Vera - 01.09.1984, Blaðsíða 31

amir voru hinir sömu, þeir voru aðeins
mýkri.
Beveridge skýrslan og konur
Við undirbúning velferðarlöggjafarinn-
ar í Bretlandi vann ríkisskipuð nefnd mikla
skýrslu undir forsæti Beveridge lávarðar.
þessi skýrsla er sá hugmyndafræðilegi
banki, sem velferðarlöggjöfin byggir á,
ekki aðeins þar í landi, heldur einnig okkar
ðigin grundvallar velferðarlöggjöf, al-
mannatryggingalögin, sem samþykkt voru
áþingi 1946. í Beveridgeskýrslunni er höf-
uðáhersla lögð á fjölskylduna og hlutverk
hennar, sem efnahagslegrar einingar. Á
hjón er ekki litið sem tvo sjálfstæða ein-
staklinga, heldur sem eitt. Þar segir m.a.
„Mikill meirihluti giftra kvenna sinnir störf-
um á heimilunum, sem skipta miklu, þó
ólaunuð séu. Án þeirra starfa geta eigin-
mennirnir ekki sinnt launavinnu, né þjóðin
lifaö af.”
Áöðrum stað í sömu skýrslu segir: ,,Við-
horf giftra kvenna til vinnu utan heimilis er
ekki og ætti ekki að vera hið sama og
henni slepptri, það öryggi, sem felst í for-
sjá velferðarríkisins. Sjálfsforræði okkar,
réttur okkar til að teljast fullgildir þátttak-
endur í þjóðlífinu fylgdi ekki með í kaupun-
um. Við fengum löglega skilgreint að
áfram skyldum við taka að okkur, launa-
laust, að sjá um endurframleiðslu vinnu-
aflsins þ.e. að sjá um uppeldi barna og
veita þeim og hrjáðum eiginmönnum
umönnun og skjól í körgum heimi. Velferð-
arhugmyndirnar og framkvæmd þeirra
færðu okkur konur ekki nær frelsinu. Þær
festu karlveldið og kapítalismann í sessi
og færðu þeim formlega enn einn banda-
mann, ríkisvaldið. Með því að halda kon-
um áfram undirokuðum tryggðu allir aðilar
hagsmuni sína. Fjölskyldan sem stofnun
var komin undir verndarvæng ríkisvalds-
ins en jafnframt undir stjórn þess. En hug-
um nú nánar að okkar eigin velferðarlög-
gjöf, lögunum um almennar tryggingar.
Lögin um almannatryggingar
Þau lög bera með sér sömu viðhorf og
hér hafa verið rakin. Með þeim voru teknir
og velferð
ógiftra. Gift kona hefur aðrar skyldur og
þvi verðlaunar löggjöfin hjúskap. í kom-
andi framtíð gegna húsmæður sem mæð-
ur lykilhlutverki — þeirra hlutverk er að
tryggja viðunandi fjölgun breska kyn-
stofnsins og þar með fótfestu breskrar
hugmyndafræði í heiminum öllum.”
Já minna mátti það ekki vera, það þurfti
sterk meðul til að koma konum aftur i skiln-
ing um hvert þeirra hlutverk væri. Fjöl-
skyldumyndin varð hin staðlaða kjarnafjöl-
skylda. Mikilvægi móður- og húsmóður-
hlutverksins er upphafið og staðfest. Karl-
inn skal vera fyrirvinnan, konan heima og
sjá um börn og bú. Hún verður neytandi
þess, er hann aflar og algjörlega háð hon-
um varðandi afkomumöguleika. Bregðist
hann er ríkið tilbúið að gerast forsjármaður
hennar og afkomenda hans. Þessi mynd
af fjölskyldunni stenst ekki miðað við raun-
veruleikann i dag, þegar rúmlega 80%
kvenna vinna utan heimilis og laun einnar
fyrirvinnu nægja sjaldnast til að sjá fjöl-
skyldunni farboða. En hún er engu að síð-
ur raunveruleiki i stefnu stjórnvalda.
Hvernig má það vera að þau komast upp
með að framfylgja henni? Svarið liggur að
minu mati í þeirri þversögn að fjölskyldan
er annarsvegar kúgunartæki karlveldis og
kapítalisma gegn konum en hinsvegar
eina viðurkennda stofnun þjóðfélagsins,
sem gefur okkur kost á að bindast öðrum
varanlegum tilfinningaböndum, veita og
Þiggja umönnun og ástúð.
Tvöfalt öryggi
Okkur konum var veitt tvöfalt öryggi.
Öryggi þess, sem á sér fyrirvinnu og að
upp nýir bótaflokkar, sem undirstrikuðu
þetta. Þar vil ég fyrst nefna barnalifeyri
vegna barna, sem ekki áttu fullvinnandi
fyrirvinnu þ.e. föður svo og fjölskyldubæt-
ur til allra barnafjölskyldna. Ákvæði um
fjölskyldubætur var raunar numið úr gildi
1975. í stað þess komu svonefndar barna-
bætur, sem reiknaðar eru til frádráttar við
tekjuskattsálagningu og nú síðast svo-
nefndur tekjutryggður barnabótaauki,
sem er hugsaður sem n.k. launabætur fyr-
ir barnmargar lágtekjufjölskyldur.
Þá er að nefna mæðralaun til einstæðra
mæðra, ekkjubætur og ekkjulifeyrir. Þess-
um bótum er ætlað að koma konum til
góða, þegar fyrirvinnan fellur frá eöa er
ekki til staðar. Ríkið tekur þá að sér fyrir-
vinnuhlutverkið enda segir orðrétt í ís-
lenska nefndarálitinu, sem fylgdi frum-
varpinu varðandi barnalifeyrinn, ekkju-
bæturnar og ekkjulífeyrinn að ,.yfirleitt er
byggt á því að eiginmaðurinn sé fyrirvinn-
an og þvi þarf að tryggja framfærslu barna
hans og maka, falli hann frá eða verði
óvinnufær.”
í umræðum á þingi um frumvarpið var
sérstaklega rætt um mæðralaun og hafði
stjórnarandstöðuflokkurinn (Framsóknar-
fl.) af því áhyggjur, að það ákvæði mundi
valda atvinnurekendum erfiöleikum, þar
sem einstæðar mæður myndu þá ekki
þurfa að stunda launavinnu og jafnframt
væru bæturnar líklegar til að auka tölu
óskilgetinna barna. Stjórnarliðar, (Sjálf-
stæðis-, Alþýðu- og Sósialistaflokkur)
svöruðu þvi til að enginn hætta væri á að
atvinnuvegirnir misstu vinnukraft vegna
mæðralaunanna ,,þar, sem hérerekki um
svo miklar upphæðir að ræða að komið
geti til greina að nokkur kona geti lifað ein-
göngu af þeim”. Og má til sannsvegar
færa að rikisvaldið hafi staðið við það fyrir-
heit. Ákvæðunum um barnalífeyri, ekkju-
bætur og mæðralaun var breytt 1972 á
þann veg að rétturinn til bótagreiðslna var
færður jafnt konum sem körlum. Var það
liður í jafnréttisbaráttu þeirra ára. Það
hefði verið réttlætismál ef réttur kvenna til
efnalegs sjálfstæðis að öðru leyti hefði
verið tryggður samhliða. Tölurnar um
fjölda þeirra er þessara bóta njóta i dag
miðað við kyn, segja nokkra sögu um
stöðu kvenna og því læt ég þær fljóta með.
Alls nutu um 42 þúsund manns lífeyris-
bóta frá Tryggingastofnun ríkisins í febr.
s.l., 71% þeirra voru konur.
Taflan hér á eftir sýnir skiptingu bóta-
þega eftir kyni og tegund bóta.
Teg. bóta íj. kvenna fj. karla
Ellilifeyrir 10.593 9.001
Örorkulífeyrir 1.828 1.253
Örorkustyrkur 1.104 764
Barnalífeyrir 1.364 524
Ekkju/ekklabætur 169 39
Ekkju/ekklabætur
v/slysa 112 11
Makabætur 77 6
Mæðra/feðralaun 4.907 287
Ekkjulífeyrir 1.354
Meðlag 7.998 243
Fæðingarorlof 379 9
Ekkjulífeyrir er eingöngu tengdur kon-
um, en rétt til hans eiga þær konur, sem
missa fyrirvinnuna þegar þær eru 50 ára
31