Akranes - 01.04.1944, Side 2

38
AKRANES
JÓN ÓSKAR:
ísl
Það var um síðustu jól að þetta gerð-
ist. Ég hafði búið um mig kirfilega í
gömlum skúr í útjaðri bæjarins, vegna
húsnæðisvandræðanna, og sat nú þarna
í skúrnum mínum og reykti pípu, en
það var aðfangadagur jóla.
Ég hafði nýlokið við að þvo trégólfið
og hreinsa skúrinn svo sem unt var, til
þess að geta að minnsta kosti haldið jól
í hreinum skúr, þó að ekki væri annað.
Ég var einmitt nýbúinn að skrúfa frá
ferðatækinu mínu og farinn að hlusta á
jólasálma, þegar mér datt í hug að hita
mér aukakaffi. Ég gekk því að horninu,
þar sem prímusinn var. Úti snjóaði, eins
og náttúrlega er sjálfsagt á jólunum, og
ég sá snjókornin falla þúsundum, eða
ef til vill milljónum saman, fyrir utan
litla gluggann, sem var á skúrnum
mínum.
Ég tók prímusinn og setti hann upp á
kassa. Þá var barið. Ekki samt á hurð-
ina, heldur gluggann, og einhver rödd
sagði dimmt: „Hér sé guð.“
Kristnir gerast nú mennirnir, hugsaði
ég, fyrst þeir segja: Hér sé guð, og er
það sennilega frekar vegna jólanna, en
það sé af hreinskilni mælt. Ég gekk að
glugganum og lét eftir prímusinn:
„Hver er þar?“
Hendi strauk snjóinn af glugganum
og kom þá í ljós andlit, heldur ófrýni-
legt.
„Hleyptu mér inn“, sagði maðurinn
fyrir utan gluggann. „Ég er kominn
langt að“.
En mér leizt ekkert á, að láta svo ó-
frýnilega mannskepnu vaða inn í skúr-
inn, þegar ég hafði nýlokið við að þvo
gólfið og ætlaði mér að halda jól.
„Ég læt engan vaða inn með snjóug-
ar lappirnar, þegar ég er nýbúinn að
þvo gólfið,“ sagði ég.
Samt opnaði ég gluggann, til að ganga
úr skugga um, hvort maðurinn væri
virkilega eins ljótur og mér sýndist, og
var hann þá sýnu ljótari, og hef ég
aldrei fyrr séð mann jafnljótan.
„Heill og sæll,“ sagði nú maðurinn
og var breitt bros hans.
Ég vísaði kveðju þessari á bug og
bjóst til að loka glugganum. Þá sagði
maðurinn:
„Ég ætla að eiga viðskipti við þig.
Ég er bisnismaður.“
„Hvaða bisnis er þér á höndum?“
spurði ég.
„Ég verð að fá að komast inn fyrst
og hlýja mér,“ sagði maðurinn. „Skárri
er það nú kurteisin að bjóða ekki þreytt-
um viðskiptavini inn á sjálfum jólun-
um.“ Hann drap tittlinga um leið og
hann sagði þetta, og sannarlega var ein-
hver glettni í augunum, og mér fannst
and selt
hann ekki nærri eins ljótur, meðan
hann drap tittlingana.
„Maður á nú ekki gott með að bjóða
fólki inn í húsnæðisvandræðunum,"
sagði ég. Þó gekk ég að dyrunum og
opnaði: „Gjörðu svo vel, en farðu úr
skónum, áður en þú stígur inn, ég vil
ekki fá neinn snjóskafl inn á nýþvegið
gólfið.“
Maðurinn snaraði sér úr skónum þeg-
ar í stað.
Ég bauð honum sæti á kassa.
Hann hlammaði sér niður og and-
varpaði feginsamlega, af því að vera
kominn í húsaskjól.
Það var verið að syngja jólasálma í
útvarpinu og þótti mér hátíðlega sung-
ið, þó að ég sé ekki mikið fyrir tónlist,
enda laglaus.
„Lokaðu fyrir þetta garg,“ sagði
maðurinn.
En af því að hann var nýr gestur í
mínu húsi, þótti mér þetta nokkuð
frekjulega til orða komist og lokaði ég
hvergi.
„Ég er skáld,“ sagði þá maðurinn.
„Ekki veit ég það,“ sagði ég, „en þú
ert að minnsta kosti nógu ljótur til að
vera skáld.“
„Fleiri eru nú ljótir en skáldin,“ sagði
hann, „og lokaðu fyrir gargið, eða ég
fer að skálda.“
„Ég kaupi ekki þess háttar,“ sagði ég.
Þá lyfti hann annarri hendinni, veif-
aðihenni, eins og hljómsveitarstjóri og
tók að kveða af mikilli raust, en það
þótti mér, að hann væri ærið níðskæld-
inn, svo að ég flýtti mér að skrúfa fyrir
og sagði: „Hætu, eða hvort ert þú Hall-
grímur Pétursson?“
„Eki er ég hann,“ sagði maðurinn. „Ég
heiti Sigvaldi.“
„Jæja,“ sagði ég, „mér þætti gaman
að vita, hvað þú vilt selja.“
Þá tók hann sjálfblekung upp úr vasa
sínum og var sá bæði gamall og ljótur.
„Mér þykir það leiðinlegt,“ sagði ég,
„en ég á nóga sjálfblekunga. Hvað ætl-
ar þú að selja þetta rægsni?“
„Fimm þúsund krónur,“ sagði hann.
Nú fauk í mig og ég var í þann veg-
inn að hreyta skensyrðum að honum,
þegar ég mundi hvað hann var níð-
skældinn og sat á mér. Ég brosti kulda-
lega og sagði: „Þökk fyrir, — en því
miður.“
Þá brosti maðurinn sínu breiða brosi:
„Það fylgir honum náttúra“, sagði hann.
Ég leit á manninn og það var vissu-
lega notalegur glampi í augum hans,
sem vísaði til þess, að maðurinn væri
ekki eins afleitur og hann leit út fyrir.
Ég sagði: „Hvers konar náttúra er
það?“
„Sjálfblekungurinn er til þess, að
skrifa á víxla með honum,“ sagði Sig-
valdi, einkennilega.
„Á,“ sagði ég, „við skulum tala um
þetta nánar, en má ég ekki bjóða þér
kaffi, úr því það eru jól?“
„Jú, takk,“ sagði Sigvaldi.
Ég kveikti á prímusnum og setti upp
ketil með vatni í.
„Á,“ sagði ég, „þetta er líklega snið-
ugur sjálfblekungur, sem þú hefur,
segðu mér meira um þennan undarlega
grip,“ og svo brosti ég til hans, því að
þetta var sennilega bisnismaður.
„Sjáðu til,“ sagði hann, hallaði sér í-
byggnislega fram á við og varð kump-
ánlegur á svipinn. „Við erum báðir
miklir verzlunarmenn, nú ætla ég að
ráða þér heilt.
„Gott er,“ sagði ég, „gott er.“
„Maður þarf að spekúlera mikið til
þess að verða ríkur,“ hóf hann máls.
„Þetta veit ég,“ sagði ég, „enga útúr-
króka.“
Þá sagði hann: „Langar þig til að
komast í betri húsakynni, svo að þú
getir í framtíðinni haldið viðkunnanleg
jól?“
Þá svaraði ég: „Ekki stígur þú í vit-
ið, eða hví spyr þú eins og fífl?“
Hann nuggaði á sér hökuna og sagði:
„Ég er að hugsa um að útvega þér góð
húsakynni, ef okkur semur.“
„Jæja,“ sagði ég, en þá sauð vatnið
upp úr katlinum svo að andartaks bið
varð á samtali okkar, meðan ég stumr-
aði yfir katlinum og lagaði kaffi. Þá
settumst við að kaffidrykkju.
„Ég held að öll viðskipti fari í kalda
kol, ef Rússar vinna stríðið,“ sagði ég.
„Hvað ert þú að grípa fram í fyrir
mér og tala um Rússa, eða er ekki Ame-
ríka mikil heimsálfa?“ segir Sigvaldi.
„Rétt mælir þú,“ sagði ég.
„Bandaríkin," sagði hann.
„Bandaríkin,“ sagði ég.
Þá sagði Sigvaldi: „Hvernig mundi
þér líka að vera ráðherra?“
Um leið og hann sagði þetta, hvolfdi
hann í sig úr bollanum og leit til mín
einkennilega, og svo lét hann bollann
frá sér og þurrkaði sér um munninn.
„Ætli mér líkaði það ekki bærilega,“
sagði ég og tók þetta sem grín.
„Áttu nokkra hugsjón?“ spurði hann.
„Nei,“ sagði ég, „upp á hvað er það?“
„Upp á ekki neitt,“ sagði hann,
„nema ég verzla með hugsjónir, viltu
kaupa eina?“
„Hverskonar hugsjón er það?“ spurði
ég forvitinn.
„Hún er þannig: Allir menn á íslandi
verði frjálsir og sjálfbjarga. Land vort
sé miðpunktur heimsins. Fín hugsjón.“
„En er þetta þá ekta?“ spurði ég,
minnugur á gervivörur heimsins, nú á
tímum.
„Nei,“ sagði hann, „þetta er gervihug-
sjón, en hún lítur út alveg eins og
venjuleg hugsjón. Ég kaupi nefnilega