Freyr - 01.05.1995, Blaðsíða 31

Lífið í jarðveginum og hringrás nœringarefna hefur lítt verið rannsökuð. Ljósm.
Hólmfríður Sigurðardóttir.
verið gerðar hér á landi á beitar-
kerfum fyrir sauðfé, t.d. hvemig
best er að skipuleggja beit á lág-
lendi með tilliti til afurða.
Jarðvegur í úthaga og öðru órækt-
uðu landi er sérstök fræðigrein. Vinna
við flokkun jarðvegs og gerð jarðveg-
skorta hefur að mestu legið niðri
síðan dr. Bjöm Jóhannesson hvarf til
starfa hjá Sameinuðu þjóðunum á
fyrri hluta sjöunda áratugarins.
Stöðvun jarðvegseyðingar er það
mark sem umfram allt ber að keppa
að við mat á beitarþoli. Rannsóknir
á ferlum og útbreiðslu jarðvegs-
eyðingar í landinu hófust ekki af
fullum þunga fyrr en 1992, og fjár-
hagsleg framtíð þessara mikils-
verðu rannsókna er í mikilli óvissu.
Lítil athygli hefur beinst að lífinu
í jarðveginum. I fróðlegri grein sem
Hólmfrfður Sigurðardóttir á RALA
ritar um ánamaðka í lúpínubreiðum
í nýjustu árbók Landgræðslunnar,
Græðum Island V, kemur fram að
„hér á landi er þekking á jarðveg-
inum sem vistkerfi í molum“, og á
það hafa margir aðrir náttúrufræð-
ingar bent, m.a. Ingvi Þorsteinsson.
Hringrás næringarefna hefur lítt
verið rannsökuð og sama gildir um
vatnsmiðlun gróðurs og vatnsbú-
skap lands. Hvort tveggja eru risa-
vaxin rannsóknarsvið erlendis.
Hvað með samhengi góðurfars og
dýralífs? Verpir lóan á örfoka
landi? Hvað með áhrif gróðurs á
veðurfar?
Svona mætti því miður nokkuð
lengi telja og eru fleiri sjónarmið
rakin í grein minni „Vistfræðileg
stefnumið í landgræðslu og gróður-
vemd“ í nýjustu árbók Landgræðsl-
unnar. Vistkerfi Islands eru flókin
og iða af lífi bæði ofan jarðar og
neðan. Meiri rannsókna er þörf ef
við ætlum okkur að öðlast þann
skilning sem nauðsynlegur er til að
vernda þau og bæta og tryggja vist-
væna landnýtingu. Jafnvægi verður
að ríkja í þeirri þekkingaröflun.
Lokaorð
Á ársfundi Rannsóknaráðs 1994
kom fram að á Islandi er mun
minna fé varið til rannsókna en á
hinum Norðurlöndunum, hvort sem
miðað er við íbúafjölda eða lands-
framleiðslu. í hópi OECD - ríkja
erum við meðal þeirra neðstu á
blaði. Rannsóknir á vistkerfum
landsins hafa ekki farið varhluta af
þessum fjárskorti. Það er því
ástæðulaust að gera mér upp „for-
tíðarfrat“, eða „stóradóm", eins og
Ingvi Þorsteinsson orðar það, þegar
bent er á nauðsyn þess að treysta
undirstöður mats á beitarþoli.
Á döfinni er útflutningur á land-
búnaðarvörum undir „vistvænum"
formerkjum. Það er góðra gjalda
vert og vonandi er þarna fundið ráð
til að losa um þá hnappheldu sem
landbúnaðurinn er nú í. Notkun
slíkra skilgreininga felur það hins
vegar í sér að unnt verður að vera
að rekja allan feril vörunnar og
staðfesta að framleiðslan hafi farið
fram í sátt við umhverfið. Til þess
þarf að treysta þekkingu okkar
verulega með fjölþættum rann-
sóknum á gróðri, jarðvegi, gróður-
skilyrðum á hverjum stað, beitar-
áhrifum o.m.fl. Bregðist það gæti
t.d. mikil eftirspum eftir landbún-
aðarafurðum eða óheftur ferða-
mannastraumur haft ófyrirséðar
afleiðingar fyrir náttúm landsins.
Öll eigum við þar hagsmuna að
gæta, bændur jafnt sem aðrir lands-
menn. Flestir ættu því að geta orðið
sammála um nauðsyn þess að stór-
efla rannsóknir til að geta stýrt
landnýtingu farsællega í framtíð-
inni. Það sem áunnist hefur í
reynslu og þekkingarleit mun vísa
þar veginn.
MOlflR
ESB styður fjölbreytt
lífríki
Áætlun um varðveislu fjölbreyti-
leika lífríkisins hefur verið hrint í
framkvæmd innan ESB.
Samkvæmt áætluninni, sem hefur
hlotið heitið „Natura 2000“, eiga
einstök lönd ESB að gefa upp
hvaða svæðið innan landanna þau
telja mikilvægast að vernda og í
framhaldi af því verða gerðar
ráðstafanir til að takmarka flutning
á dýrum og gróðri inn á þessi
svæði. Stefnt er að því að verndar-
svæðin verði tilbúin um næstu alda-
mót.
(Landsbygdens Folk).
5. '95 - FREYR 215