Vera - 01.02.1997, Blaðsíða 19

á I
t m á I
Fjölskyldur búa viö fátækt,
sem ekki hafa efni á allra
brýnustu nauðþurftum,
húsaskjóli og aö fæða og
klæöa börn sín, þrátt fyrir
langan vinnudag, sem er
þriöjungi lengri en í ná-
grannalöndunum. Átímum
góöæris á íslandi og vax-
andi efnahagsbata búa 27
JÓHANNA SIGURÐARDÓ
FÁTÆKT Á ÍSLANDI
þúsund manns undir skil-
greindum fátæktarmörk-
um, sem eru 44 þúsund
krónur á mánuði fyrir ein-
stakling. Ef tekjur þeirra
27 þúsund íslendinga sem
búa viö fátækt eru bornar
saman við neyslukönnun
sem gerö var af Hagstof-
unni 1990, þá standa tekj-
ur þessara heimila einung-
is undir um 40% af
útgjöldum heimilanna sam-
kvæmt könnuninni.
Framfærsla og fátækt
Samkvæmt neyslukönnun Hagstofunnar frá
1990 var meðalneysla á heimili á ári, miðað
við hjón með börn yngri en 19 ára, áætluð á
núgildandi verðlagi rúmar 3.3 milljónir
króna. Skilgreind fátæktarmörk hjóna með
tvö börn eru tekjur undir 119 þúsund krón-
um á mánuði eða rúmar 1.400 þúsund
krónur á ári. Slíka fjölskyldu vantar því um
1.9 milljón króna á ári í tekjur til að standa
undir útgjöldum miðað við neyslukönnunina.
Þúsundum saman er því barnafjölskyldum á
Islandi boðið upp á lífskjör sem ekki er hægt
að jafna við neitt annað en hreina fátækt.
Útgjöld einstæðra foreldra voru í
neyslukönnuninnni áætluð 1.945 þúsund
krónur á núgildandi verðlagi, en einstæðir
foreldrar með eitt barn eru áætlaöir undir fá-
tæktarmörkum ef þeir hafa tekjur undir 66
Þúsund krónum eða 792 þúsund krónur á
ári. Ti| að standa undir útgjöldum sam-
kvæmt könnuninni þurfa tekjurnar að
hækka um 100 þúsund krónur á mánuði og
tara í 162 þúsund krónur. Tekjur þeirra
standa nú vart undir brýnustu matarinn-
kaupum eða lágmarkshúsnæðiskostnaði
og eru þá aðrar nauðþurftir undanskildar
eins og kostnaður við heilsuvernd, barna-
gæslu eða skólagöngu barna, aukýmissa anrv
arra minna brýnni útgjaldaliða í neyslukönnun-
inni. Samkvæmt könnun Felagsvísindastofnunar
búa 17% einstæðra foreldra - mest konur -
undir skilgreindum fátæktarmörkum.
Spyrja má því hvort fátæktarmörkin séu
rétt skilgreind þegar verulega vantar á að
tekjur hrökkvi fyrir brýnustu nauðþurftum frá
T I R , ALMNGISMAÐUR
ER ÞJÓÐARSKÖMM
degi til dags, hvað þá öðrum neysluútgjöld-
um í könnun Hagstofunnar.
Það er vissulega mjög alvarlegt ef sá
maður sem öðrum fremur hefur fjöregg þjóð-
arinnar t hendi sér, sjálfur forsætisráðherr-
ann, neitar að horfast í augu við þá stað-
reynd að tugir þúsunda heimila í landinu búa
við kjör nálægt sultarmörkum. Þetta er
smánarblettur á þjóðinni, af því ísland er I
hópi ríkustu þjóða heims.
Heimatilbúinn vandi
Fátækt á íslandi er heimatilbúinn vandi.
Fyrst og fremst vegna óréttlátrar tekjuskipt-
ingar og rangra leikreglna í samfélaginu,
sem hægt væri að breyta ef vilji væri til
þess. Rangiát tekjuskipting kemur ekki ein-
ungis fram í því að hálaunamaðurinn er einn
mánuð að vinna fyrirtveggja ára launum lág-
launamannsins, heldur einnig f eignaskipt-
ingunni. Á s.l. ári voru yfir 23 þúsund manns
með skuldir umfram eignir, á sama tíma og
nokkur hundruð hjón og einstaklingar eiga
hvert um sig að meðaltali yfir 100 milljónir í
eignir umfram skuldir. Þannig skiptist þjóðin
I vaxandi mæli í auðuga og öreiga. Nýleg
skýrsla sýnir einnig að ójöfnuður í skiptingu
atvinnutekna hefur aukist um allt að 22%
s.l. 10 ár. Nú fyrirjólin vorum við enn einu
sinni minnt á þennan svarta blett á þjóðfé-
laginu. Þá kom fram að aldrei hafa fleiri þurft
að leita til mæðrastyrksnefnda, kirkjunnar
og annarra hjálparstofnana. Á stuttum tíma
hefur allt að þrefaldast fjöldi þeirra sem
leita þurfa á náðirfélagsmálastofnana. Líka
fullvinnandi fólk, sem þrátt fyrir langan
vinnudag getur ekki séð fjölskyldu sinni far-
borða. Slíkar staðreyndir sýna að fátækt fer
vaxandi á íslandi.
Sjálfsvirðing fólks brotin niður
Ofurtrú á markaðshyggjuna hefur ýtt undir
eignatilfærslu í þjóðfélaginu og söfnun auðs
og valds á fárra manna hendur. Þessi hug-
myndafræði, sem endurspeglast mjög í
stefnu núverandi rikisstjórnar, hefur leitt til
þess að samhjálp og jöfnuður er á undan-
haldi og hver virðist sjálfum sér næstur.
Frumskógarlögmálið allsráðandi. Afleiðing
nýfrjálshyggjunnar er að hér sem annars-
staðar er þjóðin í vaxandi mæli að skiptast í
tvennt, rika og fátæka. Þess vegna er nú
mikil undiralda í þjóðfélaginu því þeir sem
verr eru settir sjá misskiptinguna og órétt-
lætið allt í kringum sig. Leikreglurnar eru
ósanngjarnar og felast t.d. í eftirfarandi:
• Tuttuguföldum mun í tekjum og
lífeyrisgreiðslum.
• Skattastefnu sem hyglar þeim efnameiri,
eins og fjármagnstekjuskatturinn.
• Síendurtekinni atlögu að kjörum aldraðra,
öryrkja og atvinnulausra.
• Vaxandi fjölda fullvinnandi fólks sem á
ekki fyrir biýnustu nauðþurftum.
• Lífsstíl margra sem er í hrópandi ósam-
ræmi við skattgreiðslurtil samfélagsins.
• Vaxandi skuldasöfnun þeirra sem minna
bera úr býtum.
• Lægstu laununum og hæsta matvæla-
verðinu sem þekkist miðað við þjóðir sem
við berum okkur saman við.
• Verðtryggingu á skuldum heimilanna sem
hvergi þekkist innan OECD landanna.
Þarf nokkurn aö furða þó sjálfsvirðing fólks
sé T æ meira mæli brotin niður þegar stór
hluti þjóðarinnar er dæmdur til fátæktar
vegna misskiptingar og óráðsíu hjá rikri þjóð
sem á að geta boðið öilum þegnum sínum
mannsæmandi lífskjör?