Freyr - 01.07.1999, Qupperneq 30

erfiðleikar með ensím mælingar,
sérstaklega í sýnum af seinni slætti
og úr grænfóðri. Einhver útfærsla
af vambarvökvamælingu er sú að-
ferð sem flestir nota sem grunn
undir aðrar aðferðir sem eru ódýrari
og hraðvirkari. Til að einfaldari að-
ferðir, hvort sem það er ensím-,
innrauðmæling eða aðrar, verði
nothæfar þarf að byggja á gögnum
með vambaraðferð og finna þannig
réttar líkingar. Ástæða þess að tæp-
ast er hægt að nota vambarvökva-
aðferð í almennri þjónustu er sú að
hún er mjög seinleg og dýr, auk
þess að hafa þarf undir höndum
skepnur með vambaropi.
Aðrar greiningar, eins og prótein,
eru mældar með Kjeldahl aðferð á
öllum stöðunum, en einnig með
NIR greiningu á RALA. Steinefni
voru lengst af mæld með svipuðum
hætti á öllum stöðunum, þ.e. með
atómgleypnimælingu og/eða ljós-
mælingu. Nú síðustu ár hafa stein-
efni verið mæld með svokallaðri
plasma mælingu á ICP tæki sem
RALA á hluta í.
Framsetning
niðurstaðna
Á fyrstu árum heyeíhagreininga-
þjónustunnar voru niðurstöður mið-
aðar við þurrhey með 85% þurrefni.
Gerð voru samræmd eyðublöð sem
notuð voru af RALA og RN fyrstu
árin. Þessi framsetning var mjög
óheppileg því að ef gefíð var upp
gildi fyrir vothey, grænfóður eða I
annað fóður vildu menn líka fá það
uppgefíð sem þurrhey svo að hægt
væri að bera gildin saman. í rann-
sóknastarfseminni er undantekn-
ingalítið unnið á grunni þurrefnis
eða reiknað beint í magni fóðurs
við tiltekið þurrefni sem mælt er.
Með tilkomu tölvutækninnar var
fyrsta forritið skrifað 1974 af
Gunnari Sigurðssyni fóðurfræð-
ingi'5’, sem þá var að koma úr fram-
haldsnámi. Til viðbótar efna-
greiningum var í þessu forriti gerð
tillaga að fóðrun mjólkurkúa. Öll
mæligildi í því forriti voru gefín
upp í þurrefni og í kg fóðurs. Erfitt
reyndist að fá menn til að breyta til
og því var hætt við að þróa forritið
frekar. Árið 1985 var svo skrifað
forrit á RALA og hannaður við það
gagnagrunnur fyrir upplýsingar
sem fylgdu sýnunum. Útskrift í
| þessu forriti gaf niðurstöður mæli-
gilda, bæði sem magn í þurrefni og
einnig í kg fóðurs miðað við mælt
þurrefhi í hverju sýni, en engin
fóðrunaráætlun gerð eins og í
gamla forritinu. Haldnir voru fundir
um málið með mælingaaðilum og j
fleirum og reynt að fá menn til að |
hverfa frá þurrheysgildinu með
85% þurrefhi og samræma útsend-
ingamar, en allt kom fyrir ekki. Það
vom því um nokkurra ára skeið
sendar út allt að þremur útfærslum
á framsetningu efnagreininganiður-
staðna til bænda.
Þegar ákveðið var að breyta fóð-
urorku- og próteinkerfínu hér á j
landi árið 1995 ákvað sú nefnd sem
vann að breytingunum að samræma
frágang niðurstaðna. Var það gert
(að mestu) og byggt á ffamsetningu
eins og i forriti RALA frá 1985, þar
sem bæði er gefíð upp efnamagn
miðað við þurrefni og svo reiknað í j
kg fóðurs miðað við mælt þurrefni í
hverju sýni.
Nýtt samstarf um
efnagreiningaþjónustu
Sumarið 1998 gengu RALA og
Hvanneyri til samstarfs um efna-
greiningaþjónustu á gróffóðri fyrir
bændur. í því samkomulagi var gert
ráð fyrir að Bændaskólinn annaðist
móttöku á öllum sýnum, færslu
allra fylgigagna með sýnunum i
gagnagrunn, ákvörðun þurrefnis,
mölun sýna, mælingu á sýrustigi
(pH) þar sem það á við og undir-
búning fyrir steinefnagreiningu. Þá
eru sýnin ásamt lausnum fyrir
steinefnamælingu send til RALA
og gagnagrunnsfærslur sendar raf-
rænt frá Hvanneyri inn á tölvukerfí j
RALA. Á RALA er mælt prótein
og meltanleiki með NIR mælingu
eða votmælingu (t.d. grænfóður),
en steinefni mæld með plasma að-
ferð á ICP tæki sem staðsett er á
Iðntæknistofnun. RALA gengur
svo frá niðurstöðum og sendir út
reikninga. Samningurinn var gerð-
ur til eins árs til reynslu og verður
væntanlega tekinn til endurskoð-
unar á næstunni.
Kostir og gallar á
núverandi fyrirkomulagi
Kostimir við þessa tilhögun em
fyrst og fremst þeir að bestu þættir
í aðstöðu og mannafla hvorrar
stofnunar era nýttir i hveiju skrefí
þjónustunnar. Á Hvanneyri er sér-
hönnuð aðstaða og gott starfsfólk
til móttöku og framvinnslu sýna.
Flestar rannsóknarstofur í ná-
grannalöndunum, sem vinna við
svipaða starfsemi, nota nú orðið
NIR mæliaðferð fyrir orkugildi og
prótein, og ICP aðferð fyrir stein-
efni. Þetta er sá háttur sem viðhafð-
ur hefur verið á RALA undanfarin
ár. Þar sem þessi tækjabúnaður er
ekki fyrir hendi á Hvanneyri þótti
eðlilegt að reyna að samnýta þann
tækjabúnað sem þegar er fyrir
hendi. Ókostir þeirra aðferða sem
notaðar er á Hvanneyri og Akureyri
við ákvörðun á meltanleika og pró-
teini eru hvað þær eru tíma- og efn-
isfrekar og verðlagning mæling-
anna hefur aldrei staðið undir nema
hluta af raunveralegum kostnaði
við þær. Sá annmarki er þó á NIR
mælingum að í vissum tilvikum
getur þurft að grípa til grannað-
ferða (t.d. in vitro meltanleika) ef
sýni era eitthvað afbrigðileg miðað
við sýnin sem gagnagrannurinn
samanstendur af, eða sýnin hafa
myglað eða era jarðvegsmenguð
svo að eitthvað sé nefnt. Það verður
því alltaf að vera sá kostur fyrir
hendi að grípa til grunnaðferða.
Hvað varðar steinefnin þá er kostur
ICP tækninnar sá að hægt er að
mæla öll steinefnin í einu úr sömu
lausninni sem búin er til með ein-
faldri votbrennslu í sýra yfir nótt.
Til samanburðar þá þarf að búa til
tvær til þrjár mismunandi lausnir úr
hverju sýni áður en mæling getur
farið fram, séu eldri aðferðir notað-
ar eins nú er gert á Hvanneyri og
30 - FREYR 8/99