Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1979, Blaðsíða 166

hvern tíma las ég smásögu þar sem sagt var frá rithöfundi
nokkrum sem skrifað hafði þykkan doðrant. Bókin hét
Norðvesturhornið og var lýsing norðvesturhornsins á skrif-
borði höfundarins. Hundruð blaðsíðna höfðu ekki nægt
honum til að lýsa af fyllstu nákvæmni þeim hversdagslegu
hlutum sem þar lágu og afstöðu þeirra hvers til annars.
Höfundurinn var með jafnstórt bindi í smíðum, en var farinn
að örvænta um að geta nokkru sinni lokið fyrirhuguðu ævi-
starfi sínu: lýsingu á öllu skrifborðinu.
Við þykjumst þegar sjá í hendi okkar fánýti þessa mikla
ritverks. Jafnvel þótt höfundinum tækist að ljúka ætlunar-
verki sínu værum við litlu nær, því að við mundum eflaust fá
miklu betri hugmynd um skrifborðið með því að skoða það
sjálf en með því að lesa lýsinguna. í þeim skilningi er skrif-
borðið miklu betri lýsing á sjálfu sér en nokkur skrifuð bók
gæti orðið. Og nú getum við spurt: Ef það er hlutverk nátt-
úruvísindanna að gefa æ nákvæmari lýsingu á náttúrunni,
eru þau þá ekki á sama báti? Yrði slík lýsing nokkuð annað
en upptalning á æ fleiri smáatriðum, og gæti hún nokkru
sinni sagt okkur meira en við getum miklu betur séð sjálf
með því að líta í kringum okkur?
Sem betur fer fara flest skáld aðra leið í verkum sínum en
höfundurinn í dæmisögunni. Ég vænti þess að mörgum fari
líkt og mér að hnyttin samlíking segi þeim meira en langar og
ýtarlegar lýsingar. Einhverjir kynnu jafnvel að halda því
fram að skáldskapur sé fyrst og fremst list hinnar hnyttnu
samlíkingar. Náttúruvísindin fara eins að: hlutverk þeirra er
alls ekki fyrst og fremst að lýsa náttúrunni. Þau einblína ekki
á fjölbreytileikann, heldur leitast þau við að finna það sem
líkt er með hinum ýmislegustu fyrirbærum náttúrunnar.
Stærðfræði er einfaldlega sú vísindagrein sem lengst gengur í
þessa átt, og hana mætti með nokkrum rétti kalla vísindi
hinnar hnyttnu samlíkingar.
Það þarf ekki mikla athyglisgáfu til að sjá margt líkt með
hundi og ketti. En meiri athygli þarf til að sjá hvað er sam-
eiginlegt ketti og hundasúru. Þó eru bæði sett saman úr
örsmáum frumum sem eru líkar að gerð og hafa svipuðu
(164)