Geislinn - 01.01.1929, Side 13

12
GEJSLINN
GEISLINN
13
„Rannsókn spádómanna", sagði hann,
„hefir komið konungi heimspeking-
anna til að gera sjálfan sig að fífli“.
Hann tilfærði það sem Newton hafði
sagt fyrir sem sönnun þess, hvílík fjar-
stæða það væri að trúa spádómum
Bibjíunnar.
En ef Voltaire gæti séð heiminn í
dag, þá mundi hann ekki einungis sjá
hraðlestir svo þusundum skiftir, sem
fara hjer um bil 100 kílómetra á
klukkustund, og skip, sem hafa jafn
mikinn hraða, heldur einnig mótor-
vagna í miljónatali, sem auðveldlega
geta farið þá 83 km., sem Newton tal-
aði um, og þúsundir flugvéla, sem þjóta
um loftið með þeim hraða sem er tvis-
var, þrisvar, fjórum, fimm, já jafnvel
sex sinnum eins mikill og sá, sem Vol-
taire taldi að væri fjarstæða að hugsa
sér. Hvor gerði sig hlægilegan? Var það
Newlon, eða var það Voltaire?
Vér erum ná orðnir svo vanir hrað-
skreiðum samgöngutækjum, að það er
tæpast að vér getum skilið hversu efa-
gjarnt og þröngsýnt fólk var fyrir
hundrað árum, þegar talað var um sam-
gönguhraða, er væri meiri en hestsins,
sem dregur vagninn. Þegar George
Stephensen fann upp hina fyrstu eim-
vél árið 1814, hélt fólk því fram, að
það bryti í bága við Guðs orð, því að
„það mundi hindra kýrnar í því að
bíta, hænsnin i því að verpa, og það
mundi verða orsök í því að mæður
fæddu fyrir tímann, þegar þær sæju
hluti hreyfast með slíkum geysihraða.
Hraðar samgöngur gerðar hlægilegar.
Enn þá árið 1825, hundrað árum
eftir daga Newtons, þegar hin fyrsta
eimlest heimsins byrjaði ferðir sínar
milli Stockton og Darlington, töldu
menn það ómögulegt að eimlest gæti
farið jafnvel með aðeins helmingi
meiri hraða en póstvagn. Fréttablöðin
gerðu undantekningarlítið gys að hug-
myndinni um slikan hraða, með því
þau kváðu hann ómögulegan, og lýstu
þessu sem uppátæki geðveiklaðra og of-
stækisfullra manna.
Blaðið „Quarterly Review“ í Lund-
únum flutti árið 1825 aftirfarandi hug-
Neðrí nujndin er af slærslii eim-
lesl Brellandseyja, eða ef lil vill
alls heimsins. Pella ferliki, sem kall-
að er „1600 Norlherniilhey ir
„den kanadiske Nationalbane“ og
vegur 326 tonn. Pessi utji járn-
hest.ir er yfir 28 mclra langur og
gelur framleilt yfir 3200 heslöfl.
sem það veitir Jeyfi fyrir. Þetta
er sá hraði, sem Mr. Sylvester með
réttu heldur fram að sé svo hæfilegur,
að menn geti vogað slikt“.
Menn óskuðu eftir lagabanni gegn
hraða, er væri meiri en 13—14 km. á
Efri myndin er af járnbraularvagni
eins og peir voru á fyrslu limum
jdrnbrautanna, og sýnir hún glögt
hinn geysimikla mismtin sem er
á peim og hiiuim risavöxnn eim-
leslttm nútimans
leiðingar viðvíkjandi þeim hraða, sem
menn álitu mögulegan og trúlegan á
hinni fyrstu járnbraut.
„Hvað getur verið heimskulegra, og
hlægilegra en hugmyndin um eimlestir,
sem fara helmingi hraðara en póstvagn-
inn“. Eftir að hafa með áhrifamiklum
orðum varað fólk við því að trúa
„slíkri vél fyrir sér“, er færi með svo
níiklum hraða, heldur blaðið áfram:
„Vér vonum, að parlamentið vilji tak-
marka hraðann við 8 til 9 enskar mil-
ur á klst. á öllum þeim járnbrautum,
klst. Á vorum dögum mundu ekki
margir hafa þolinmæði til að aka með
eimlest, sem færi svo hægt.
í ritverki sinu um járnbrautarmál,
komst Mr. Nicholas Wood að þeirri
niðurstöðu að 10 kílómetra hraði á ldst.
á sléttri braut væri hæfilegur fyrir 40
tonna lest, og hann taldi það hreinustu
fjarstæðu að tala um eimlestir, sem ætlu
að geta farið 20, 25, 30 eða fleiri km.
á klst.
En vísindin hafa svo oft orðið
að gera endurskoðun á áliti sinu.
Fyrst þegar menn byrjuðu að tala um
eimlestina, héldu þeir, sem þá voru
taldir „verulegir vísindamenn“ því fram,
að það mundi verða nauðsynlegt að
hlaða háan steinmúr beggja megin við
járnbrautarteinana, svo að sú „voða-
lega loftþrýsting, er mundi koma við
40 kin. hraða á klst., dræpi ekki áhorf-
endurna“. Og undir öllum kringum-
stæðum, var sagt, mundi slíkur geysi-
hraði, ef honum væri haldið áfram til
lengdar, drepa farþegana, þar eð þeir
mundu ekki geta dregið andann. Fyrst
þegar menn fóru að tala um að byggja
járnskip, var það álitið, að jafnvel þótt
hægt væri að fá þau til að fljóta, sem
„óinögulegt“ væri, þá mundi þáu ekki
geta flutt með sjer nægileg kol til einn-
ar ferðar. Slíkt tal heyrum vér ekki nú
á dögum.
Merkilcgt kapphlaup.
Á þeim tímum, þegar menn byrjuðu
fyrst að smíða járnbrautir, héldu sumir
því fram, að eimlestin mundi ekki geta
farið hraðara en akhestur. Þetta var á
þeim tíma, er Peter Cooper smíðaði
eimlest, sem var nefnd „Tom Thumb",
og átti að ganga eftir Baltemora-braut-
inni. Þessi eimlest átti eitt sinn að
keppa við gráan hest, sem var mesta
ágætis skepna og var eign tveggja öku-
manna. Hesturinn var spentur fyrir
vagninn, sem stóð á annari braut;
þessu kapphlaupi er þannig lýst:
„Hesturinn og vélin fóru af stað. í
byrjun gekk hestinum betur, hann
komst hálfan km. á undan meðan vél-
in herti á gufunni, blásturpípan hvein,
gufan þeyttist út i hvítleitum skýjum,
hraðinn ókst, farþegarnir hrópuðu. Vél-
in komst nær og nær hestinum, nú voru
þau hvort við hliðina á öðru, og svo
fór vélin fram fyrir hestinn, og sigur-
vegaranum var heilsað með öflugu
húrrahrópi. En einmitt þegar ökumað-
urinn með gráa hestinn var að gefast