Freyr - 01.05.1997, Blaðsíða 30

Sprettuferill og
nýting einærs
rýgresis
Rýgresi er eitt mest ræktaða fóð-
urgras veraldar. Það breiddist
upphaflega út um allan heim með
landnámi Evrópumannsins og er
ræktað í öllum heimsálfum og lönd-
um tempraða beltisins. Helstu teg-
undir rýgresis eru fjölært rýgresi
(Lolium perenne) og einært rýgresi
(L. multiflorum). A undanfömum
árum hafa nýir stofnar af fjölæru rý-
gresi verið í prófun hér á landi. Þeir
hafa náð að gefa feikna uppskeru en
enn hefur ekki reynt nægjanlega
mikið á vetrarþol þeirra. Hins vegar
hefur einært rýgresi löngum verið
eitt vinsælasta grænfóðrið sem
ræktað er hér á landi en til eru bæði
vetrar og sumarafbrigði. Kostir rý-
gresis felast fyrst og fremst í lystug-
leika, góðum endurvexti langt fram
eftir hausti, þegar fjölær grös eru að
sölna, og minni kostnaði á fóðurein-
ingu miðað við annað grænfóður af
grasaætt.
Hér á eftir verða kynntar niður-
stöður úr tilraunum og athugunum
með einært rýgresi sem gerðar hafa
verið á kúabúinu og tilraunastöðinni
á Möðruvöllum frá 1991. Greint
verður frá niðurstöðum rannsókna á
sprettuferli og fóðurgildi rýgresis,
grænfóðurblöndum með rýgresi, og
reynslu okkar af fóðrunarvirði og
nýtingu rýgresis til beitar, sláttar og
innifóðrunar. Lýst verður þeim mun
sem er á sumarrýgresi annars vegar
og vetrarrýgresi hins vegar. Þessi
grein er byggð á erindi höfundar á
Ráðunautafundi BI og RALA í
febrúar 1997. Nánari lýsingar á
framkvæmd og skipulag tilraun-
anna er að finna í jarðræktarskýrsl-
um RALA (Fjölrit nr. 154, 165,
Þóroddur Sveinsson,
tilraunastjóri RALA,
Möðruvöllum
175, 181 og 185) og í riti Ráðu-
nautafundarins eru lýsingar á töl-
fræði og öðrum útreikningum.
Vaxtarferill og fóðurgildi
einærs rýgresis
Sumrin 1993-1995 voru gerðar til-
raunir á Möðruvöllum til að skoða
sprettuferil einærs rýgresis. Tilhög-
un tilraunanna var þannig að fyrri
sláttur var sleginn á fimm mismun-
andi tímum en seinni sláttur var á
sama tíma fyrir alla tilraunaliði. I 1.
töflu er yfirlit yfir sláttutíma og
stofna og á 1. mynd eru upplýsingar
um meðalhitamagn á vaxtartíman-
um.
Eins og sjá má á 1. mynd var
meðalhitasöfnun jöfn frá sáningu og
út vaxtartímann, sem varð lengstur
um fjórir mánuðir. Þetta verður að
teljast óvenjulegt, en stafar af köld-
um júlí og hlýjum septembermán-
uði árið 1993. Hitasöfnunin var því
línuleg og reyndist meðalhitinn á
vaxtartímanum vera um 9,6°C á
dag. Úrkoma var að jafnaði 110 mm
á sprettutímanum sem er, sam-
kvæmt þumalfingurreglu Magnúsar
Óskarssonar og Matthíasar Eggerts-
sonar í Áburðarfræðinni, einungis
um fjórðungur þess vatnsmagns
sem þarf til að framleiða það þurr-
efnismagn sem mældist,. Mismun-
urinn, um 660 mm, er sennilega að
mestu vatnsforði úr jarðvegi sem
nýtist vexti fyrri hluta sumarsins og
dö|g seinni hluta sumars.
Á 2.5. mynd er sýndur frum-
vöxtur rýgresisins, annars vegar frá
sáningu og út vaxtartímann og hins
vegar endurvöxtur frá slætti og út
vaxtartímann. Vöxturinn er sýndur
sem uppskera hkg þurrefni af hekt-
aranum og vaxtarhraðinn sem kg
þurrefni á dag af hektara, hvort
tveggja sem fall af dögum sem hafa
verið leiðréttir fyrir árferðismun. I
þessari tilraun var ekki raunhæfur
munur á vaxtarferlum vetrar og
sumarrýgresis (2. mynd). Þó var
raunhæfur uppskerumunur, sumar-
rýgresinu í vU, tvö ár af þremur í
fyrsta sláttutíma (um 52 dögum eftir
sáningu). Það er einnig alþekkt að
sumarrýgesi fer fyrr af stað og hefur
mun meira arfaþol en vetrarrýgres-
ið. Það tekur rýgresið um 4050 daga
að komast í verulegan vöxt og það
er ekki fyrr en eftir 6070 daga sem
það hefur náð fullum vaxtarhraða
sem er um 6065 kg þe. á dag á hekt-
ara (3. mynd). Þetta er umtalsvert
minni hámarks vaxtarhraði en gef-
inn hefur verið upþ í vallafoxgrasi.
Endurvöxturinn í rýgresinu er
kominn vel af stað um 20 dögum
eftir slátt (4. mynd). Fyrstu 2030
dagana er ferillinn svipaður á milli
sumar og vetrarrýgresis en eftir það
vex vetrarrýgresið raunhæft hraðar.
Athyglisvert er að hámarks vaxtar-
hraði endurvaxtarins er umtalsvert
meiri en hámarksvöxtur frumvaxt-
arins eða á milli 7090 kg á dag (5.
mynd), öfugt við það sem gerist í
198 FREYR-5. ‘97