Freyr - 01.05.1995, Blaðsíða 10

þessum penijigum stofnað þar sn.
fæðudeild. Ég held að hún hafi
orðið íslenskuin bændum og neyt-
endum að miklu gagni síðan, og ég
hef gaman af að lesa skýrslur og
annað sent kemur frá þeirri deild.
Eftir níu ára starf hjá Rala var ég
beðinn að fara út aftur. Þá var
komið að því að forstjóri sameigin-
legrar deildar FAO og IAEA hætti
og ég var beðinn um að taka við
starfi hans.
2000 endurbœtt afbrigði af
nytjaplöntum
Árangurinn á mínu sviði, þ.e.a.s. í
jurtakynbótum, er sá að bændur hafa
fengið um 2000 endurbætt afbrigði
af öllum tegundum nytjaplantna sem
eru ræktuð um allan heim.
Til dæmis eru slík afbrigði rækt-
uð á um 10% af öllu ræktunarlandi
í Kína, og hagnaður bænda af þessu
er mældur í milljörðum dollara á
ári. Komið hafa fram mjög merki-
leg afbrigði, sérstaklega í hrís-
grjónum, og eru þau m.a. undir-
staða undir öllum hrísgrjónaaf-
brigðum í Japan, og að hluta til
hrísgrjónum og hveiti í Kína.
Af sn. pastahveiti sem notað er á
Ítalíu eru 70-80% kynbætt með
geislun. Það er sérstaklega afbrigð-
ið Creso sem vinur minn Alexander
Bozzini kynbætti. Hann var einn af
samstarfsmönnum mínum og hefur
fengið mörg verðlaun fyrir störf sín
á þessu sviði.
Þess má geta að allur bjór í Mið-
Evrópu og að ég held líka Carlsberg
í Danmörku er bruggaður með
byggi sem byggist á afbrigðinu
Diamant frá Tékkóslóvakíu sem var
framkallað sem gammageislum.
Þetta var svo mikil bylting í bygg-
rækt að Diamant er notað í öllurn
byggkynbótum í Evrópu. Þess má
lííca geta til gamans að fyrirtæki í
Bretlandi notaði líka geisla til að
kynbæta bygg; eitt af þessum
afbrigðum var kallað Golden
Promise eða Gullna fyrirheitið. Það
er mjög snemmþroska og varð afar
vinsælt í Skotlandi og það hefur
verið þar lengur heldur en nokkurt
annað afbrigði í Bretlandi og varð
undirstaða viskí-framleiðslu. Allt
gott viskí sem er á markaðnum er
því bruggað úr þessu byggafbrigði.
Stóru viskíframleiðendurnir í Skot-
landi, sem framleiða malt-viskí,
krefjast þess að bændur noti þetta
Golden Promise byggafbrigði.
í ljós kom að þetta afbrigði hefur
þann kost að það tekur mjög lítið
upp af natríum, og þolir mjög saltan
jarðveg. Menn eru því að spá í það
hvort ekki sé hægt að nota þetta
byggafbrigði í vatnssnauðum, þurr-
um löndum, s.s. Sýrlandi, Irak, Iran
og Arabíu. þar sem garðar og akrar
yrðu þá vökvaðir með sjó.
Það er merkilegt hvað stökk-
breytingar af völdum geisla breyta
miklu. Ég get bætt því við að enn í
dag byggist byggframleiðsla okkar,
sem að vísu er ekki rnikil, á afbrigði
sem heitir Mari. Mari var framleitt
af prófessor Áke Gustafsson í Sví-
þjóð með því að nota röntgengeisla.
Það afbrigði er enn almennt notað
afbrigði hér eins og viskíafbrigðið á
Bretlandi og bjórafbrigðið á megin-
landinu. Þetta er öflug aðferð við að
kynbæta.
Geislun gegn
skordýraplagu
Við höfum líka notað geisla til að
gelda skordýr. I staðinn fyrir að
nota eiturefni til að eyða skordýrum
er í nokkuð mörgum tilvikum hægt
að beita geislum til þess.
Þá eru flugur framleiddar í millj-
óna og milljarða tali. Síðan eru þær
gammageislaðar og að því búnu sett-
ar á svæðin þar sem skordýrið veldur
skaða, a.m.k. 10 geldar flugur á móti
hverri einni sem mælist vera á
svæðinu. í næstu kynslóð verða bara
10% eftir af lifandi afkvæmum.
Næst er aftur sett sama hlutfall af
geldum flugum á kreik og eftir 5-6
kynslóðaskipti hverfur flugan al-
veg. Frægasta dæmið var þegar
fluga, sem var hin mesti skaðvaldur
bæði á búfé og mönnum, barst til
Líbýu í Afríku, líklega með inn-
fluttu, lifandi fé frá Uruguay.
Flugan leggst á hold dýra.
Menn voru hræddir um að plágan
bærist suður eftir álfunni og eyddi
villidýrum í Afríku auk þess að
leggjast á búfjárrækt í álfunni sem
ekki er upp á marga fiska fyrir.
Þessi plága hefði líka getað borist
til Suður-Evrópu og gert usla.
Við fengum flugur frá Mexicó
sem voru geltar þar og sendar til
Líbýu í kössum, 40 milljón á viku,
1500 í hverjum og leigðum við
stórar þotur frá Lufthansa, sem
flugu frá Mexicó til Trípóli.
Verksmiðjan í Mexicó, sem fram-
leiddi og seldi okkur flugumar, var
að hálfu leyti í eigu Bandarfkj-
amanna og þess vegna lentum við í
nokkrum vandræðum með að fá
herramennina Gaddafhi og Bush til
að samþykkja, hvom fyrir sig, að
leyfa þesum hálf-amensku flugum
að fara til Líbýu.
Björn Sigurbjömsson var forstjóri Rannsóknastofnunar landbúnaðarins í níu ár.
194 FREYR - 5. '95