Litli Bergþór - 01.03.2000, Síða 3

(-----------------------------------------------------------------------------------Á
Ritstjómargrein
Upp á síðkastið hafa umhverfismál, skipulag og eignarréttur á landi verið mikið til umfjöllunar. í ýmsu
tilliti eru þetta grundvallaratriði, því hér byggjum við störf okkar að mestu á landinu og
nýtingarmögluleikum þess.
Snemma í janúar var haldinn almennur sveitarfundur í Aratungu um aðalskipulag Biskupstungna 2000 -
2012. Þetta mun vera í fyrsta skipti, sem boðað er til slíks fundar um þetta efni hér í sveit, og er það
lofsvert. Þar kynntu þrír sérfróðir menn hugmyndir varðandi framtíðarskipulag sveitarinnar allt sunnan úr
Skálholtstungu og inn á vatnaskil á Kili. Þetta er mikið svæði, um 1600 ferkílómetrar eða 1,6 % af öllu
Islandi, með mjög fjölbreytta náttúru, ýmiskonar gersemar og margskonar minjar og sögu, atvinnulíf og
menningu þjóðarinnar. íbúar sveitarinnar bera því mikla ábyrgð að spilla þessu ekki og skila því óskemmdu
til næstu kynslóðar.
Markmið þessa fundar var að hefja almenna umræðu um framtíð sveitarinnar. Þar var því varpað fram
að vaxtamöguleikar byggðar hér felist í eftirfarandi.
A. Skynsamlegri nýtingu staðbundinna auðlinda.
B. Bættum samgöngum innan sveitar og tengslum við vegakerfi landsins.
C. Aukinni stefnufestu í uppbyggingu ferðaþjónustu.
D. Að skapa ákjósanleg skilyrði til búsetu.
E. Vemdun sérkenna svæðisins.
Áhersla var lögð á að sveitin yrði áfram landbúnaðarland og skipulagið miðað við það. Varpað var fram
þeirri hugmynd að „vemda með einhverjum hætti“ svæði frá Brúará vestan við Miklaholt, um
Torfastaðaheiði og allt upp í Almenning, sem er á náttúruminjaskrá. í þessari hugmynd er gert ráð fyrir að
landnýting verði þar svipuð og verið hefur, en á sérstökum „deilisvæðum“ innan þess, sem einkum eru
vötn, tjarnir, og votlendi þar í kring, verði eftirlit haft með búfjárbeit til að koma í veg fyrir ofbeit, notkun
áburðar verði takmörkuð, skotveiði verði bönnuð nema til að verjast vargi, reglur verði settar um umgang á
varptíma og stórfellt jarðrask og framræsla verði háð eftirliti og samþykki sveitarstjórnar. Gert er ráð fyrir
að takmarkanir verði á byggingu sumarhúsa og skógrækt í stóram stíl á svæðinu.
Skýrt var tekið fram að hér væri aðeins um tillögu að ræða, sem landeigendur og aðrir hlutaðeigendur
fengju tækifæri til ad ræða og taka afstöðu til, og þetta yrði ekki gert nema með samþykki þeirra.
Eitt af þvf, sem vakin var athygli á í tengslum við skipulagið, voru verðmætin sem í framtíðinni kunna að
felast í hreina vatninu, sem hér er víða mikið af, og nauðsyn þess að gæta þess að því sé ekki spillt. Einkum
eru það þrjú svæði, sem í hug koma í þessu sambandi: Brúará, Haukadalur og svæði á afréttinum vestan úr
Karlsdrætti, um Fróðárdal, Tjarnárbotna og allt austur í Svartárbotna.
Þetta tengist umræðunni um þjóðlendur á þann hátt að það er dæmi um verðmæti, sem að öllum
lrkindum verða eign rrkisins í þjóðlendunum þó heimamenn eigi þar afrétt með hefðbundnum nytjarétti, sem
því fylgir.
Eftir ágætan fund um kröfu rikisins í þjóðlendumálinu í Aratungu í fyrstu viku þorra verður því vart
trúað að kröfu fulltrúa rrkisvaldsins að gera hluta af þinglýstum eignarlöndum fólks að þjóðlendum verði
haldið til streitu. Sama má segja um Hóla, sem hreppurinn keypti 1958 og lagði undir afrétt, og einnig
Tunguheiði, sem dæmd hefur verid eign Bræðratungukirkju.
Óljósara er hins vegar um viðurkenningu á eignarrétti heimamanna á afréttinum þar fyrir innan. Með
öllum tiltækum rökum og ráðum þarf að vinna að þvr að þetta svæði verði áfram þeirra eign. Eitt af því,
sem gæta þarf að í því sambandi, er að sýna fram á að engum öðrum en þeim, sem það stendur hjarta næst,
er betur trúandi til að vernda sérkenni þessa lands og náttúrugæði. Það verður m. a. gert með markvissu
skipulagi, sem leggur áherslu á þessi atriði.
A. K.
V___________________________________________________________________________________/
Litli - Bergþór 3