Freyr - 01.05.1995, Blaðsíða 43

á Suðurlandi og halda sólarsinnis
um landið.
1. Búland
I Skaftártungum er víða mjög
þykkur jarðvegur, sem hlaðist hefur
upp með ívafi öskulaga úr Kötlu
eða nálægum gígaröðum og gos-
sprungum svæðisins. Rof getur
myndast í þennan jarðveg af völd-
um leysingarvatns eða vinda, en
einnig út frá slóðum búfénaðar eða
frá þílförum og öðru jarðraski
manna. Nokkru ofan við bæinn á
Búlandi var mælt rofabarð, sem
virtist geta orðið upphaf að stærra
sári. Þegar aftur var reynt að mæla
5 árum síðar, hafði verið hreyft við
jaðrinum og sáð grasfræi og borið á
rofið.
2. Höfðabrekka
I hlíðum móbergshamra undir
Eyjafjöllum og víðar sunnan við
Mýrdalsjökul er þurrlendisgróður á
þykkum öskubornum jarðvegi.
Sjást þar víða rof í hlíðargeirum, en
menn hafa nú á allmörgum stöðum
stungið niður barma þeirra og grætt
upp sárin. Uppi á Höfðabrekku-
heiði fyrir ofan Kerlingardal klæðir
þurrlendisgróður hlíðar og mó-
bergsrana, en í þá hafa skorist djúp-
ar geilar og þverskorin rof. Vestan í
einum af þessum þykku, grónu
bökkum var mælt rof með 5 ára
millibili. Hafa á þeim tíma að jafn-
aði rofnað 25 sm af jaðrinum eða
um 5 sm á ári hverju. Þama mynd-
ast jarðvegur ört og þykknar, en rof-
nar einnig og skríður undan hall-
anum.
3. Stóraver, Hrunamannaafrétti
Ofan við mesta gróðursvæði á
flatlendi Suðurlands teygja sig mýr-
ar og þurrlendisrimar upp að há-
lendinu. Þessi gróður er víða rofinn
og sjást langir rofjaðrar á gras-
lendisbökkum. I Stóraveri á Hruna-
mannaafrétti var gerð mæling á rof-
jaðrinum á þriggja ára millibili, en
eftir þann tíma var rofið lagfært og
sáð í landssvæðið. Þarna höfðu að
jafnaði brotnað 15 sm af rofjaðrin-
um á þessu tímabili eða að jafnaði 5
sm á ári.
4. Tjarnheiði
Enn ofar í landinu sunnanverðu
er Tjarnheiði, austan Hvítárvatns
við Langjökul. Þar standa þurrir
graslendisbakkar á gömlum jökul-
aurum. Þessir gróðurrimar eru
sumir rofnir í langar bakkaræmur,
sem liggja frá norðaustri í suðvest-
ur, og hafa svipaða stefnu og ríkj-
j andi vindátt. Einn þessara bakka
j var mældur bæði á eystri og vestri
j jaðri. Mælingamar tóku yfir 5 ára
tímabil. Fram kom við þessar at-
huganir að á vestari jaðrinum höfðu
að jafnaði brotnað 23 sm eða 4,6 sm
á ári, en að austan var brotið mun
meira eða 60 sm á tímabilinu eða
12 sm á ári. Minnka þessar
| gróðurleifar því talsvert á hverju ári
(myndir 2, 2a og 3).
5. Svartártorfur
Vestar í Tjamheiðinni rétt sunnan
við Svartá eru grónir balar, sem
liggja niður undir Hvítárvatn. Em
j bakkar þessir að nokkm varðir fyrir
sandkomadrifi af ánni. Þama við
bakkajaðarinn vom gerðar mælingar
á rofi. Reyndust árlega brotna þama
tæpir 4 sm af brúnum bakkanna.
6. Hvítárnes
Þar sem Fúlakvísl rennur í
Hvítárvatn við Langjökul eru grón-
ar óseyrar, Hvítárnes. Austurjaðar
þessa gróðurlendis er þurr og þang-
að berast fokefni af auðnunum í
austri og hlaða upp þykkum jarð-
vegi á gróðurjöðrunum. Hefur
vindurinn einnig sorfið rof í þessa
þurru, upphöfnu bakka. Mælistik-
um var komið fyrir á einum stað í
þessu rofi, en stikumar vom fjar-
lægðar við lagfæringu á rofinu og
uppgræðslu þess. Gat endurmæling
því ekki farið fram á þessum stað.
7. Stærri-Bær
I Grímsnesi er víða þurrlendis-
gróður, og á stöku stað má þar sjá
rofa út frá götuskorningum svo sem
j við Stærri-Bæ. Voru þar settar upp
mælistikur, en þar var rofabakki
stunginn niður og sáð í rofið áður
en endurmæling gat farið fram.
8. Kaldárhöfði
Uppi á Kaldárhöfða er gróður
rofinn á grasbakkabrún, sem veit til
norðurs. Þar vom gerðar mælingar
á rofi. Reyndist rofhraðinn þar að-
eins vera 2 sm á fjórum ámm, eða
aðeins hálfur sm á ári. Var þama um
óverulegt rof að ræða.
9. Villingavatn
Víða í Grafningi getur að líta
grafnar geilar í þykkan jarðveg og
svörð. Eitt barð var mælt uppi í
brekku sunnan við bæinn á Vill-
ingavatni. A fjómm árum reyndust
að jafnaði hafa brotnað 6 sm fram-
an af barðinu, en það svarar til þess,
að 1.5 sm eyðist þar af börðum á
ári, sem verður að telja fremur hæg-
gengan rofhraða.
10. Krýsuvík
Landið í kringum Kleifarvatn og
þar í nágrenni er víða með gróður-
blettum og allþykkum jarðvegi.
Þessir gróðurbleðlar eru víða með
skörpum rofabökkum. Á mólendis-
bakka rétt sunnan við svonefndan
Bleikhól, vestan þjóðvegar, var
mælt áberandi rof, sem veit móti
norðri. Á fjórum árum reyndust að
meðaltali 16 sm brotna framan af
þeim bakka eða 4 sm á ári.
11. Stardalur
Á Mosfellsheiði má víða sjá þurrt
mólendi þekja grýttan jarðvegs-
grunninn og eru jaðrar þessara
gróðurfláka á stöku stað skertir með
misháum og bröttum rofum. Fylgst
hefur verið með breytingum á einu
slíku rofi norðan við þjóðveginn,
allnokkru neðan við bæinn í Star-
dal. Þarna virtust að jafnaði aðeins
eyðast um 2,8 sm af jaðrinum á 5
ára tímabili, en það er rúmlega hálf-
ur sm á ári.
12. Heiðarbær
Nokkru norðan við þjóðveginn
hjá vegamótunum að Heiðarbæ var
mælt rof í móajaðri, sem er að
mestu gróinn mosa og lyngi. Rofið
á þessum jaðri mældist vera að
meðaltali 4 sm á fjórum árum eða
aðeins 1 sm á ári. Virðist því vera
lítil hreyfing á rofabökkum þama á
heiðinni.
13. Sandkluftavatn
Kunnugt er að mikill foksandur
berst af fjöllum ofan að Sand-
kluftavatni á Uxahryggjaleið. Þar
meðfram vegi norðan við vatnið eru
móarindar með háum moldarbörð-
um. Reynt hefur verið að binda
5.'95- FREYR 227