Dagblaðið Vísir - DV - 16.03.2004, Page 24

24 ÞfílÐJUDAOUR 16. MARS 2004
Fókus DV
Beðið eftir Don Kíkóta Augu flestra í leikhúsheimin-
um beinast þessa dagana að væntanlegri frumsýningu Leikfé-
lags Reykjavíkur á Don Kíkóta. Eins og DV hefur greint frá fer
Halldóra Geirharðsdóttir með aðalkarihlutverkið og Bergur Þór
Ingólfsson með hlutverk Sansjó Pansa sem jafnan hefur verið í
höndum eilítið gildari manna. Áætlað er að frumsýna verkið í
apríl og má fullyrða að þetta verði ein af áhugaverðari sýning-
um leikársins.
Sigurður ræðir um forsetann Sigurður Líndal lagaprófessor flytur erindi um vaidsvið forsetans og stjórnskip-
unarlega stöðu hans á Lögfræðitorgi Háskólans á Akureyri í dag klukkan 16.30 í Þingvallastræti 23, stofu 14. „Eins og um-
ræðan undanfarið hefur berlega leitt í Ijós rikir ekki einhugur meðal íslensku þjóðarinnar um hvert skuli vera hlutverk
forseta fsiands. Þeirri spurningu virðist ósvarað hvort embættið sé táknræn tignarstaða
eða hafi tiltekið stjórnskipulegt hlutverk," segir í fréttatilkynningu um erindið.
Ragnheiður Gyða Jónsdóttir skrifar um allt sem
/iidir vita um menningu, svartadauða,
víkinga á Grænlandi, Don Kíkóta, erótik,
flær og miklu meira til...
rgj@dv.is
Pétur Friðrik Listamaðurinn lésthaustið
2002 ennú hefur sýning á verkum hans verið
opnuð að heimili hans að Hegranesi 32 i
Garðabæ undir yfirskriftinni PéturFriðrik -
ævi listmálara.
Yfirlitssýning á
verkum Péturs
Friðriks listmálara
Gljúfrasteinn
Garðbæinga
Um helgina var yflrlitssýn-
ing á verkum Péturs Friðriks,
listmálara sem lést haustið
2002, opnuð að heimili lista-
mannsins að Hegranesi 32 í
Garðabæ. Sýningin nefnist
Pétur Friðrik - ævi listmálara
og á henni má sjá á annað
hundrað myndir sem spanna
rúmlega hálfrar aldar feril
listamannsins. Hann hélt sína
fýrstu einkasýningu í Lista-
mannaskálanum árið 1946
þegar hann var aðeins 17 ára
að aldri. Síðan hélt hann í nám
til Danmerkur og því næst til
Parísar. Hann hélt fjölda sýn-
inga um ævina og var málandi
allt fram á síðasta dag. Pétur
Friðrik sótti efnivið sinn í ís-
lenska náttúru og var fljótur að
tileinka sér nýjar stefnur og
strauma í listsköpun sinni.
Hann naut talsverðrar virðing-
ar innan íslenska listasamfé-
lagsins og því er þessi sýning
kærkomin fyrir allt áhugafólk
um íslenska myndlist. Hún
verður opin næstu daga að
Hegranesi 32 í Garðabæ.
Óperan á ferðalagi
Tveir af söngvurum úr Brúð-
kaupi Ffgarós, sem íslenska óperan
sýnir um þessar mundir, þau Hulda
Björk Garðarsdóttir og Ólafur Kjart-
an Sigurðarson, flytja atriði úr sýn-
ingunni ásamt Kurt Kopecky pí-
anóleikara í Laugarborg f Eyjafjarð-
arsveit annað kvöld klukkan 20.30.
Heimsóknin er liöur í samkomulagi
milli Eyjafjarðarsveitar og Óper-
unnar og er þetta þriðja heimsókn-
in þangað. Forsala miða er í Penn-
anum-Bókvali á Akureyri og við
innganginn fyrir tónleikana. Þess
má geta að síðasta sýning á Brúð-
kaupi Ffgarós er áætluð 2. aprfl
næstkomandi.
Um 3000 tilfelli af svarta dauða koma upp árlega 1 heiminum. Vísindamaður á
Englandi hefur rannsakað uppruna svarta dauða í Nílardal og vinnur með
Þjóðminjasafni íslands vegna rannsókna á víkingabyggðum á Grænlandi.
Eva Panagiotakopulu er pró-
fessor í fornleifafræði, eink-
anlega steingerðum skor-
dýrum, við háskólann í
Sheffield á Englandi. Hún
birtir niðurstöður sínar í
nýjasta tölublaði The Jo-
urnal of Biogeography, sér-
riti þeirra sem stunda líf-
fræðilega landafræði. Og
enginn skyldi ætla að svarti dauði
heyri sögunni til; hann braust út á
Madagaskar á síðasta áratug, þar
koma síðan upp 500 til 2000 tilfelli á
ári. Samkvæmt tölum frá WHO,
Heilbrigðisstofnun Sameinuðu
þjóðanna, koma um 3000 tilfeili af
svarta dauða upp árlega en helsta
ástæða aukinna . rannsókna á
honum er þó óttinn við að hann
verði notaður í sýklahernaði.
Plágan í Evrópu
Talið er að plágan sem geisaði á
tímum Jústíanusar keisara á 6. öld
hafi verið svarti dauði, um hundrað
milljónir manna urðu sóttinni að
bráð í býsanska keisaradæminu. í
Grænlendinga sögu og þætti og í
Eikríks sögu rauða segir af mikilli
sótt á Grænlandi laust eftir árið
1000.
„Þorsteinn (Eiríksson rauða) átti
bú í Vestribyggð á bæ þeim er í
Lýsufirði heitir. Sá maður átti þar
helming í búi er Þorsteinn hét.
Sigríður hét kona hans. Fóru
þau Þorsteinn heim
Lýsufjörð og Guðríður
(Þorbjarnardóttir)
bæði. Var þar vel
við þeim tekið.
Voru þau þar
Skyggnst undir vafningana Eva
Panagiotakopulu var I raun að leita að að-
stæðum manna fyrir margt löngu með því
að rannsaka steingervinga i Nilkardal.
um veturinn. Það gerðist þar til tíð-
inda að sótt kom í bæ
þeirra er lítið var af
vetri. Garði hét
verkstjóri. Hann
var óvinsæll
maður.
Hann tók
fyrst
sótt
og
andaðist. Síðan var skammt að bíða
að hver tók sótt að öðrum og önduð-
ust. Þá tók sótt Þorsteinn Eiríksson
og Sigríðurkona Þorsteins."
Eiríks saga rauða, Svart á hvítu
1987.
„Það var snemma vetrar að sótt
kom í lið Þorsteins Eiríkssonar og
önduðust þar margir förunautar.
Þorsteinn bað gera kistur að líkum
þeirra er önduðust og færa til skips
og búa þar um „því að eg vil láta
flytja til Eiríksfjarðar að sumri öll lík-
in.“ Nú er þess skammt að bíða að
sótt kemur í híbýli Þorsteins og ...."
Grænlendinga saga, Svart á hvítu
1987.
„Og um morguninn ganga þeir
og sjást um. Þeir sjá stokk einn hjá
sér og stóð í bolöx og mannshræ hjá.
Sigurður (Njálsson) kvað þann
mann viðinn hoggið hafa og hafa
orðið vanmeginn af megri. Síðan
gengu þeir að skálanum og sjá þar
annað mannshræ. Sigurður kvað
þann gengið hafa méðan hann mátti
„og munu þessir hafa verið þjón-
ustúmenn þeirra er í skálanum eru.“
Öx Iá og hjá þessum. Þá mælti Sig-
urður: „Það kalla eg ráð að rjúfa
skálann og láta leggja út daun af lík-
um þeim er inni eru og ýldu er lengi
mun legið hafa. Og varist menn fyrir
að verða því að þess er eigi lítil von
að mönnum verði að því mein og
mjög er á mót eðli manna þótt lík-
indi séu á því að menn þessir muni
oss ekki illt gera."
Grændlendinga þáttur, Svart á
hvítu 1987.
Svarti dauði geisaði um Evrópu
gjörvalla upp úr miðri 14. öld og
árið 1402 barst hann hingað
sennilega frá Englandi. Þar
hafði veikin stungið sér
niður ári
áður og þar í landi kölluðu menn
hana plágu. Hingað kom hún með
íslenskum farmanni á eigin skipi,
Einari Herjólfssyni og segir í Nýja
annál:
„Kom þar út svo mikil bráðasótt,
að menn lágu dauðir innan þriggja
nátta ... Gekk sóttin um haustið fyrir
sunnan land með svo mikilli ógn, að
aleyddi bæi víða en fólkið var ekki
sjálfbjarga það eftir lifði, í mörgum
stöðum..."
og í Skálholts annál segir við árið
1402:
„Svarti dauði berst til Islands. í
Skálholti deyja allir nema biskup og
tveir menn aðrir."
Um fjórðungur íbúa Evrópu lést í
þessum faraldri, 25 milljónir manna.
Almælt er að við íslendingar segjum
síðan „Guð hjálpi þér“ þegar menn
hnerra, svarti dauði gat nefnilega
byrjað með kvefi og hita. Og á 14. öld
og reyndar lengi síðan töldu menn
að ekkert gæti bjargað þeim sjúka,
nema Guð. Því ekki eru allar birting-
armyndir plágunnar eins, þeir sem
fengu aðeins hita, hroll og bólgna
eida, kýlapest, gátu náð sér og smit-
uðu ekki. En næði sóttinn í lungun
með hósta og andnauð var voðinn
vís og sá sjúki smitaði með andar-
drættinum einum. Bakterían sem
ber svarta dauða, Yersina pestis,
þrífst í iðrum flóa. Þar fjölgar hún sér
og þrengir að hýsli sínum, einkum
hans smáa hálsi. Flóin verður ær
af hungri og sýgur veröld sína,
rottu eða mann, ótt og títt.
Og þegar hún bítur kemst
bakterían í líkama
fórnárlambsins. Vís-
indamenn telja lík-
legast að svarti
dauðinn sem
geisaði á 6.
Námsstefna um karlheilsu haldin í Norræna húsinu á morgun í þriöja sinn
Karlar fara líka á breytingaskeið
„Lionshreyfingin hefur staðið fyrir
námsstefnu um karlheilsu undanfarin
tvö ár og sú þriðja verður svo haldin á
morgun," segir Jón Bjarni Þorsteinsson
læknir sem segist hafa fengið hug-
myndina þegar hann sat í alþjóða-
stjórn Lionshreyfingarinnar. Síðustu
tvö skipti hafa verið það vel sótt að
nokkur fjöldi þurfti frá að hverfa enda
ekki á hverjum degi sem karlar koma
saman til að ræða sín mál.
„Það verða fjórir læknar sem þarna
munu halda erindi. Guðjón Haralds-
son mun fjalla um karlheilsu og breyt-
ingaskeið karla. Það var lengi haldið að
konumar fæm bara á breyúngaskeið
en karlamir gera það líka,“ segir Jón
Bjarni. „Bjarni Jónasson, læknir og for-
maður Islenska læknahúmorsfélags-
ins, mun halda fyrirlestur um hvort
húmor hafi heilsubætandi áhrif á karla
eða ekki. Síðan mun Aðalsteinn Guð-
mundsson fjalla um byltur og brot hjá
körlum og að lokum mun Engilbert
Sigurðsson halda erindi um þunglyndi
hjá körlum," segir Bjarni sem telur
karla ekki vera eins duglega og konurn-
ar við að ræða vandamál sín og leita sér
Jón Bjarni Segir karla vera feimnari en kon-
ur við að ræða vandamál sin og leita sér 0;
aðstoðar. Hann hefur ásamt Lionshreyf-
ingunni á Islandi boðað til náms-
stefnu i Norræna húsinu á morgun
þarsemfjórirlæknarmunu
halda erindi um karlheilsu.