Freyr - 01.07.1999, Blaðsíða 20

1. tafla. Búsjöfnuður N,P og K mjólk-
urbús. Unnið úr riti Olafar Einars-
dóttur og Magnúsar Óskarssonar
[9]. Allar stærðir í kg/ha
Innstreymi Áburður Kjamfóður N 100 16 P 20 5 K 25 12
Samtals 116 25 27
Útstreymi
Afurðir 16 3 4
Búsjöfnuður (uppsöfnun og tap) 100 22 23
inn af fosfór og kalí og flyst burt í
afurðunum. Þetta á sérstaklega við
um afurðamikil kúabú og i Þýska-
landi er lögð áhersla á að byggja
áburðaráætlanir á efnajöfnuði búa
til að geta dregið úr aðkeyptum
áburði en einnig til að koma í veg
fyrir mengun.
Efnajöfnuður í
íslenskum landbúnaði
Á seinustu árum hafa verið gerð-
ar nokkrar grunnathuganir á flæði
næringarefna á íslenskum búum.
Ólöf Einarsdóttir og Magnús Ósk-
arsson [9] gerðu grein fyrir efna-
jöfnuði á mjólkurbúi af „verðlags-
grundvallarstærð” og notuðu með-
altölur um aðföng, afurðir og efna-
innihald þeirra. Þóroddur Sveins-
son [15,16] hefur unnið næringar-
efnabókhald fyrir kúabúið á
Möðruvöllum og víðar í Eyjafirði
og gerir nákvæma grein fyrir fiæði
efnanna innan búsins. Búsjöfnuður
úr þessum tveimur aðskildu nálg-
unum er nálægt því að vera hinn
sami fyrir köfnunarefni og kalí en
er nokkuð minni fyrir fosfór hjá
Þóroddi, sem að hluta má skýra
með heldur minni fosfór í áburði og
kjamfóðri en Ólöf og Magnús gera
ráð fyrir. Ef litið er á efnainnihald
aðfanga annars vegar og afurða
hins vegar má sjá þann þátt efna-
jafnaðar búsins sem bóndinn hefur
mest áhrif á. Efnajöfnuðurinn er já-
kvæður (1. tafla) upp á um 100
kg/ha fyrir köfn-
unarefni og um
23 kg/ha fyrir
fosfór og kalí
hvort um sig.
Inn í búsjöfh-
uðinn koma síð-
an stærðir frá
náttúrunnar
hendi. Inn-
streymi næring-
arefna er með
regni, áfoki og
öskufalli. Á ís-
landi berst um 1
kg N/ha á ári, 0,5
-5 kg kalí og innan við 1 kg fosfór
með úrkomu. Nýtanleg næringar-
efni í ösku og áfoki hafa ekki verið
mæld og er víðast sennilega lítið
magn. Langmikilvægast er köfnun-
arefnisnám belgjurta en smárarækt
í túnum reynist enn sem komið er
ótrygg á íslandi.
Utstreymi er með sigvatni í gegn-
um jarðveg, tapi næringarefna af
túnum með yfirborðsvatni, tapi
köfnunarefnis sem lofttegundar;
ammóníak úr geymslum og fyrst
eftir dreifingu og tapi í blautum eða
rökum túnum vegna afnitrunar.
Einnig tapast eitthvað vegna leka úr
geymslum og haugum. Stærðir
þessa útstreymis eru í raun ekki
þekktar en hafa verið áætlaðar.
Nýting köfnunarefnis í búfjáráburði
hefur oft verið áætluð um 60% [10]
en með góðri dreifingu og án taps
með yfirborðsvatni má reikna með
allt að 100% nýtingu fosfórs og ná-
lægt því fyrir kalí. Þannig má gera
ráð fyrir að nýtanlegt áburðarmagn
í mykju á kúabúi (2. tafla) séu 40 -
50 kg N, 10 kg P og 35 - 70 kg K á
hektara á ársgrundvelli. Áætlaður
nýtanlegur áburður í 15 tonnum af
mykju er innan þessa ramma, sbr.
Handbók Bænda. Þetta magn er
u.þ.b. það sem mjólkurkýr skilar af
sér á ári og Þóroddur áætlar að árs-
kýr þurfi um 1 ha ræktaðs lands.
Hér þarf að benda á tvennt. í fyrsta
lagi að efnamagn í búfjáráburði er
mjög breytilegt, fer fyrst og fremst
eftir efnamagni í fóðri, og hefúr oft-
ar verið reiknað en mælt beint og
því ber að taka þessar stærðir sem
viðmiðunartölur en gera má ráð
fyrir að stærðargráðan sé rétt. í
öðru lagi að samkvæmt tilraunum
2. tafla. Efnamagn í mykju sem til fellur á ári. Ekki er greint á milli þess er til
fellur við beit og viö innistöðu. Tap vegna uppgufunar, útskolunar o.fl. Afgangur
eru áætluð nýtanleg næringarefni.
Jafndreift á heildarstærð túna.
Heildarefnamagn í búfjáráburði (mykja) kg/ha Tap % Nýtanleg næringarefni í búfjáráburði kg/ha
Samkv. [8] •> Áburðarfræði Samkv. [9] Efhajafnvægi Samkv. [16] Ræktunrreikn.
Köfhunarefni (N) 75 78 75 40 40-50
Fosfór (P) 10 15 11 10 10
Kalí (K) 58 55 80 10-40 35 - 70
1) Miðað við 15 tonn af mykju á ári. Efnainnihald N-P-K: 5 - 0,7 - 4 kg/tonn og 1 árskýr/ha
20 - FREYR 8/99