Freyr - 01.07.1999, Blaðsíða 10

Skógrœkt sem búgrein
- framtíðar byggðaverkefni
Skógrækt á sér afar stutta sögu
sem búgrein hér á landi, þó
svo að í ár sé minnst 100 ára
afmælis skógræktar á landinu. Arið
1984 var fyrst bætt inn í lög um
skógrækt kafla um ræktun nytja-
skóga á bújörðum. Fram að því
hafði skipulögð skógrækt nær ein-
göngu verið stunduð af Skógrækt
ríkisins og áhugamannasamtökum,
nema hvað bændur á Héraði höfðu
þá unnið eftir Fljótsdalsáætlun frá
árinu 1970. Árið 1991 voru síðan
sett lög um Héraðsskóga og árið
1997 um Suðurlandsskóga, sem
byggðu að mestu á Héraðsskóga-
verkefninu.
Það var hins vegar ekki fyrr en á
síðasta degi Alþingis nú í vor að
samþykkt voru lög sem í raun
marka þau tímamót að loksins má
segja að skógrækt á Islandi sé orð-
in að viðurkenndri búgrein.
Það þurfti m.ö.o. heila öld til að
við sannfærðumst um það að á ís-
landi væri unnt að stunda alvöru
skógrækt. Ekki getur það nú kallast
hröð þróun, en miðað við aðra þró-
un í landinu og þá tortryggni sem
ríkti í garð skógræktar um miðja
öldina, má það kallast harla gott að
skógrækt á vegum bænda skuli nú
loks hafa unnið sér fastan sess með
lagasetningu.
Hér er ætlunin að kynna nýju lög-
in og það umhverfi sem bænda-
skógrækt á íslandi býr nú við.
Hvað eru
landshlutabundin
s kóg ræ kta rver kef n i ?
Lög þau, sem hiklaust mætti kalla
„aldamótalögin“, bera það óþjála
heiti: „Lög um landshlutabundin
skógræktarverkefni“. Þau veita
landbúnaðarráðherra heimild til að
stofna til sambærilegra verkefna og
eftir
K. Huldu
Guðmunds-
dóttur,
skógarbónda,
Fitjum,
Skorradal
Héraðs- og Suðurlandsskóga á
öðrum landssvæðum, án þess að
setja þurfi um það sérstök lög. Slík
verkefni verða bundin ákveðnum
landshlutum og fá hvert um sig
árlega fjárveitingu frá Alþingi
samkvæmt fjárlögum. Verkefnin
eru hvorki opinberar stofcanir né
fyrirtæki, en þau eru sjálfstæð í
þeim skilningi að stjómir þeirra
heyra beint undir landbúnaðarráðu-
neytið sem setur þeim reglugerð.
Landbúnaðarráðherra skipar |
fjögurra manna stjóm hvers verk-
efnis til fjögurra ára í senn: Einn |
ffá Skógrækt ríkisins, annan ffá fé-
lagi skógarbænda á viðkomandi
svæði, hinn þriðja ffá skógræktarfé-
lögum af svæðinu og hinn fjórða án
tilnefningar.
Verkefnin greiða sjálf launa-
kostnað fastra starfsmanna og
stjómar og þeim er heimilt að ráða
sér framkvæmdastjóra. Fyrir hvert
verkefni þarf að gera áætlun til 40
ára og stefna að skógrækt á a.m.k. !
5% flatarmáls þess lands sem er
| undir 400 m hæðarlínu. Verkefnin
gangast undir mat á umhverfis-
áhrifúm áður en þau em staðfest af
ráðherra.
Bændaskógrækt -
Fjölnytjaskógrækt
í lögunum segir að tilgangur
þeirra sé „að stuðla að ræktun fjöl-
nytjaskóga og skjólbelta í landinu
og vemdun og umhirðu þess skóg-
lendis sem fyrir er“. Hér strax kom-
ið að því sem óhjákvæmilega fylgir
„fæðingu“ nýrrar hugsunar. Hvað á
bamið að heita? Á undanfomum
ámm hafa verið í mótun ótal
hugtök yfir mismunandi skógrækt.
Skógrækt á vegum bænda hefúr frá
árinu 1984 oftast verið nefnd
„nytjaskógrækt“, en nú er það orðið
of þröngt hugtak, því að samkvæmt
nýju lögunum nær fjölnytja-
skógrækt yfir annars vegar timb-
urskógrækt og hins vegar yfir ýmis
önnur gildi skóga, svo sem til úti-
vistar og landbóta. Þannig er í þess-
um nýju lögum leitast við að sam-
rýma nytja- og fegurðarsjónarmið.
Auk fjölnytjaskógræktar eru
skjólbelti skilgreind í lögunum,
annars vegar sem undanfari skóg-
ræktar og hins vegar til nota við
annan landbúnað.
Get ég gerst
skógarbóndi?
Allir eigendur lögbýla geta orðið
skógarbændur. Það fer að vísu eftir
ýmsu hversu vænlegt er að planta
trjám og menn þurfa að ákveða
hvers konar skógrækt þeir vilja
helst spreyta sig á. Sumum nægir
e.t.v. að koma sér upp skjólbeltum
til að hefta skafrenning og til að
koma upp notalegu skjóli.
Aðrir vilja gerast stórtækari og
rækta skóg á stóru svæði fyrir sig
og afkomenduma, eða skipuleggja
skóg sem hluta af vistvænum bú-
skaparháttum með beitarþarfir bú-
peningsins í huga. Þegar þessi atriði
em vegin og metin þarf að taka til-
lit til aðstæðna á hverjum stað og
skoða hversu vænleg skógræktar-
skilyrðin eru.
10 - FREYR 8/99