Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1988, Blaðsíða 22

20
Gísli Jónsson
ein í suðursýslunni. En svo fækkaði og nú er nafnið sárasjaldgæft.
Antonía er náttúrlega leitt af Antoníus eða styttri gerðinni Anton.
Þau karlmannsnöfn eru úr latínu og merkja e.t.v. ‘ómetanlegur’ (sjá þó
ODN og NPL). Óstytta gerðin er miklu eldri hérlendis. Hún var sér-
lega austfirsk en Anton aftur algengast á Norðurlandi, líklega komið
með dönskum kaupmönnum til Akureyrar. Kvenmannsnafnið Anton-
ía kom upp á 19. öld, bæði vestanlands og austan. Elst hérlendis var
Antonía Jósefína Thorlacius í Styrkkishólmi. Árið 1910 voru Antoní-
ur orðnar 21, tíu þeirra fæddar í Suður-Múlasýslu. Nafnið er enn vel
lifandi.
Berta er úr þýsku og merkir ‘björt’. Elsa Berta Guðmundsdóttir
(sjá betur í 3.4), fædd 1802, mun elst með þessu nafni hér á landi. í
sumum heimildum er hún kölluð Birta (sjá t.d. Pál E. Ólason 1948-
1952). Bertu-nafn tók ekki við sér hérlendis fyrr en seint en lifir góðu
lífi á okkar dögum; sömuleiðis skíra menn nú Birtu.
Bóel hétu fjórar konur sunnanlands og austan 1801 en hafði fjölgað
í 10 1845 og voru fjórar þeirra í Norður-Múlasýslu. Nafnið er dönsk
ummyndun úr Bóthildur (Bodild). Það er enn vel lifandi hérlendis.
Jóhanna. Þetta nafn báru nú 22 konur svo að uppgangur þess var
skjótur, þó ekki eins og í Isafjarðar- og Eyjafjarðarsýslum t.d. Við-
koma þessa nafns á íslandi er mikil. Jóhönnum fjölgaði úr 149 í 523
á 44 árum (1801-45) og 1910 voru þær orðnar 1292, í 8. sæti með
tæp 3%. Nú hefur aðeins dregið úr og þó lítið. í þjóðskrá 1982 eru
Jóhönnur 2411 og nafnið í 10. sæti, 61 skírð 1960 en 27 árið 1985.
Jóhanna er því enn í hópi algengustu nafna. Það er hebresk-ættað og
má þýða ‘sú sem nýtur náðar guðs’.
Karítas er gamalt á íslandi þótt nýtt væri í Norður-Múlasýslu 1845.
Það er ómenguð latína og merkir ‘kærleikur’.14 Þetta nafn hefur um
aldir verið talsvert algengt hérlendis og átta meyjum var gefið það
1985.
Lára er komið af latneska heitinu Lárus sem til er í mörgum gerð-
um og merkir upphaflega ‘maður frá héraðinu Laurentum’ eða ‘mað-
14 Þrjár systur og helgar meyjar í Heilagra meyja drápu (SKJ 11:596) heita Fídes,
Spes og Karítas, þ.e. ‘trú, von og kærleikur’.