Freyr - 01.12.2001, Síða 13

Moli
Vo tviðrasamari
vetur í
Norðvestur-Evrópu
Vetur um norðanverða Evrópu
hafa orðið votviðrasamari á síðari
árum og meðalúrkoma mánuðina
október til mars hefúr aukist um
10-20% frá því fyrir 100 árum,
jafnvel 35% á sumum svæðum.
Þessar upplýsingar koma frá
Dönsku veðurstofunni, DMl.
Astæða þessarar auknu úrkomu
er sú að lægðum sem koma frá
Atlandshafinu hefúr fjölgað á vet-
uma, jafnframt því að háþrýsti-
svæði, sem að jafnaði er yfir
Rússlandi á vetuma, hefúr fært
sig austar en þau hindmðu áður
för lægðanna austur á bóginn. I
Danmörku hefúr þetta leitt til þess
að úrkoma í vestanverðu landinu
hefúr aukist meira en í því austan-
verðu.
í hæsta lagi helming af þessari
auknu úrkomu má skýra sem nátt-
úrulegan breytileika, en hinn hlut-
ann verður þá að túlka þannig að
grundvallar breytingar hafi orðið
á veðurfari á þessum slóðunr.
(Landsbygdens Folk nr. 48/2001).
prófa á hvetju ári, er mjög takmark-
aður. Úrval á gmndvelli afkvæma-
rannsókna verður þess vegna miklu
minna hér á landi en í stærri rækt-
unarhópum vegna þess að óumflýj-
anlegt er að velja ætíð ákveðinn
lágmarksfjölda gripa til framrækt-
unar til að aukning skyldleikarækt-
ar í stofninum fari ekki úr böndun-
um. Vegna takmarkaðs gripafjölda
verða afkvæmarannsóknir hér á
landi einnig að byggja á færri dætr-
um en víðast gerist annars staðar.
Það þýðir að valið hér er dæmt til
að verða ónákvæmara en þar.
Með því að minnka þennan hóp
af kvígum með miklum fjölda gripa
undan heimanautum er því annað
tveggja verið að fækka þeim naut-
um sem mögulegt er að afkvæma-
rannsaka á hverju ári eða fækka
verður enn frekar fjölda dætra að
baki rannsóknanna. Hvoru tveggja
eru þetta afleitir kostir.
Með mikilli notkun heimanauta á
kvígumar er verið að minnka hinn
virka stofn í ræktunarstarfmu unt-
talsvert. Slík minnkun er það sem
við megum síst af öllu við í ljósi
þess sem að framan er rætt.
Hér hafa í stuttu máli verið rædd-
ir þeir annmarkar sem heimanauta-
notkunin hefúr fyrir árangur hins
sameiginlega ræktunarstarfs í land-
inu. Ýmsir aðrir ókostir, sem fyrst
og fremst bitna á þeim hverjum og
einum sem stundar heimanauta-
notkun, em einnig vel þekktir.
Það hefur margoft verið bent á að
umtalsverður munur er á gæðum
þeirra gripa sem em undan heima-
nautum og þeim kúm sem eiga að
feðrum naut, sem notuð hafa verið
i sameiginlegu ræktunarstarfi.
Ljóst er að erfðaframfarir í íslenska
kúastofninum hafa verið að aukast
talsvert á síðustu árum. Þess vegna
munum við sjá nákvæmlega sömu
þróun og er mjög vel þekkt erlendis
að munur á milli gripa undan
heimanautum og nautunum úr sam-
eiginlegu ræktunarstarfi mun fara
sívaxandi með hverju ári.
Hjá sumum bændum eru færð
þau rök fyrir heimanautanotkun að
þannig fáist samstæðari kúahópur
en ella. í þessu eru ákveðin sann-
indi, en hópurinn verður sam-
stæðri bæði um kosti og galla.
Dæmi eru um gífurlegt tjón bænda
sem hafa fengið heila árganga af
kvígum undan fullkomlega ónot-
hæfum heimanautum. Þetta beinir
athygli að öðrum þætti sem er
fylgifiskur heimanautanotkunar,
en það er aukinn áhætta í ræktun-
arstarfínu með því að binda stóran
hluta framræktunarinnar einum
grip-
Þjóðminjasafn...
Frh. afbls. 11
Þjóðminjar okkar bera vitni um
líf og starf þjóðarinnar á fyrri öld-
um, og greina oft milliliðalaust og
án undanbragða frá kjörum for-
feðra okkar. Frá upphafi landnáms
og fram á fyrstu áratugi 20. aldar
var íslensk híbýlamenning einstök.
í þúsund ár var hún í veigamiklum
atriðum frábrugðin því sem algeng-
ast var i nágrannalöndum okkar.
Saga torfhúsa okkar er einnig saga
íslensks landbúnaðar og sambúðar
lands og þjóðar í aldanna rás. Til
vitnis um þessa merku sögu eigum
við fomleifar varðveittar á nánast
hverri jörð í landinu. Vemdun þess-
Að síðustu má nefna að meðferð
hálf- eða fúllvaxinna nauta er ætíð
áhættuverk og alvarleg slys í því
sambandi em því miður ekki óþekkt
hér á landi ffekar en í öðmm löndum.
Þau atriði, sem hér em gerð að
umtalsvefni, bið ég þá bændur sem
hafa verið með mikla notkun á
heimanautum á undanfömum árum
að hugleiða og meta hvort ekki geti
verið ástæða til að huga að breyt-
ingum í þeim efnum, væntanlega
eigin rekstri og nautgriparækt í
landinu til hagsbóta.
ara minja og nýting krefst samstarfs
sem byggir á virðingu og þekkingu
þjóðminjavörslunnar og lands-
manna allra.
Þjóðminjasafn Islands hefúr með
umræðu í þverfaglegum hópi með
fulltrúum landbúnaðar og þjóð-
minjavörslu vakið athygli á rnikil-
vægi þess að taka höndum saman
og nýta þau sóknarfæri sem slíkt
samráð er Þjóðminjavörslunni og
landbúnaði á nýrri öld. Sú umræða
er enn i fullum gangi og verður
áhugavert að taka þátt i að efla söfn
í landinu, verndun þjóðminja í
góðu samstarfi við bændur og
landsmenn alla. Það er allra hagur.
Veffang Þjóðminjasafnsins er
www.natmus.is
pR€VR 12/2001 - 13