Freyr - 01.01.2002, Page 52

ein ástæða þess að taka þátt í
skýrsluhaldinu af fullum krafti.
Aðrar upplýsingar sem bættust
í grunninn eru 1746 kynbótadóm-
ar á 1337 hrossum en fjallað er
um þau gögn í annarri grein hér í
blaðinu. Þá er rétt að geta þess
að á árinu var flutt úr landi alls
1761 hross hross (1897 árið
áður).
Til hvers skýrsluhald?
Hér er rétt að staldra við og
rifja upp til hvers skýrsluhaldið
er eiginlega, það er líklega ekki
öllum ljóst. Segja má að
skýrsluhaldið nýtist með tven-
num hætti:
1. Fyrir stofninn í heild sinni
2. Fyrir einstaka ræktendur.
I fyrra tifellinu er þannig verið
að halda utan um upplýsingar um
íslenska hrossastofninn í heild
sinni, þ.e. upprunaættbókina,
mynda upplýsingagrunn undir
kynbótamat og vakta einstaka
eiginleika stofnsins. I seinna til-
vikinu er verið að þjónusta rækt-
endur með því að þeir geti geng-
ið að öllum upplýsingum um
hross sín á einum tryggum stað,
þ.m.t. kynbótamat, örmerki,
eignarhald o.fl., og einnig upp-
lýsingum um önnur hross sem
þeim er hagur í að hafa glöggar
upplýsingar um, s.s. stóðhesta
sem til boða standa. Tilgangur
skýrsluhaldsins er því margþætt-
ur og skylda okkar allra sem ber-
um hag íslenska hrossastofnsins
fyrir brjósti, að sjá til þess að all-
ar upplýsingar séu þar aðgengi-
legar og réttar. Þeir eiginleikar,
sem nauðsynlegt er að hafa gott
yfirlit um, eru a.m.k. þeir sem
getið er í ræktunarmarkmiðum
fyrir íslensk hross. Þeir eiginleik-
ar sem sérstaklega eru tilgreindir
í ræktunarmarkmiðunum eru
eftirfarandi:
Almenn ræktunarmarkmið
* Heilbrigði, frjósemi, ending:
Hið opinbera ræktunartakmark
miðar að því að rækta heil-
brigðan, frjósaman og endin-
gargóðan hest - hraustan
íslenskan hest.
* Litir: Hið opinbera ræktunar-
takmark er að viðhalda öllum
mögulegum litaafbrigðum inn-
an stofnsins.
* Stœrð: Hið opinbera ræktunar-
takmark gefur færi á allmikl-
um breytileika hvað varðar
stærð hrossanna. Almennt er
talið að heppileg stærð sé á
bilinu 135 til 145 cm á hæstar
herðar, mælt á stöng.
Sérstök ræktunarmarkmið
* Sköpulag: Almennt er stefnt
að því að rækta hina létt-
byggðari gerð íslenska hests-
ins með mikilli áherslu á
styrk, skrokkmýkt og vöðva-
stælta líkamsbyggingu. Sköpu-
lagið á að stuðla að mikilli
ganghæfni og eðlisgóðum höf-
uðburði og á sama tíma að
taka mið af almennt viður-
kenndum fagurfræðilegum
þáttum.
* Reiðhestshœfileikar: Almennt
er stefnt að því að rækta
fjölhæfan, taktfastan og örugg-
an, viljugan og geðprúðan hest
sem fer glæsilega í reið - hinn
íslenskan gæðing.
Það sem fellur undir sérstök
ræktunarmarkmið er tekið fyrir í
kynbótadómunum sjálfum og
fjallað um í sérstakri grein hér í
blaðinu. Eiginleikar sem listaðir
eru undir almenn ræktunarmark-
mið er afar nauðsynlegt að vakta
og hafa glögga yfirsýn um á
hverjum tíma og þar þarf nokkuð
að bæta úr hvað skýrsluhaldið
varðar. Hvað fyrsta þáttinn varð-
ar, heilbrigði- frjósemi-ending, þá
er skráning á heilsufari og end-
ingu nær engin fyrir hendi. Hér
þyrfti að koma til einhvers konar
sjúkdómaskráning og förgunar-
ástæður. Nú er verið að vinna að
afar mikilvægum rannsóknum á
stórum heilsuvandamálum ís-
lenskra hrossa, þ.e. sumarexemi
og spatti og vonandi koma þar
fram leiðbeiningar um hvemig
hér ætti að standa að gagnasöfn-
un. Einnig stendur fyrir dyrum
rannsókn á endingu íslenskra
hrossa sem einnig ætti að gefa
okkur vísbendingar um hverju
þarf að halda til haga. Hvað frjó-
semina varðar þá náum við
nokkru, en fjarri því nægilega
glöggu, yfirliti út úr skýrsluhald-
inu og verður farið yfir það hér á
eftir. Hvað stærð og liti varðar er
hins vegar um fremur gott yfirlit
að ræða eins og sést hér á eftir.
Frjósemi
Með tilkomu gæðastjórnunar í
hrossarækt verða ýmsar stærðir
mun ábyggilegri en áður, þ.m.t.
upplýsingar um frjósemi. Hin
svokölluðu fyljunarvottorð gefa
færi á að flokka gögnin þannig
að nokkuð ábyggilegar tölur má
fá fram um fanghlutfall hryssna.
Við uppgjör á skýrsluhaldi í
hrossarækt fyrir árið 2000 kemur
í ljós að fanghlutfall hryssna er
80,3%. Nánar skilgreint þá er
þetta það hlutfall af leiddum
hryssum sem kastar lifandi fol-
aldi. Þetta er nokkm lægra en
miðað hefur verið við úr eldri
rannsóknum þar sem gert hefur
verið ráð fyrir 85% en samt sem
áður frekari sönnun þess að ís-
lenski hrossastofninn er frjósam-
ur samanborið við ýmis önnur
ræktuð kyn. Skráning á frjósemi
einstakra hrossa er hins vegar
ekki nægilega öflug þó svo að
eitthvað megi vinda út úr gögn-
unum meira en gert er, t.d. eiga
fyljunarvottorðin (og/eða stóð-
hestaskýrslumar) að gefa færi á
j 48-Freyr 1/2002