Litli Bergþór - 01.03.2000, Blaðsíða 14

Þjóðlendumál
Björn Sigurðsson, Úthlíð.
Ræðaflutt áfundi í Aratungu 26. janúar 2000.
Árið 1998 voru samþykkt á
alþingi lög um þjóðlendur sem tóku
gildi 1. júlí sama ár. Ijyrsta kafla
laganna um skilgreiningu kemur
fram að þjóðlenda sé: „Landsvœði
utan eignalanda, en eignarland sé
landsvœði sem er háð
einkaeignarrétti, þannig að eigandi
landsins fer með venjuleg eignarráð
þess innan þeirra marka sem lög
segja til um á hverjum tíma “.
Upp úrþessu var skipuð
Obyggðanefnd sem skal skera úr ef
ágreiningur kemur upp um málið.
Framkvœmd málsins var núflutt úr
forsœtisráðuneytinu ífjármálaráðuneytið og skipaði
fjármálaráðherra þrjá lögfrœðinga, þá Árna
Kolbeinsson, Olaf Sigurgeirsson og Stefán Má
Stefánsson, til að gera kröfurfyrir ríkisvaldið um hvaða
land teldist til þjóðlendna. I vor kom síðan kröfulýsing í
Lögbirtingablaðinu til allra hreppa í Arnessýslu, sem
afréttarsvœði eiga, sem og allra landeigenda sem eiga
lönd til fjalla í sveitum Arnessýslu, alls 77 eigenda, um
að leggja fram gögn og sanna eignarrétt sinn. Hrukku nú
margir við en urðu við þessari áskorun.
Oddvitar sveitanna stóðu fyrir fundum um málið og
réðu til verksins þrjá lögmenn, þá Ólaf Björnsson, Sigurð
Jónsson og Jörund Gauksson. Einnig voru ráðnir til
verksins Oddur Hermannsson landfrœðingur og Páll
Lýðsson sagnfrœðingur. Útbúin voru landakort þar sem
öll jarðamörk og eignalýsingar voru skráð inn á og allir
landeigendur skrifuðu undir og staðfestu að vœru í
samræmi við þinglýsingarbœkur Arnessýslu.
I þessu mikla starfi kom í Ijós að enginn
ágreiningur er á milli manna á þessu svæði enda var
allvelfrá landamerkjalýsingum gengið þegar hin
stórmerku lögfrá árinu 1882 voru framkvæmd. A
fjölmörgum jörðum er þó vísað til eldri
landamerkjabréfa. Með þessum lýsingum töldu
landeigendur að málinu innan byggðar hlyti að vera
lokið ogfullnœgt öllum gögnum um óyggjandi
eignarheimildir.
En Adam var ekki lengi í Paradís. 1 haust birtist
síðan kröfulýsing fjármálaráðuneytisins, gerð af
fyrmefndum lögmönnum ríkisins sem allir eru þekktir að
öfgafullum skoðunum á þessu sviði og virða lítt
eignarrétt manna í dreifbýli.
Kröfulýsingarplaggið á sér enga hliðstœðu nema
vitnað sé til Staða-Arna í Skálholti, um upptöku
kirkjujarða. I kröfugerð semfyrst náði yfir 77 jarðeignir
varfarið ránshendi og þess krafist að margar jarðir létu
meira en helming lands síns undir þjóðlendur án
nokkurra bóta og sums staðar varfarið
heim undir bœjarhlað. I slíkri kröfugerð
kemurfram ótrúlegur hroki og
virðingarleysi fyrir öllu sem mannlegt
getur talist og því lífi og starfi sem
eigendur þessara jarða hafa látið
þjóðfélaginu í té um aldir. Margir hafa
stritað alla œvifyrirþví að geta eignast
jörðina sína og þáfyrst andað léttar er
þeir höfðu f höndum þinglýst plagg um
að jörðin þeirra hafi verið keypt með
gögnum og gœðum ogfylgir þar allt sem
fylgja ber og ekkert undanskilið.
Um aldir hefur það ekki verið
neinum vafa undirorpið að þessiforni
lagatexti fullnœgi og að ekkert sé undanskilið. Það er því
þrætubókarlist, en ekki að lögumfarið, að þessum
upplöndum Arnesþings fylgi ekkifull eignarheimild og
þar kemur líka til jafnrœðisregla stjórnaskrárinnar um
að allir landsmenn skulu jafnir að lögum. Þaðfær að
mfnu mati ekki staðist að einhver mismunun sé á
þinglýstum jarðeignum eftir því hvort þær eru efstu
jarðir sveitanna eða þœr sem neðar liggja. Um aldir hafa
fasteignir í sveitum landsins lotið sömu lögum. Eg hygg
að flestir landsmenn telji að jafnrétti varðandi eignarrétt
fasteigna sé einn af hornsteinum lýðveldisins.
Seint á síðasta ári birtust síðan ótrúleg skrifí
blöðum, fyrstfrá Arna Kolbeinssyni, formanni
nefndarinnar, og síðanfrá hæstvirtum fjármálaráðherra,
Geir H. Haarde, sem við flokksbræður hans teljum
honum ekki til sóma og ekki í þeim anda sem
sjálfstæðismenn um allt land vilja að forustumenn láti
eftir sér hafa. En hver sá sem vill ekki að hinn löghelgi
eignarréttur sé virtur œtti að minnsta kosti ekki að vera í
pólitík. I hverju því landi sem stjórnendur virða ekki
þinglýstan eignarrétt má búast við öllu illu og geta menn
litið til Júgóslavíu þar um.
I þessum rökleysisskrifum, þar sem traðkað er á
þessum helga rétti vitna þeir m.a. til Landnámabókar, til
að gera ýtrustu kröfur. En svo vill til að stór hluti
jarðanna, allt frá Þingvöllum og austur að Haukadal, er
úr landnámi stórfjölskyldunnar sem kom að Mosfelli og
kennd er við Ketilbjörn hinn gamla svo og vinar hans
Þorbrandar í Haukadal. Allar heimildir, svo langt sem
hœgt er að rekja skrifað mál, sýna að það er enginn vafi
á því að landnámið náði yfir allt landsvœðið til jökla.
Svo er það talið í Vilkinsmáldaga frá 1397 og Brynjólfur
biskup telur svo vera 1643 og segir aðfornar hefðir
haldi.
Óhœtt er aðfullyrða að skoðanir manna sl. 400 ár
séu líklegri heimild en rökleysa í kröfugerð ríkisins.
Tillaga kröfugerðarnefndarinnar um þjóðlendur er til
Litli - Bergþór 14