Vera - 01.06.1999, Síða 44

ástæðum þessarar upplausnar fjölskyldunn-
ar segir hún að efnahagsþrengingar hafi átt
þar stóran hlut að máli. „Við vorum á hausn-
um og því má segja að þetta hafi verið fjöl-
skylduleg uppgjöf," segir hún. „Við sáum
enga framtíð í að eignast neitt þarna. Við
höfðum átt 150 fm einbýlishús en seldum
það og keyptum gamalt hús. Húsið seldist á
tæpar fimm milljónir, eða bara fyrir áhvílandi,
leyfilegum skuldum, og gamla húsið kostaði
þrjár milljónir. Við gerðum það upp fyrir eina
milljón og seldum svo á fjórar. Þannig slupp-
um við á sléttu en vorum eignalaus eftir 12
ára hjónaband og húsnæðisbasl.“
Grafiö undan tilverugrundvelli
fjölskyldunnar
Guðmunda segist hafa fengið þau skilaboð
frá samfélaginu að hún væri fífl að hafa eign-
ast fjögur börn á tæpum fimm árum. Henni
finnst að smátt og smátt hafi verið grafið
undan tilverugrundvelli fjölskyldunnar þang-
að til þau gáfust upp. Hún vann ekki úti á
meðan börnin voru lítil og maður hennar
vann bara dagvinnu til að geta verið meira
heima. Hann er smiður og fór á grásleppu-
vertíð á vorin.
„Það var mottó hjá okkur að vinna bara
eins og nauðsynlegt var, í stað þess að hann
ynni allan sólarhringinn eins og menn með
svona stórar fjölskyldur þurfa að gera,“ seg-
ir hún. „Eftir að yngsti sonurinn komst á
leikskóla, 4 ára, vann ég á leikskólanum og
á haustin fór ég í sláturhúsið. Ég hafði lengi
unnið við þrif í rækjuverksmiðjunni og síð-
asta árið tók ég líka vaktir þar. Þá fór ég í
vinnu þegar hann kom heim, klukkan fimm á
daginn, og vann til klukkan eitt og tvö á nótt-
unni og allar helgar. Við vorum að reyna að
losna úr skuldum til að geta flutt burtu en
tókst það ekki. Þegar samanlagðar tekjur
okkar voru komnar yfir 200.000 krónur lent-
um við í jaðarsköttum sem fara að virka af
fullum þunga eftir 120.000 krónur. Við héld-
um því aðeins eftir um tveimur krónum af
hverjum tíu sem við öfluðum.
Ég lét reikna það út fyrir mig að ef við
hefðum skilið á pappírunum, eins og marg-
ir gerðu á þessum árum, hefði ég fengið 600
-700 þúsund krónur á ári sem einstæð móð-
ir með fjögur lítil börn og svona lágar tekjur,
burtséð frá meðlögum. Eins er með fæðing-
arorlof. Heimavinnandi húsmæður fá aðeins
fjórðung þess sem hinar fá. Ég fékk 11.000
krónur á mánuði í fæðingarorlof þegar þær
sem höfðu full réttindi á vinnumarkaði fengu
yfir 40.000 krónur. Með þessu er hið opin-
bera að segja: Börnin þín skipta minna máli
en börn kvenna sem hafa unnið úti. Samt
sparaði ég samfélaginu peninga með því að
hafa börnin mín heima en ekki á leikskóla."
Guðmunda segist vera meðvitaðri um
óréttlætið vegna samanburðar við Dan-
mörku þar sem þau bjuggu í eitt ár þegar
maður henna stundaði framhaldsnám í tré-
tækni en hann er lærður húsgagnasmiður.
Þau áttu þá tvö lítil börn og von á því þriðja.
„Danmörk er ólíkt barnvænlegra samfélag
en ísland,“ segir hún. „Þar þykir aðstoð við
fólk vegna barna svo sjálfsögð að við urð-
um hissa. Þegar skólinn var búinn ákváðum
við að dveljast í landinu ( mánuð þangað til
ég eignaðist barnið. Þegar við tilkynntum á
bæjarskrifstofunni að við værum að flytja
heim, vorum við spurð hvernig við ætluðum
að lifa þennan mánuð. Við sögðumst fá
námslán áfram en þá var okkur sagt að við
ættum að fá laun frá bænum þennan tíma
þar sem við værum að bíða eftir að barnið
fæddist og gætum hvorki flutt né fengið
okkur vinnu. Svo var okkur bent á að tala
við félagsráðgjafa sem sagði að okkur hlyti
að vanta föt á nýfædda barnið. Ég sagðist
eiga nóg af fötum af hinum börnunum en
það þótti ómögulegt. Nýja barnið yrði að fá
eigin föt. Við stóðum því uppi með tvær
ávísanir frá hinu opinbera og áttum erfitt
með að taka við þeim. Á íslandi er talið
aumingjaskapur að þiggja styrki en þarna
var litið á þetta sem eðlileg réttindi."
Hrakningar á leigumarkaði
Eins og áður segir hefur Guðmunda kynnst
því hversu erfitt getur reynst að komast í ör-
uggt húsnæði í Reykjavík. Fyrsta íbúðin
kostaði 55.000 á mánuði. Hún fékk atvinnu-
leysisbætur fyrstu mánuðina en fékk síðan
vinnu sem aðstoðarmaður sjúkraþjálfara á
Landspítalanum.
„Ég fékk ekki meðlög með börnunum, því
pabbi þeirra var með tvö börn og ég tvö. At-
vinnuleysisbæturnar voru 55.000 krónur,
eða það sama og húsaleigan, og ég fékk
10.000 krónur í húsaleigubætur. Þá fór ég til
félagsráðgjafa og bað um aðstoð. Mér var
sagt að ég hefði ekki rétt á aðstoð og það
væri mitt vandamál að hafa leigt svona dýra
íbúð. Eftir þrýsting á félagsráðgjafann fékk
ég 15.000 króna meðlagsstyrk í nokkra
mánuði. Þær bætur voru svo skattlagðar
árið eftir og felldar niður þegar ég byrjaði
að vinna, því launin þóttu of há - 72.000
krónur á mánuði!“
Vorið 1997 fékk Guðmunda svar frá fé-
lagslega íbúðakerfinu þess efnis að hún
fengi íbúð í Seljahverfi í síðasta lagi seinasta
ársfjórðung 1998. Enn er þó ekki komið að
því. Biðlistinn er miðaður við kerfið eins og
það var, enda á Guðmunda enga möguleika
á að eignast íbúð í nýja íbúðalánakerfinu.
„Haustið 1997 varð ég að taka á leigu
íbúð í Hólahverfi og því fylgdi að ég varð að
eignast bíl til að geta keyrt börnin í skólann
á morgnana. Næsta vor missti ég þá íbúð
og tók á leigu tveggja herbergja íbúð í
næsta nágrenni. Það var algjört bráða-
birgðaúrræði því ég taldi að félagslega
kauþíbúðin væri á næsta leiti. En í febrúar
gafst dóttir mín upp og flutti norður til
pabba síns. Staðan er því sú að hann er
með þrjú börn og ég eitt. Ég finn oft fyrir því
að fólki finnist ég léleg móðir að vera í þess-
ari stöðu og þá eru konur oftar dómharðari
en karlar. Ég lít hins vegar svo á að karl-
menn séu ekki síður færir um að annast
börn sín heldur en konur og veit að börnun-
um mínum líður mjög vel hjá pabba sínum
og afa, sem býr á heimilinu og annast um
þau.
Ég hef kannað möguleika á leiguíbúð hjá
borginni en til að eiga rétt á slíkri íbúð þarf
fólk að hafa búið í Reykjavík í þrjú ár. Mér
var sagt að mörg hundruð manns væru á
biðlista og það þýddi ekkert fyrir mig að
sækja um. Það sjá allir að það er nánast úti-
lokað fyrir manneskju með mínar tekjur að
vera á almennum leigumarkaði enda hef ég
velt á undan mér lánum til framfærslu og sér
ekki fyrir endann á því. Það myndi strax
muna miklu ef húsaleigubætur væru skatt-
frjálsar, að ég tali ekki um ef félagslega hús-
næðiskerfið tæki tillit til raunverulegra að-
stæðna fólks.“
Eftir fjölskylduráðgjöf hjá sálfræðingi fékk
Guðmunda staðfest að börnin hennar þyldu
ekki að skipta um skóla. Hún fékk því sam-
þykkta flýtimeðferð í félagslega íbúðakerf-
inu en var synjað um að vera sett ( for-
gangshóp. „Ég hef gengið fyrir háttsetta
menn í Húsnæðisnefnd Reykjavíkur og var
sagt að forgangsmeðferð fengi aðeins fólk
sem væri mun verr statt en ég, t.d. konur
sem byggju við áfengisvanda eða ofbeldi.
Ég spurði þá hvort ég ætti að kaupa mér
kassa af vodka, detta í það, hringja svo inn
á Vog og biðja um hjálp og láta aðeins
dangla í mig í leiðinni. „Myndi ég þá komast
í forgangshóp?“ spurði ég og maðurinn
svaraði: „Já, þú getur orðað það svo.“ Af
því að ég hef reynt að standa mig og frekar
tekið lán en að gefast upp, er ég ekki talin
nógu illa stödd. Ég þarf sem sé að vera al-
gjörlega hrunin saman og börnin öll farin frá
mér. En þannig er ég einfaldlega ekki. Ég
bogna kannski en ég neita og skal aldrei
brotna. Ég hef margbeðið þá um að segja
mér í það minnsta hvenær ég geti átt von á
að fá úthlutað íbúð en það er ekki hægt.
Það er óvissan og sú vanvirðing sem mað-
ur rekur sig á gagnvart stöðu sinni hjá Hús-
næðisnefnd Reykjavíkur sem er erfiðast að
þola.“
Draumurinn um nám
Eftir þessa lýsingu gæti fólk spurt af hverju
Guðmunda flytur bara ekki út á land aftur.
Hún segi$t auðvitað hafa hugleitt það en
draumurinn um að læra meira hefur búið í
henni. Ef hún flytti aftur út á land fyndist
henni hún standa á byrjunarreit.
„Mér finnst Reykjavík bjóða upp á ýmsa
þroskamöguleika sem mig langar að nýta
44