Freyr - 01.09.2004, Blaðsíða 52

Gimbrar - slök flokkun —1*■■■■ Hrútar - slök flokkun —á.— Hrútar - góð flokkun
1. mynd. Áhríf sláturtíma á verðmæti falls af þrenns konar lömbum sem
fædd eru 20. maí og hafa miðlungs vaxtarhraða á ólíkum tímabilum, sjá
nánari skýringar i texta.
fita) og hins vegar góð flokkun
sem byggir á gögnum frá Hestbú-
inu á síðasta hausti þar sem flokk-
un var eins og best gerist (góð
gerð, lítil fíta). Samkvæmt þess-
um dæmum voru til að mynda 16-
17 kg hrútlömb með slaka flokkun
með að meðaltali 6,77 í gerð en
8,11 í fitu, en 16-17 kg hrútlömb
með góða flokkun með 9,47 í gerð
og 6,66 í fltu.
Auk þess mikla munar á flokk-
un, sem er milli einstakra fjár-
stofna og ræktenda, er verulegur
munur milli hrúta og gimbra. Við
sama fallþunga eru gimbramar að
jafnaði með betri gerð en jafn-
framt feitari en hrútamir. Því eru
töflur um flokkun fyrir hvort kyn
aðgreindar i likaninu.
Ekki hefur enn verið gerð til-
raun til að taka inn í líkanið
möguleg áhrif árstíða og fóðmn-
arstigs á flokkun, umfram það
sem fallþungi, kyn lambs og
erfðaeiginleikar skýra. Þetta er
hins vegar meðal þess sem leitast
er við að finna út í öðmm rann-
sóknaverkefnum á Hesti og bygg-
ja inn í líkanið eftir því sem
mögulegt verður.
Burðartimi- vöxtur - sláturtími.
Fallþungi við tiltekinn sláturtíma
stýrist af því hversu gamalt lamb-
ið er og hversu hratt það hefur
vaxið á mismunandi aldursskeið-
um. í líkaninu má skipta vaxtar-
tímanum í mismunandi tímabil
með mismunandi vaxtarhraða.
Gera má ráð fyrir að vaxtarhrað-
inn sé mestur fyrri hluta sumars
en dvíni svo er líður á, allt þó háð
beitargróðri og öðmm aðstæðum.
Vaxtarhraðinn í dæmunum hér á
eftir er skilgreindur sem g/dag af
lifandi þunga og miðað við fasta
fallprósentu (40%) sem auðvitað
er nokkur einföldun.
Niðdrstöður
Ahrif kyns og flokkunar. A 1.
mynd er sýnd þróun í heildarverð-
mæti falla af lömbum er fæðast
20. maí, vaxa um 300 g/dag til
júlíloka, þá um 250 g/dag til ág-
ústloka, svo um 200 g/dag á kjam-
góðri haustbeit til októberloka og
þá um 100 g/dag á innifóðmn eft-
ir það, þ.e. ef lambið lifir svo
lengi. Við skulum kalla þetta
miðlungs vaxtarhraða (sjá síðar).
1. mynd sýnir verðmæti þrenns
konar lamba:
a) gimbur með slaka flokkun
b) hrútur með slaka flokkun
c) hrútur með góða flokkun.
Þar sem vaxtarhraðinn á ólíkum
tímabilum er jafn hjá lömbunum
þremur þá er fallþunginn að sjálf-
sögðu líka jafn. Hann er um 10 kg
í ágústbyrjun, 12,8 kg 27. ágúst,
15,7 kg 1. október, 17,9 kg 29.
október og 20,0 kg 17. desember.
Eins og fæðingardagurinn og
vaxtarhraðatölurnar gefa til
kynna þá gæti hér verið um að
ræða bú sem stílar upp á slátmn á
hefðbundnum tíma og/eða haust-
bötun á ræktuðu landi og slátmn
eftir hefðbundinn tíma. Lágur
aldur lambanna við upphaf sum-
arslátmnar þýðir lágan fallþunga,
þannig að þrátt fyrir lækkandi
meðalverð á kg þá eykst verð-
mæti lambsins vegna aukins fall-
þunga eftir því sem líður á ágúst-
mánuð. I byrjun hefðbundinnar
sláturtíðar nær fallþungaaukning-
in ekki að halda í við verðlækk-
unina og lambið lækkar í verði
fyrst um sinn. Fram að hrútadegi
helst svo verðskráin óbreytt en
fallþunginn eykst, og verðmæti
fallanna aukast. Verðmætaukn-
ingin er meiri hjá hrútum en
gimbrum, og sýnu meiri hjá hrút-
um með góða flokkun heldur en
slaka. Munurinn milli lambanna í
þessu tilliti eykst enn þegar verð-
skráin hækkar í nóvember og des-
ember. Ef lömbunum væri t.d.
ekki slátrað fyrr en 10. desember
væri meðalfallþungi þeirra 19,7
kg. Þá væri verðmæti gimbrar
með slaka flokkun (Gerð 8,00,
Fita 9,09) 5.253 kr./fall; hrúts
með slaka flokkun (Gerð 7,14,
Fita 8,50) 5.682 kr./fall en hrúts
með góða flokkun (Gerð 10,85,
Fita 8,05) 6.435 kr./fall. Það skal
tekið fram að hér eru haustgeltir
sauðir lagðir að jöfnu við hrúta
hvað flokkun varðar, sem kann að
vera einhver einföldun, þó ekki
þannig að það ráði neinum úrslit-
um. Lærdómurinn af þessari æf-
ingu er sem sagt sá að vel gerðir
og fitusnauðir hrútar/sauðir eru sú
| 52 - Freyr 6/2004