Vera - 01.11.1982, Blaðsíða 13

Vera - 01.11.1982, Blaðsíða 13
aö árum. Ef til vill cr þaö hættan á þungun sem þarna ber á milli. IJá er einnig athyglisverö túlkun dómstóla á því hvenær nauðgunar- brotiö teljist fullframið. Hér á landi hafa dómstólar miöað fullframn- ingu brotsins við þaö, aö getnaöar- limur karlntannsins sé kominn inn í leggöng konunnar og samræðis- hreyfingar séu hafnar. Pað er spurning hvort eölilegt sé að gera svo miklar kröfur til fullframningar á nauðungarbroti. Ef til vill er það hér enn hættan á þungun, sem ræð- ur úrslitum um að samræðishreyf- ingar þurfi að vera hafnar. En þá ber aö gæta að því að 194. gr. er ekki einvörðungu ætlað að vernda konu fyrir því að verða þunguð gegn vilja sínum. Það eru miklu víð- tækari hagsmunir sem 194. gr. er ætlað að vernda — nefnilega líkami og persóna konunnar — friðhelgi hennar sem einstaklings. Girndir karlmanns — minni réttarvernd? Sú skoðun virðist hafa verið ríkj- andi — þó að þaö sé e. t. v. að breyt- ast — að afbrotið nauðgun sé miklu fremur tengt kynlífi en ofbeldi. Þá hefur þess gætt um of í réttarfram- kvæmd að nauðgun snúist eingöngu um brot gegn kynfærum konu. Því hefur verið lögð talsverð áhersla á það að kanna, hvort karlmaðurinn hafi gert eitthvað til þess að koma í veg fyrir þungun, hvort konan hafi notað getnaðarverjur og hvort hún hafi áður liaft samfarir við karl- menn. Jafnframt fer fram nákvæm læknisskoðun á kynfærum konunn- ar. Með því að líta um of til hins kynræna þáttar nauðungarbrotsins á kostnað árásareðlis þess hefur veriö litið framhjá því, að meta heildstætt það andlega og líkamlega tjón sem kona verður fyrir við nauðgun. Með nauðgun er brotið á þeim persónulegu réttindum sem hverjum manni eru viðurkennd í lögum og sem eru talin svo nátengd andlegu og líkamlegu lífi manna að þau verða ekki frá þcim greind. Til þessara réttinda telst m.a. réttur manna á líkama sínum og lífi, til æru sinnar og tilfinningalífs. Á að skcröa að einhverju leyti þá vernd sem þessi persónulegu réttindi ein- staklinga eiga að njóta lögum sam- kvæmt, við það eitt að karlmaður beri til konu girndarhug? Því hefur verið haldið fram að sönnunaraðstaðan í nauðgunar- málum sé ankannaleg að því leyti að þar sé það konunnar sem orðið hefur fyrir nauðgun að sanna sak- leysi sitt en ekki nauögarans. Fyndist okkur það ekki ankanna- legt ef maður sem rændur hefði verið á götu úti væri spurður í þaula um hvort hann hefði veitt viðnám, hvort hann kunni að vera þekktur fyrir að vera ósínkur á fé, hvort hann hefði verið vel til fara og því boðið hættunni heim og hvaða ástæður hann geti fært fyrir því að hann hafi einmitt verið að ganga úti á götu á þessum tíma, — allt í þeim tilgangi að varpa ljósi á sekt ræn- ingjans? Ætli það ekki. En það er einmitt þetta sem gerist í nauðgun- armálum. Ymiss konar ranghugmyndir og siðferðisviðhorf gagnvart þessu broti leiða til þess að kona sem orðið hefur fyrir nauðgun er í mun lakari aðstöðu en þeirsem hafa orð- ið fyrir annars konar brotum. Það er auðvelt að tilfæra dæmi um slík við- horf: Það eru aðeins fávísar og óvarkárar konur sem láta nauðga sér (Ekki vera ein seint úti á kvöld- in. Ekki tala við ókunnuga). Konan hefur æst manninn upp kynferðis- lega og haft þannig áhrif á óumdeil- anlega hömlulausar girndir karl- mannsins, cnda hafi slíkar girndir einu sinni verið vaktar hjá karl- manninum þá verða þær að fá útrás án tillits til afleiðinga (oftrú á bráða og hömlulausa kyngetu karl- manna). Innst inni þrá allar konur að láta nauðga sér (Freud). Kona sem hefur verið nauðgað er flekkuð og óhrein (Hvað með manninn?). Konan var lauslát hvort sem er og því skipti nauðgunin ekki svo miklu máli (della). Kona á alltaf rétt á því að ákveða sjálf með hverjum og hvenær hún vilji hafa samfarir. Það eru svona viðhorf sem kona þarf að mæta hafi henni verið nauðgað enda er það eitt það fyrsta sem konur reka sig á í byrjun hvað tæp- lega henni er trúað. Það er þó ekki algilt. Staða konunnar í nauðgunarmál- um er því sérstök að því leyti að hegðun hennar og jafnvel lífsferill hefur mun meiri áhrif á refsingu brotamanns en tíðkast um önnur brot. I áður gildandi hegningarlögum frá 1869 var það skilyrði svo að refsa mætti fyrir nauðgun að konan hefði ekki á sér óorð. Þetta atriði er ekki lengur skilyrði þess að refsa megi fyrir nauðgun en enn einrir el'tir af þeim viðhorfum sem lágu til grundvallar lögunum frá 1869. í sakadómsmáli einu frá 1972 sann- aðist nauðgun á fjóra menn en kon- an sem varð fyrir nauðguninni var aðeins 15 ára. Karlmennirnir lilutu skilorðsbundna dóma í sakadómi og forsendur dómarans fyrir þeirri niðurstöðu voru m.a. þær að stúlk- an hefði áður haft samfarir við karl- mennina, baksvið málsins væri laus- ung og lágt siögæðismat meðal unglinganna og að ákærðu hefðu sennilega alls ekki litið á það sem nauðgun er þeir tóku stúlkuna um- rætt sinn heldur aðeins sem hvers- dagslegan atburð. Þess ber að geta að þessi dómur er sá furðulegasti sem gengið hefur í nauðgunarmál- um á þessari öld. Eg ætla nú í örstuttu máli að rekja gang nauðgunarmála. Þessi mál eru meðhöndluð af yfirvöldum að hætti opinberra mála og sæti nauðgun opinberri ákæru. Rannsókn og dómstólameðferð fer fram fyrir luktum dyrum. Rannsóknarlögregla ríkisins sér um rannsókn á nauðgunarmálum. Jafnskjótt og kona hefur kært nauðgun er tekin skýrsla af henni hjá rannsóknarlögreglunni og við þá skýrslutöku er enginn viðstadd- ur nema rannsóknarlögreglumað- urinn og svo konan. I þessari skýrslutöku þarf konan að rekja gang mála í smáatriðum. Meðan á þessu stendur fara aðrir rannsókn- arlögreglumenn í það að grennslast fyrir urn hinn meinta brotamann og finnist hann er hann einnig yfir- heyrður. Ef framburður hans og konunnar stangast á eru rniklar lík- ur á því að konan verði yfirheyrö aftur en ef ekki þá er hún laus við frekari yfirheyrslur að sinni. Skýrsla aöila er eitt af þremur meginsönn- unargögnum í nauðgunarmálum.

x

Vera

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vera
https://timarit.is/publication/858

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.