Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1904, Page 32

skáldunura, að kvæði þeirra og skáldsögur eigi að vera
endurljómi og bergmól af hugsjónum þeim og umbrotum,
sem bafi öflugastar og dýpstar rætur í lífi sjálfra þeirra
og samaldra. Fyrirlestrar þessir voru fluttir af meiri
snilld og eldmóði en dæmi voru til á Norðurlöndum,
enda voru þeir fjölsóttir, svo að furðu gegndi. Þeir töfruðu
marga menn og vöktu nýjar hugsjónir í brjóstum þeirra
og gerðu þá að heitum og harðsnúnum fylgismönnum
Brandesar og kenningar buns. En árósirnar ó allt það,
er hann taldi fúið og feyskið í þegnfjelaginu, stjórnmál-
um, trúarefnum og bókmenntum, bökuðu bonum megnustu
óvild og hatur. Þær bneyksluðu ekki að eins alla íhalds-
menn og apturbaldsmenn, beldur einnig marga samvizku-
sama og gæína fræðimenn, er stóð ótti af óvarfærni og
„byltingarkenningum" hans. Það er og sannast að
segja, að Brandes gaf allopt höggstað á sjer í fyrirlestr-
um þessum og gætti ekki ávallt hófs eða sanngirni. Það
hófust sárbeittar deilur um skoðanir hans og kenningar,
og eins og opt vill verða, sáust andstæðingar hans og
sjálfur hann og skjaldsveinar hans þá lítt fyrir. En
Brandes varð sjálfkjörinn foringi hinnar nýju bókmennta-
stefnu, er rann nú upp í Danmörku og hefur verið nefnd
veruleikastefnan eða veruleikakveðskapurinn.
Brandes er einhver hinn mesti afkastamaður i rit-
störfum og starfsþolið óviðjafnanlegt.
Hann gaf út árin 1872—1875 fjögur fyrstu bindin af
„Meginstraumunum“ og stofnaði með bróður sínum
Edvard tímaritið „Det nittende Aarhundrede“. Það varð
málgagn hinna yngri rithöfunda, er hölluðust að kenn-
ingum hans. Brandes hafði gert sjer vissa von um að
verða prófessor í fagurfræði við lát Hauchs gamla. En
stjórnin hafði ýmugust á Brandes vegna fyrirlestra hans
og bóka og veitti honum ekki embættið, en Ijet það
vera óveitt, svo árum skipti. Hann taldi, eins og
eðlilegt var, að sjer væri gerr órjcttur og fór hins vegar
að þreytast á að troða illsakar við mótstöðumenn sina.
Haustið 1877 flutti hann sig búferlum frá Kaupmannahöfn
(28)