Ef til vill er uppkoma það sem vísandi ákvæðis með lo./ao. fyrst og
fremst bundin við miðstig, en að því Ieyti sem hún tekur til frumstigs