Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1936, Page 33

heimspekilega sinnaðan og trúaðan, en víðsýnan og
duglegan stjórnanda, sem var uppi um líkt leyti og
hér var Sturlungaöld. Á 19. öld fóru áhrif Evrópu-
manna að aukast í Norður-Afríku. Frakkar lögðu
undir sig Algier 1830 og voru pá komnir á næstu
grös við Marokko (í pað land, sem Hundtyrkinn kom
líklega úr, sá sem hér framdi Tyrkjaránið sællar minn-
ingar). Bretar fóru einnig að seilast par til valda,
Spánverjar og ítalir, og Þjóðverjar litu pangað löng-
unaraugum um skeið. Eftir miklar erjur og mikið
samningapref, sem einu sinni hafði næstum komið af
stað Evrópustríði, urðu stórveldin pó ásátt um verka-
skiptingu í Norður-Afríku. Frakkar fengu Marokko
fyrir að hafa sig á burt úr Egyptalandi, en Englend-
ingar hættu að gera tilkall til Marokko. Ekki gekk
petta pó blóðsúthellingalaust, pví að nokkru eftir að
samningar tókust um petta, varð uppreisn í Fez (17.
apr. 1912) og voru pá drepnir 66 Frakkar, 13 liðsfor-
ingjar, 40 hermenn og 13 borgarar. Eftir petta var
Lyautey gerður landshöfðingi í Marokko, og tók við
starfi sínu 27. april 1912.
Á tiltölulega skömmum tíma tókst honum og að-
stoðarmönnum hans að bæla niður óeirðirnar í Mar-
okko, og pó voru síðustu vígin ekki unnin fyrr en
rétt áður en heimsstyrjöldin skall á, eða í júni 1914
(pað var Kenifra). Má af pessu marka pað nokkuð,
hversu erfitt starf Lyautey hefir haft með höndum,
par sem hann varð að framkvæma mikið af merkustu
uppbyggingarstörfum sínum með yfirvofandi ófrið í
landinu sjálfu, eða í miðri heimsstyrjöldinni. En pað
er eitt af meistaraverkum hans, hvernig honum tókst
að stýra Marokko gegnum öldurót ófriðarins. Ráð-
herrarnir heima i Frakklandi heimtuðu af honum, að
hann sendi mestan hluta hersins á Evrópuvígvellina,
og hugðu ekki til meira landnáms í Marokko en pess,
að halda helztu stöðum á strandlengjunni, pví að
örlög Marokko verða ákveðin i Lorraine, sögðu
(29)