Vera - 01.02.1997, Blaðsíða 41

f r ö i k o
n a n
Sjómannskonur og fiskverkakonur
Unnur Dís Skaptadóttir er 37 ára doktor í mannfræði og
stundakennari viö Háskóla íslands. Hún varö doktor frá
Graduate Center of the City University of New York 1995
og fjallaöi doktorsverkefni hennar um konur í sjávar-
byggðum á íslandi.
Efnið er nú komið á dagskrá í kvennafræð-
um við Háskóla íslands undir heitinu Sjávar-
byggðir og kynferði og er þverfaglegt nám-
skeið sem nemendur í mannfræði,
félagsfræði og sögu geta sótt, auk nema í
kvennafræðum. Ásamt Unni Dís hafa þær
Guðbjörg Linda Rafnsdóttir, doktor í félags-
fræði, ogÓlöfGarðarsdóttir, sagnfræðingur,
umsjón með námskeiðinu.
Unnur Dís uppgötvaði mannfræðina þeg-
ar hún var við nám T stjórnmálafræði og fé-
lagsfræði við HÍ og ákvað að læra fagið við
háskóla T Massachusetts árið 1982. Þar
uppgötvaði hún aðra fræðigrein, kvenna-
fræði, sem hún tók sem aukafagtil BA prófs
T mannfræði. Á árunum 1984 til 1989 var
Unnur DTs við doktorsnámið í New York og
kom síðan heim til þess að vinna að rann-
sókn sinni í Neskaupstað og Bolungarvík.
„Égvarí heiltárvið heimildaöflun á þess-
um stöðum og tók mikið af viðtölum við fólk
en ritgeröin fjallaði um breytingu á stöðu
kvenna á þessum svæðum á árunum 1870
til 1990. Ég hóf síðan stundakennslu í
mannfræði við Háskólann 1991 og hef
starfað við það síðan með rannsóknavinn-
unni. Doktorsritgerðinni lauk ég 1993 en út-
skrifaðist ekki fyrr en 1995.”
Þegar Unnur Dís er spurð um starf fræði-
konunnar segir hún að þaö sé frekar ein-
manalegt en þó skemmtilegt og sér finnist
mjög mikilvægt að stunda kennsluna. Bæði
veita samskiptin við nemendur henni
ánægju og kennslan er einnig nauðsynleg til
framfærslu því það er erfitt að lifa af fræði-
störfunum einum. „Ég valdi mér ekki mann-
fræðina í von um að verða rík," segir Unnur
Dís sposk. „Kennslan telst vera rúmlega 60%
starf en oft fer meiri tími í hana. Ég verð því að
finna mér tíma til fræðistarfa þegar ég á frí og
vinn þess vegna mun meira en 100% starf. En
mér finnst gaman að geta sameinað starf og
áhugamál. Það er einnig mikilvægt að eiga
góða vinkonu sem hefur svipuð áhugamál.
Ólöf Garðarsdóttir, sem kennir með mér á
námskeiðinu, er æskuvinkona mín og við
ræðum mikið saman um fræðistörf okkar.”
Hvað finnst konum í
sjávarþorpum?
Á sl. ári fékk Unnur Dís styrk frá vísindasjóði
og rannsóknasjóði Háskólans til þess að
vinna að rannsókn á framtíðarsýn kvenna T
sjávarþorpum á Vestfjörðum og vinnur að
því ásamt nemanda sínum, Huldu Proppé,
sem fékk styrk úr nýsköpunarsjóði náms-
manna. Unnur Dís gerir ráð fyrir að þetta sé
þriggja ára verkefni.
„Að þessu sinni valdi ég Bolungarvík og
Þingeyri og er að rannsaka viðhorf kvenna til
framtíðarinnar og sjálfsmynd þeirra. Verk-
efnið verður innlegg í alþjóðlega umræðu
um áhrif kvótakerfis og markaðsvæðingar á
stöðu kvenna á Norður-Atlantshafssvæðinu.
Unnið er að svipuðum verkefnum í Norður-
Noregi, Nova Scotia og Nýfundnalandi en
ákvarðanir um fiskveiðistjórnun hafa áhrif á
líf fólks í öllum þessum löndum. Við verðum
að spyrja okkur hvernig landi við viljum búa
í. Það á ekki að vera náttúrulögmál að
ákvarðanir að ofan geti rústað heilu byggð-
arlögunum. í umræðum um þessi mál
gleymist oft að taka tillit til skoðana fólksins
í sjávarþorpunum. Það er ekki spurt álits -
allra síst konurnar.
Ég fann talsverðan mun á lífi kvenna á
Vestfjörðum þegar ég var þar í sumar og
1989, þegar ég var þar síðast. Ég sþurði
þær um álit á kvótakerfinu en ég á eftir að
átta mig betur á afstöðu þeirra. Konurnar á
Þingeyri voru mun fúsari til þess að tjá sig
og margar gagnrýndu kerfið. Það jákvæða,
sem hefur gerst á báðum stöðunum, er
starf handverkshópa þar sem konur skapa
sér aukavinnu. Þær hafa uppgötvað að ým-
islegt geti verið sérstakt við menningu
svæðisins og vilja nýta sér það við eigin
framleiðslu. Ég hef áhuga á að líta á menn-
ingu í hnattrænu samhengi og í þeim efnum
er það viðhorf rikjandi að rækta eigi það
sem er sérstakt á hverju menningarsvæði.
Konurnar á Þingeyri reka auk þess eigin
upplýsingamiðstöð fyrir ferðamenn og vilja
fleiri gjarnan að handverkið verði þeirra at-
vinna. í Bolungarvík er meira litið á það sem
aukabúgrein.”
Auk kvennafræðanna hefur Unnur Dís
mikinn áhuga á kynþáttafordómum og þjóð-
ernishyggju og hefur kennt námskeið þar að
lútandi. Þegar hún er að lokum spurð hvað
hún sé að lesa um þessar mundir segir hún
fyrst að hún sé að æfa sig í að lesa dönsku
því hún hefur þurft að sækja norrænar ráð-
stefnur og fundið til vanmáttar á tungumála-
sviðinu. Hún segist einnig hafa verið að lesa
íslenskar skáldsögur, sem komu út fyrir jól-
in, en þegar hún er beðin að nefna áhuga-
verða bók fyrir lesendur Veru, er hún ekki í
nokkrum vafa. Það er bókin Their Times and
Lives sem fjallar um líf kvenna á Nýfundna-
landi og er safnrit með greinum og skáld-
skap eftir fræðikonur og rithöfunda. „Þetta
er góö hugmynd. Við ættum að búa til svona
bók um líf íslenskra kvenna,” segir Unnur
Dís að lokum.
E.Þ.