Freyr - 01.05.1997, Qupperneq 11

Von’erk við Níl um 2000f.Kr.
vettvangi og mun ekki endurtaka
það hér. Nóg er að segja það að nýtt
kornræktartímabil hófst þegar
Klemenz fluttist að Sámsstöðum
vorið 1927 og því tímabili lauk með
upphafi kaláranna svokölluðu eða
um 1965. Veruleg umsvif urðu þó
aðeins undir lok þess tíma, það er
um og eftir 1960 og hefur kom þó
varla verið ræktað í meira en 300
hekturum á ári þau árin.
Næstu fimmtán árin var ládeyða
í komrækt og þau árin var bygg
einungis ræktað á tveimur stöðum,
það er á tilraunastöðinni á Sáms-
stöðum og á Þorvaldseyri. Kom er
ekki lengur ræktað á Sámsstöðum
en á Þorvaldseyri hefur það verið
ræktað óslitið frá 1961. Segja má að
Eggert bóndi þar og Olafur sonur
hans hafi unnið upp og þróað ís-
lenska komræktarmenningu, þá er
glötuð hafði verið um aldir, og hafa
þeir verið óþreytandi að leggja öðr-
um heilræði ef í fótspor þeirra vildu
feta. Árið 1981 hófu svo Austur-
Landeyingar komrækt af myndar-
skap og fór þar fremstur sá mikli
garpur Magnús á Lágafelli. Síðan
hefur leiðin legið upp á við jafnt og
þétt og safnast hefur reynsla og
þekking, sem ætti að verða vöm
okkar gegn áföllum af harðindum
og óáran.
í sumar er leið var kom skorið af
um það bil 900 hekturum á landinu
og vom akrar í öllum landshlutum.
Uppskeran hefur líklega verið um
3000 tonn miðað við þurrt kom.
Það er innan við 10% þess koms
sem notað er til fóðurs á landinu.
Komræktin á því augljóslega mikla
vaxtarmöuleika og þar er nú helsti
vaxtarbroddur innan hins hefð-
bundna búskapar. Komræktin er að
sjálfsögðu kjarnfóðurframleiðsla
fyrst og fremst, en þó er ekki öll
sagan þar með sögð. Menn bæta
ekki síður aðra fóðuröflun því að
kornræktinni fylgir endurvinnsla
túna, þar með batnandi heyfóður og
vísir að þeirri ræktunarmenningu,
sem við höfum saknað í næstum
þúsund ár. Ég held því fram að við
ættum að geta fimmfaldað kom-
ræktina frá því sem nú er án þess að
taka verulega áhættu og korn ætti að
vera hægt að rækta á um helmingi
allra bújarða á landinu.
En enginn skyldi halda að þetta
komi allt af sjálfu sér. Aðstæður
hér virðast býsna ólíkar því sem er-
lendis gerist og í mörgum greinum
er erfitt að 'yfirfæra útlenda þekk-
ingu á íslenskan veruleika. Sumur
eru hér að vísu nokkuð löng eftir
því sem gerist á jaðarsvæðum kom-
ræktar í grannlöndunum, en sumur-
in eru svöl og einkum vantar hér
heita daga á þeim tíma þegar axið er
að fyllast. Þetta síðastnefnda á fyrst
og fremst við um landið sunnan- og
vestanvert og verður til þess að
byggyrki frá grannlöndunum, þótt
fljótþroska séu, ná ekki að fylla sig.
Eins em haustveðrin hér útlendum
afbrigðum skeinuhætt. En flestan
vanda virðist hægt að leysa og ís-
lenskir bændur hafa reynst snjallir
og úrræðagóðir í komræktinni sem
öðru. Meðaluppskera úr tilraunum á
Þorvaldseyri síðustu sjö árin er til
dæmis meiri en úr tilraunum í
Þrændalögum í Noregi þrátt fyrir
það að þar sé sumarið meira en
tveimur stigum heitara en hér.
Segja má að enginn hafi rétt upp í
hendumar á olekur yrki, sem hent-
uðu íslensku veðri og aðstæðum.
Úrbætur í því efni hafa að sjálf-
sögðu verið ögrandi verkefni ís-
lenskum jurtakynbótamönnum, en
við eigum marga slíka og vel
menntaða. Rétt er að geta þess hér
að þótt Klemenz heitinn væri mikill
ræktunarmaður hef ég aldrei heyrt
þess getið að hann hafi verið kyn-
bótamaður. Fyrstur þeirra sem ég
hef heyrt orðaða við kynbætur á
byggi er Bjöm Sigurbjörnsson síðar
forstjóri bæði fyrir Rala og hjá
stofnunum Sameinuðu þjóðanna og
núverandi ráðuneytisstjóri. Næstur
5. ‘97-FREYR179