Freyr - 01.09.1987, Blaðsíða 12

Ami Snæbjömsson,
jarðræktarráðunautur
Um kílræsi og plógræsi
Inngangur.
/ flestum löndum, þar sem land er rœst fram, eru lokrœsi megin uppistaða
framrœslunnar. Hér á landi er þessu öfugtfarið, við notum opna skurði meira enflestir
aðrir við að rœsa fram blautt land. Ástœður þessa eru eflaust margar og má þar m.a.
nefna:
— Opnir skurðir taka vel við yfir-
borðsvatni, jafnvel þó að jörð
sé frosin og ekkert niðursig á
sér stað.
— I lér á landi hefur þróast tækni
og skipulag þannig að opnir
skurðir eru ekki mjög kostn-
aðarsamir.
— Landrými er hér mikið og land
ódýrt og ekki þarf að horfa í
það sem tapast undir skurði.
— Opnir skurðir gróa ekki eins
ört upp hér og í löndunum þar
sem veðurfar er hlýrra.
— Auðvelt er að fylgjast með
ástandi skurðanna og þeir
auðvelda vörslu búpenings.
Þó að varanleg lokræsla með
t.d. rörum sé á margan hátt
æskileg í einhverjum mæli, er sú
framræsla fremur dýr.
Hér á eftir er fjallað um ódýrar
gerðir lokræsa, sem vert er að gefa
aukinn gaum þegar huga þarf að
endurbótum á eldri ræktun og þar
sem auka þarf og bæta framræsl-
una. Víða geta kíl- eða plógræsi
dugað til endurbóta á framræsl-
unni, ásamt lagfæringum á eldri
skurðum.
Kilræsi.
I mörgum nágrannalöndum okkar
hafa kílræsi verið talsvert notuð
síðustu áratugi, en kílræsing hefur
verið þekkt mjög lengi. Hingað til
lands komu fyrstu kflplógarnir um
1930, en þeir reyndust ekki vel og
voru lítið notaðir næstu ár. í um-
sögn Verkfæranefndar frá árinu
1947 kemur fram, að víða þurrka
ræsin vel og halda lögun sinni að
mestu. Þó er varað við því strax í
upphafi, að kflræsi henta ekki í
hvaða jarðvegi sem er og að land
þarf að hafa sigið áður en kflræst
er.
-r>~' > > r >
Frá 1945 hefur talsvert verið
gert af því að kflræsa land og hafa
til þess verið notaðar ýmsar gerðir
kílræsaplóga.
Af reynslu þeirri sem fengist
hefur bæði hér á landi og erlendis
má ljóst vera, að kflræsi koma
fyllilega til greina við þurrkun
Iands, ef menn gera sér grein fyrir
þeim takmörkunum sem eru á
þessari aðferð og nota kflplógin
eingöngu við réttar jarðvegsað-
stæður.
Kflplógurinn er mjög einfaldur
að gerð. Nokkurs konar hnífur er
festur á vökvalyftuboga jarðýtu
eða á sleða sem dreginn er af
jarðýtu eða á þrítengi allra stærstu
dráttaravéla. Hnífur þessi hefur
sívalning á neðri enda sem markar
braut. Aftan í sívalninginn kemur
keðja og í keðjuna kemur kólfur
(kfll) um 15 cm í þvermál. Kólfur
þessi þrýstir jarðveginum til hliðar
og skilur eftir sig rás í jarðvegin-
um. Til þess að rás þessi haldi
lögun sinni að mestu, verður jarð-
vegurinn að vera seigur (lítið rotn-
aður eða hálfrotnaður mór) eða
allþéttur jarðvegur. Ekki þýðir að
leggja ræsin þar sem jarðvegur er
sendinn eða laus í sér af einhverj-
um ástæðum.
Land sem ræst er með opnum
skurðum sígur oft verulega við
framræsluna og j arðvegurinn þétt-
ist. Við slíkar aðstæður getur kíl-
ræsla vel komið til greina, þótt
Mynd 1. Kílræsi.
Hnífurinn sem sker er ýmist tengdur við lyftuboga jarðýtu eða festur á dragtengdan
sleða.
660 Freyr