Freyr - 01.09.2004, Blaðsíða 54

Nokkur umhugsunaratriði
í sambandi við val ásetn-
ingslamba
itt mikilvægasta verk
fjárbænda á hverju
hausti er val á ásetnings-
lömbunum. Um þetta efni hafa
margháttaðar leiðbeiningar
verið skrifaðar fyrir bændur. I
eðli sínu er þetta verkefni, sem
hlýtur að verða það breytilegt
frá einu búi til annars hvernig
að er staðið, að fyrir það verður
ekki skrifuð nein stöðluð verk-
lýsing. Það er því ekki ætlunin
með þessari grein, heldur að
draga fram nokkur umhugsun-
arefni í tengslum við þetta verk.
Vonandi finna einhverjir fjár-
bændur í þessu atriði sem geta
gert þcnnan verkþátt enn ár-
angursríkari en hann er í dag.
Öllum eru vel ljós þau miklu
áhrif sem val ásetningslambanna
hefur á afkomu búsins á næstu ár-
um. Hrútamir, sem valdir eru til
ásetnings, munu að vísu eiga fyrir
höndum mjög mislanga framtíð,
en á meðalstóru búi koma að jafn-
aði undan þeim til slátrunar á
næstu tveimur eða þremur rárum
nokkur hundruð sláturlömb og út
frá þeirri þekkingu, sem við höf-
um um eðlilegan mun á afkvæma-
hópum, munu áhrif einstakra
hrúta í afkvæmum sínum birtast
bóndanum sem auknar eða minni
tekjur sem nema tugum þúsunda
króna, allt eftir því hve góður
hrúturinn reynist. Gimbrarnar
munu svo verða hluti af ærstofni
búsins næstu fimm til átta árin.
Ahrif hrútanna koma að öðru
jöfnu fyrr og hraðar fram í fram-
leiðslunni og áhrif ákveðinni ein-
staklinga geta þar orðið og verða
yfirleitt margfalt meiri en áhrif frá
einstökum ásetningsgimbrum.
Vegna þess hve hlutfall hrút-
lambanna, sem þarf til ásetnings,
er miklu minna en gimbranna er
svigrúm rniklu meira í valinu á
þeim. Meðal annars þess vegna
verður hrútavalið miklu meira
mótandi um árangur ræktunar-
starfs á búinu en val gimbranna.
Þetta undirstrikar mjög nauðsyn
þess að vandað sé til vals á ásetn-
ingshrútununi eins og kostur er.
Um leið er rétt að leggja áherslu á
að það sama á að sjálfsögðu einnig
við um val á ásetningsgimbrunum.
Heildareinkunn rádi
VALI LÍFLAMBA
Ræktunarstarf í sauðíjárrækt-
inni einkennist af því að það eru
margir eiginleikar sem verið er að
huga að. Yfírburðaeinstaklingur í
einum eiginleika er oft nánast
gallagripur í öðrum. Því verður
það ætíð meginatriði um þann ár-
angur, sem hægt er að vænta í
ræktunarstarfinu, að vel sé ljóst að
hverju er stefnt. Ræktunarmark-
mið felur í sér að gera sér grein
fyrir hvaða eiginleika skuli leggja
mesta áherslu á og hverjir skuli
hafa lítið eða ekkert vægi. Þetta
verður hver og einn ræktunaiTnað-
ur að hafa einhverjar hugmyndir
um, ætli hann að vænta árangurs.
Það eru löngu þekkt sannindi í
kynbótastarfi búfjár að þegar verið
er að kynbæta fyrir mörgum eigin-
leikum samtímis þá fæst mestur ár-
angur með því að velja einstakling-
ana eftir heildareinkunn þar sem
hver eiginleiki fær vægi eftir þeim
áherslum sem hann hefúr í ræktun-
armarkmiði bóndans. Þegar til
framkvæmdar kemur verða menn
hins vegar oft að vinna út frá ein-
faldari vinnureglum. Þannig er t.d.
ákaflega algengt að bændur setji
sér vissar lágmarkskröfúr gagnvart
tilteknum eiginleikum til að lamb-
ið sé skoðunarvert sem ásetnings-
lamb. Þannig eru settar lágmarks-
kröfur um þunga þegar lömbin eru
vigtuð til að þau komi til frekari
skoðunar, sett eru ákveðin mörk
um vöðvaþykkt í ómsjármælingu
eða lærastig til þess að lambið sé
tækt til frekari skoðunar, sumir
velja ásetningslömb aðeins úr hópi
tvílembinga o.s.frv. Slíkar vinnu-
reglur er mjög eðlilegt að nota en
þær ber að setja að vel athuguðu
máli og mega ekki verða þannig að
þær einar ráði öllu um valið. A það
má t.d. benda að vel ættaðar ein-
lembingsgimbrar úr sæðingu hafa
oft í reynd mjög góðan ættemis-
| 54 - Freyr 6/2004