Vera - 01.02.1997, Blaðsíða 16

ERU LÁGU LAUNIN
NÁTTÚRULÖGMÁL?
9,9% íslensku þjóðarinnar hafa tekjur sem
eru helmingur af meðaltekjum. Fyrir einhleyp-
ing eru það 44.000 kr. á mánuði og 75.000
kr. fyrir hjón. Félagsmálastofnun Reykjavíkur
veitir einhleypum 53.596 kr. í fjárhagsað-
stoð á mánuði og hjónum 96.473 kr. Það á
því enginn Reykvíkingur að þurfa að draga
fram lífiö á 44.000 kr. á mánuði. En í raun
skiptir ekki máli hvort ráðstöfunarfé manns
er 44.000 kr. eða 53.596 kr., því af hvorugri fjárhæðinni er hægt að
reka heimili, hvort heldur er í leiguhúsnæði eða „eigin" húsnæði. Aft-
ur á móti eiga þessartölur að vekja þá sem stýra kjörum fólks af vær-
um blundi.
Laun dugi til framfærslu
Flvað ertil ráða? Svar mitt er einfaldlega; byltum skatt- og launakerf-
inu og leggjum bótakerfið niður í þeirri mynd sem það er í nú, með
það að markmiði að fullvinnandi fólk framleyti sér og sínum á dag-
vinnulaunum. Gætum þess, við skipulagsbreytinguna, að missa
aldrei sjónar á því takmarki að fólk sem vinnur fullan vinnudag fái lif-
að lífinu lifandi á launum sínum án bóta. Því miður verður alltaf til
fólk sem uppsker ekki næg laun sér og sínum til framfærslu. Fyrir
það fólk ber samfélaginu að reka einfalt, ódýrt og gagnsætt velferð-
arkerfi.
Reiknað hefur verið út að ef persónuafslátturinn verður afnuminn
megi lækka staðgreiðsluprósentu skatta úr 41,98% T15%. Það má
að sjálfsögðu einnig hugsa sér að staðgreiðsluprósentan hækki með
hækkandi tekjum og að lægst verði hún 10%. Með því að lækka
tekjuskattsprósentuna trúi ég að ná megi samkomulagi um að
lægstu mánaðarlaun verði 100.000 kr. meðal annars vegna þess að
ráðstöfunartekjur þeirra sem eru með hærri laun en það aukast
vegna lækkunar á staðgreiðslu skatta (tekjuskatti og útsvari).
Til glöggvunar fyigir hér með tafla sem sýnir hve mikill skattur er
greiddur af launum sem verða að teljast nokkuð góð miðað við þaö
sem mörgum er skammtað.
Tafla 1
Fleildarlaun Greiddur skattur Útborguð laun
100.000,00 17.436,00 82.564,00
125.000,00 27.931,00 97.069,00
150.000,00 38.426,00 111.574,00
175.000,00 48.921,00 126.079,00
200.000,00 59.416,00 140.584,00
/ töflu 1 er „greiddur skattur" 41,98% mínus
persónuafsláttur.
Án efa hrista sumir höfuðið yfir þessu, en þeir verða þá að leggja
fram tiilögur um hvernig gera á fólki kleift að vinna fyrir framfærslu
sinni og að leggja ríkissjóði til rekstrarfé. Ljóst er að vinnuframlag lág-
launafólks er meira virði en laun þeirra benda til og að samfélag
manna þar sem stór hluti fólks er utanveltu vegna krappra kjara, sem
hefur leitt til þess að einungis 1/3 hluti framteljenda greiðir tekju-
skatt, er óeðlilegt. Eða finnst fólki það ekki?
Þegar „þjóðarsáttin" svokallaða var undirrituð
í formi kjarasamninga fýrir u.þ.b. 6 árum var
stefnt að því að hækka laun þegar fyrirtækin
hefðu rétt úr kútnum. Hygg ég að sá tími sé
runninn upp. Víða má sjá að nægir peningar
eru til í þjóðfélaginu.
Tafla 2 Heildarlaun Greiddur skattur Útborguð laun
100.000,00 10.000,00 90.000,00
125.000,00 12.500,00 112.500,00
150.000,00 22.500,00 127.500,00
175.000,00 26.250,00 148.750,00
200.000,00 40.000,00 160.000,00
/ töflu 2 hefur persónuafslátturinn verið lagður niður. Reiknaður er 10% skattur af 100.000 og 125.000 kr. launum, 15% af 150.000 og 175.000 kr. launum og 20% af200.000 kr. launum.
Kerfið orðið að kolkrabba
Bylting á launa-, skatt og bótakerfinu þyrfti að koma fram í nauðsyn-
legri hugarfarsbreytingu þorra fólks. Eða finnst ekki fleirum en mér
sárgrætilegt að heyra fólk tala um það hvernig hægt sé að komast
hjá því að leggja sitt af mörkum til samfélagsins en njóta um leið allr-
ar þeirrar þjónustu sem það telur sig þurfa á að halda; þjónustu sem
sameiginlegur sjóður landsmanna stendur undir; sjóður sem er pr-
magnaður með sköttum? Skynsamasta fólk heldur því t.d. fram að
það sé sanngirnismál aö sambýlingar og hjón fái að fullnýta persónu-
afslátt maka síns. Þetta er ein þeirra tillagna (krafna) sem miða að
því að „foröa" sumum frá því að greiða tekjuskatt. Nær væri að fólk
sameinaðist um kröfuna um réttlát laun (laun sem hægt er að fram-
fleyta sér af á íslandi) svo hægt sé að innleiða það heilbrigða viðhorf
að sem flestir leggi samfélaginu til rekstrarfé en haldi jafnframt eftir
stórum hluta tekna sinna, sér og sínum til framfærslu. Upp á sTðkast-
ið hefur mikið verið rætt um fyrirbærið „jaðarskatt", sem ranglega er
nefnt svo, því um er að ræða afleiðingar („jaðaráhrif") tengingar launa
og bóta en ekki sérstakan skatt. Sú staðreynd að ráðstöfunartekjur
fólks geti lækkað við það að launatekjur þeirra aukast sýnir vel hvern-
ig heila kerfið er kolkrabba líkast og hve nauðsynlegt er að bylta því.
Án efa sakna einhverjir þess að ég skuli ekki nefna þá sem hafa
lífeyri sértil framfærslu. Ástæða þess er einfaldlega sú að launakerf-
ið er eitt og lífeyriskerfið annað. Lífeyriskerfiö er þar aö auki stórt og
flókið mál sem ræða veröur í sérstakri grein.
í lokin hvet ég alla, hvar i pólitík sem þeir standa, til að taka nýjar
leiðir í launa-, skatt- og bótakerfinu til gagnrýninnar umræðu, því við
verðum að snúa blaðinu við.
Höfundur var opinber starfsmaður en
nýtur nú lífsins á skattlögðum biðlaunum.
Reiknað hefur verið út
að ef persónuafsláttur-
inn verður afnuminn
megi lækka stað-
greiðsluprósentu skatta
úr 41,98% í 15%.