Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2004, Síða 135

Endurgjöf í samtölum
133
3.3 Sögurnar
Örsögur eru algengar í daglegum samskiptum manna. Um sögur af
þessu tagi er hægt að segja að þær séu textategund (e. genre) sem
felld er inn í aðra textategund, þ.e. samtöl. Sögurnar hafa ákveðið
vægi í samtölunum og þær skera sig úr vegna þess að þær eru mun
lengri en venjulegar samtalslotur. Sá sem byrjar að segja sögu þarf
fyrst að semja um að fá að halda orðinu lengur en sem nemur venju-
legri lotu. Hann gerir það með nokkurs konar formála (e. story pre-
face) sem sýnir viðmælanda hans ótvírætt að sögu er að vænta. Þessir
formálar eru oft áþekkir: „ég veit um einn sem að kom norður...“ og
„svo var einn sem var að vinna með mér sko... “ svo tvö dæmi séu
nefnd (sjá dæmi (6) og (8) hér á eftir). Eflaust mætti að auki finna ein-
hver merki í tónfalli sem viðmælendur túlka sem upphaf sögu en það
hef ég ekki athugað sérstaklega. Aðalatriðið hér er að hlustandinn
þekkir textategundina, hann reiðir sig á byggingu sögunnar og veit
nokkurn veginn við hverju hann má búast:
When hearing others’ speech, we guess its genre from the very first
words; we predict a certain length ... and a certain compositional struct-
ure; we foresee the end (Bakhtin 1986:79).
Við val á frásögnum hafði ég til hliðsjónar skilgreiningu Norrby
(1998:58) á sögum af þessu tagi:
í frásögn er endursköpuð atburðarás sem á sér stað á afmörkuðum tíma
á tilteknum stað sem er annar en frásagnartími og -staður. Atburða-
rásinni er annaðhvort lýst beint eða óbeint og þá þannig að auðveldlega
megi ráða í hana með því að lesa milli línanna.
hær 11 sögur sem ég athugaði voru valdar úr ÍSTAL gögnunum á þann
hátt að ég tók út allt sem virtist við fyrstu skoðun vera sögur en henti
svo út löngum upptalningum og öðru sem ekki féll undir skilgreining-
una hér að framan.16 Sögurnar eru mislangar; sú stysta (S9) er 109 orð
en sú lengsta (Sl) 239 orð (sjá töflu 2).
U' Nánari athugun myndi sennilega sýna að sögurnar í ÍSTAL væru ívíð fleiri.
Ætlunin var aldrei að ná yfir allar sögurnar í ÍSTAL og þessar 11 sem hér er rætt um
duga alveg til að gefa mynd af endurgjöf í sögum af þessu tagi.