Freyr - 15.12.1989, Side 7

Við eigum engan varahnött
Jól hafa frá fornu fari verið tími tilbeiðslu og
hugleiðinga jafnframt því sem fólk hefur þá
gert sér dagamun til að dreifa huganum frá
skammdeginu sem um það leyti er í sínu mesta
veldi. Reyndar hefur tilbreytingin orðið til-
beiðslunni yfirsterkari í hugum margra í okkar
hluta heims og fer þeim síst fækkandi. Best er
að komast sem lengst frá hversdagsleikanum,
gera eitthvað alveg sérstakt. Tilboðin eru nóg,
margir keppast um hylli viðskiptavinarins,
hvert ævintýrið er öðru meira.
Vinna er hluti af lífi flestra og veitir bæði
Iífsframfæri og lífsfyllingu, en stundum litla
lífsfyllingu. í okkar hluta heims, þar sem
tækniframfarir hafa orðið mestar, hefur orðið
til nokkuð samdóma afstaða til vinnunnar. Sú
vinna sem skilur eftir sig áþreifanlegan afrakst-
ur er hátt metin og greitt er fyrir hana eftir því,
en vinna þar sem árangurinn hverfur jafnóðum
eða fast að því er lágt metinn. Sem dæmi um
þess konar vinnu er vinna við hreingerningu,
umönnun og hjúkrun og matargerð. Við þetta
má bæta hvers konar snyrtingu utanhúss og
almenn störf við landbúnað. Pessi störf hafa
verið lágt metin og illa borguð.
A hinn bóginn er vinna við hvers kyns
hátækni hátt metin og vel borguð, jafnvel þótt
sú tækni sé fjandsamleg náttúrunni og lífinu.
Andstæðu þessa mats er að finna þar sem
ýmis trúarbrögð stjórna lífi fólks. Þar eru
hversdagsleg störf hátt metin og eru hluti af
daglegri tilbeiðslu. Búddamunkar líta á matar-
gerð, garðvinnu og hreingerningu sem mikil-
vægan þátt í daglegum, andlegum æfingum.
Kristnir munkar og nunnur eiga sér langa hefð
í að stunda hjúkrun og aðhlynningu sem og
ræktunarstörf. Leiða má líkur að því að sú
áhersla sem lögð er á hversdagsleg störf, þar
sem forn trúarhefð ríkir, eigi rætur að rekja til
djúps skilnings á tengslum mannsins við nátt-
úruna. Þegar unnið er verk sem þarf að vinna
aftur og aftur skynjar fólk hringrás náttúrunn-
ar, vöxt og hnignun, fæðingu og dauða, og lifir
sig þannig inn í þau lögmál sem náttúran er
háð.
Þessi meðvitund fyrir umhverfinu hefur
glatast að verulegu leyti í menningarumhverfi
okkar. Lengi vel gátu menn uppskorið ávexti
náttúrunnar án þess að gjalda fyrir þá fullu
verði. Skuldir mynduðust á viðskiptareikningi
manns og náttúru en þær voru ekki teknar
alvarlega. Fram undir þetta hefur jafnvel sú
skoðun átt upp á pallborðið að skaðar sem
tæknin veldur á náttúrunni verði best leystar
með enn meiri tækni. A allra síðustu tímum
virðist hins vegar þeirri skoðun vaxa fylgi að
fyrst og síðast beri að vinna með náttúrunni og
lögmálum hennar. Til þess þarf nýjan hugsun-
arhátt, hugsunarhátt sem stendur í fullum
reikningsskilum við náttúruna. Það sem þar
þarf að lærast er hófsamleg umgengni við
náttúrunna í stað þeirrar græðgi, sóunar og
bruðls sem alið er upp í fólki og fegrað er í máli
og myndum í tímaritum, bókum og víðar.
Hinir sem boða hógværð og stillingu mega sín
lítils í þeirri samkeppni.
Nú má vera að einhver skelli í góm og segi
sem svo að siðferðispredikanir séu jafngamlar
sögu mannsins en allt af hafi þetta samt farið
bærilega fram að þessu. Við skulum vona að
svo fari enn. Hinu verður þó ekki vísað á bug
að vald mannsins við að grípa inn í gang
náttúrunnar fer sífellt vaxandi og ábyrgð hans
á gjörðum sínum vex að sama skapi. Við eigum
engan varahnött.
M.E.
24. DESEMBER 1989
Freyr 989