Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1892, Blaðsíða 71

VIKAN OG DAGARNIR.
í "Almanaki þjóðviriaijclagsins« var fyrir nokkrum árum
ritgjörð um »almanak og árstíðir«, er veitti allgóðar skýringar
yfir almanakið og hina helztu messudaga þess. Enn þar var
ekki talað um hina almennustu skiptingu, sem vjer miðum alt
við í daglegu lífi, o: vikan og vikudagarnir, og eigi heldur um
hinar almennustu rímreglur, sem heyra lesrími til, eða það, sem
kallað er »Calendarium perpetuum«. Dm hið fyrra atriði ætla
jeg að vel ætti við að gefa fáorða skýringu, og láta Alm. þjvfl.
flytja lesöndum sínum.
Islenzka orðið vika (á gotn. viko, sbr. lat. vices) þýðir
eiginlega það, sem kemur upp aptur og aptur, og eru dagarnir
hafðir í huga. Ebreska orðið scliafna, gr. hebdomas og lat.
septimana þýðir sjöund, sjö daga samfleytta.
Vikudeilingin er jöfngömul mannkyninu, því að helgar
sagnir segja að guð — og guðirnir — han sett einn dag helgan
af hverjum sjö; guð setti hinn 7. sjer og mönnum til hvíldar.
þannig er vikudeilingin heilög skipun. Hún er lieldur ekki sett
eða skipuð út í blainn. Hvert kvartil tungls stendur yfir því sem
næst í 7 daga, og er því eðlilegt að kvartilaskiptin hafi getað
orðið undirstaða vikuskiptanna, þar eð þau eru svo augljós. Forn-
þjóðirnar reiknuðu eptir tunglárum og tunglmánuðum, og varð þá
mjög handhæft að skipta mánuðinum í 4 vikur eptir 4 kvartilum
tungls. þessvegna er og sama tímadeiling í vikur og mánuði
bæði hjá lndverjum og Kínveijum og villiþjóðunum 1 Ameríku.
Sabbatsdagurinn markaði vikudeilinguna með Gyðingum.
Enn þeir höfðu einnig áravikur, sjö ár í viku (Dan. 9,24-ae), og
kemur það meðal annars fram í sabbatsári þeirra, er öll jörð
átti að vera ósáin 7. hvert ár, og fagnaðarárinu, sem var
haldið 50. hvert ár, þ. e. eptir 7 sinnum 7 ár. Aravikur þessar
koma einnig fram í kvæðum síðari skálda Rómverja.
Grikkir og Rómverjar höfðu ekki vikudeilinguna þó að undar-
legt megi virðast. þó reiknuðu þeir eptir mánuðum. Grikkir
töldu á elztu tímum eptir tugum daga, enn höfðu engin nöfn
handa dögunum. þessi tídegistala hefur komið upp aptur á þess-
um síðari öldum, i þjóðfrelsisalmanaki Frakka eptir stjórnar-
byltinguna, því að þá átti að ryðja öllu því burtu, er á helgum
erfikenningum var byggt, og þá eins vikunni. Enn þetta varð
aldrei nema skrípi hjá Frökkum. Tímatal þetta stóð hjá þeim
frá 5. okt. 1793 til 31. des. 1805 eða full 12 ár. Daganöfu eru
engin í ritningunni, og eigi heldur hjá Grikkjum nje Rómverjum
fyrir Krists daga.
það er áreiðanlegt, að Grikkir og Rómveqar fengu það frá
Egyptum, að nefna dagana eptir »plánetunum« eða sijörnum
sólkerfisins. það átti rót sína að rekja til stjörnuspámanna, sem
eignuðu hreyiingu plánetanna heilla- og óheilla-verkanir á tíma
og tilburði, og spáðu mönnum fyrir eptir þeim. þeir skiptu
deginum í 24 stundir, og eignuðu sína stundina hverri af hinum
7 plánetum, sem taldar voru í heimfræði Ptólómæuss. þær voru:
(«)