Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Blaðsíða 104

102
Þóra Björk Hjartardóttir
Lítum þá nánar á ástæður auglýsingabanns Ríkisútvarpsins. Getur
verið að Samtökunum ‘78 hafi almennt verið meinað að koma tilkynn-
ingum á framfæri í útvarpinu eða öðrum ijölmiðlum? Ekki er alveg
ljóst af þeim heimildum sem til er að dreifa um þetta mál hvort algert
bann hafi ríkt við tilkynningum frá samtökunum á sumum fjölmiðl-
um, eins og gefið er í skyn um Morgunblaðið (sbr. Guðna Baldursson
1992:46), eða hvort orðalag á tilkynningum frá þeim hafi farið íyrir
brjóstið á ráðamönnum íjölmiðlanna. Hins vegar er ljóst að það síðar-
nefnda var raunin um framangreinda tilkynningu sem Samtökin ‘78
sendu til Ríkisútvarpsins en ekki sú að útvarpið legði blátt bann við
tilkynningum frá þeim. Útvarpið var tilbúið til að flytja tilkynningu
þeirra gegn því skilyrði að orðin hommi og lesbía væru strikuð út (sbr.
Þorvald Kristinsson 2003; B.G. 1985; Böðvar Bjamason 1985a).
Vildu Samtökin ‘78 beina tilkynningunni til síns fólks umffam það
sem felst í heiti samtakanna var útvarpinu ekkert að meinalausu að
nota orðin kynvillingur eða kynhvarfi, orði sem Orðanefnd Kennara-
háskólans hafði smíðað og komið á framfæri (sjá umfjöllun um það
orð hér á eftir) að því er greinir í frásögn B.G. (1985) og Böðvars
Bjarnasonar (1985a). Þessum skilyrðum vildu samtökin að sjálfsögðu
ekki hlíta. Það er því ljóst eins og nefnt var í upphafi þessarar greinar
að það eru orðin hommi og lesbía sem eru ásteytingarsteinninn og
ástæða auglýsingarbannsins fremur en að um sé að ræða þöggun á til-
vist þjóðfélagshóps sem litið hafi verið á sem „yfirlýst óhreinindi á
þjóðinni“ og að málfarsrökin hafi einungis verið „íyrirsláttur“ eins og
sumir telja (sbr. Hallfríði Þórarinsdóttur 1999:12).
En af hverju voru þessi orð ásteytingarsteinn, af hverju þóttu þau
ónothæf? Hér skiptir miðillinn máli. Um er að ræða Ríkisútvarpið,
einu rásina þá, opinberan vettvang þar sem ákveðinn staðall ræður
bæði hvað varðar umræðuefni og málnotkun. Staðallinn leyfir hvorki
tungutak sem mismunar og niðurlægir né heldur óformlegt málsnið
sem inniheldur slettur og slangur (sbr. Árna Böðvarsson 1989:59-62).
Orðin hommi og lesbía gengu þvert á þennan staðal. Fyrir þorra fólks
svo og hinu opinbera höfðu þessi orð neikvæðan blæ yfir sér, hér voru
á ferðinni gildishlaðin slanguryrði og erlendar slettur þar að auki.
Samkvæmt greiningunni í (4) (sem fjallað var um í kafla 2.2) á hinni