Litli Bergþór - 01.03.2000, Blaðsíða 17

um eiginleika eignanna. Samkvæmt 29. gr
landamerkjalaga lætur landbúnaðarráðuneytið árlega gera
jarðaskrá fyrir landið allt, þar sem tilgreindar eru allar
jarðir eða lögbýli ásamt eigendum og ábúendum.
Samkvæmt lögum 41/1919 um landamerki er
skylt að gera merkjaskrár um allar jarðir, húsmannabýli
og þurrabúðir, sem afskipt land hafa. í skránni skal gera
glögga grein fyrir landamerkjum fasteignar, og auk þess
skal þar getið ítaka þeirra og hlunninda sem því landi
fylgja í annarra manna lönd.. Skrá þessa skal síðan færa í
landamerkjabók.
Flestar þessar landamerkjaskrár byggjast síðan á
eldri heimildum svo sem máldagbókum, lögfestum og
ýmsum óþinglýstum heimildarskjölum, s.s. dómum.
Allar þessar heimildir benda til þess að jarðir séu
eignarland.
Flestir telja að Island hafi upphaflega verið numið
af landnámsmönnum og síðan hafa eignimar gengið frá
einni kynslóð til annarrar með löggemingum í lifanda
lífi, við erfðir, fyrir hefð, með dánargemingum, og e.t.v.
fyrir venjurétt.
Menn deila hinsvegar um hversu langt upp til
jökla landnámsmenn námu land, og þá einnig hvort land
hafi verið numið löglega eftir að landnámsöld lauk, m.a.
fyrir hefð, eða með því að konungur breytti afnotalandi í
fullkomið eignarland, en frá 1262 til 1918, vorum við
undir erlendu konungsvaldi.
Ljóst er, að sú grundvallarregla gildir í eignarrétti,
að sá aðili sem telur til eignarréttinda yfir landi verður að
færa fram heimildir fyrir eignatilkalli sínu. Þetta hafa
landeigendur í Amessýslu nú gert að kröfu
óbyggðanefndar.
Meginkrafa okkar f.h. landeigenda er að hinar
þinglýstu eignarheimildir verði metnar sem næg sönnun
fyrir beinum eignarrétti jarðeigenda, og að sá, sem heldur
öðru fram, í þessu tilfelli ríkið, verði að sanna sitt mál.
Sú sönnun lítur einkum að því að ríkið verður að okkar
mati að sanna að eignarréttur innan þinglýstra
landamerkja sé ekki beinn eignarréttur, og það þýðir
væntanlega að ríkið verður að sanna að umrætt land hafi
aldrei orðið háð beinum eignarrétti, hvorki fyrir nám,
hefð, eða með löggemingi. Gegn framlögðum
þinglýstum skjölum, sýnist okkur að sú sönnun sé ríkinu
vart möguleg, ekki síst vegna þess að jarðeigendur hafa
farið með öll eignaumráð þessara eigna á grundvelli
umræddra landamerkjabréfa í á annaðhundrað ár.
Við höldum því einnig fram, að telji menn að
umrætt land hafi ekki verið numið í öndverðu, sem
löglíkur hljóta þó að vera fyrir í ljósi þeirra heimilda er
fyrir liggja, þá sé ljóst að landeigendur hafi hefðað
landið, enda hafa þeir farið með öll eignaumráð á
grandvelli ofangreindra eignaheimilda í fullan
hefðartíma.
Jafnframt byggjum við þessa niðurstöðu á því að
krafa ríkisins, hafi hún verið réttmæt á sínum tíma, þ.e.
að landamerki hafi verið dregin í heimildarleysi, sé fallin
niður vegna fyrningar og tómlætis.
En hvað er það þá gerir það að verkum að virtir
lögfræðingar gera þá kröfu f.h. ríkisins sem raun ber
vitni? Svo virðist sem oftúlkun á svokölluðum
skotveiðidómum Hæstaréttar eigi hér hlut að máli. Þar er
hinsvegar um aðra aðstöðu að ræða. Þar hefur hið
opinbera sönnunarbyrði fyrir því að ákærður maður sé
sekur.
Fyrsti dómur Hæstaréttar af þessunr toga féll árið
1994 um svokallað Geitland í Borgarfirði. Um þann dóm
skrifaði Karl Axelsson hrl, nú einn
óbyggðanefndarmanna, grein í tímarit lögfr. 1995 og
spurði sig þeirrar spurningar hvort dómurinn breytti
réttarstöðunni? Niðurstaða Karls var sú að líta yrði til
þess að um opinbert mál var að ræða og sönnunarbyrðin
því alfarið lögð á ákæruvaldið um tilvist þess eignarhalds
sem málareksturinn var byggður á. Jafnframt benti hann
á að eigendur landsins hefðu ekki verið aðilar að málinu
og höfðu því ekki tækifæri til að reifa sjónarmið sín eða
hugsanleg gögn sem þeir byggðu eignarréttartilkall sitt á.
Niðurstaða Karls var því sú að dómurinn breytti ekki
neinum grundvallarforsendum á þessu réttarsviði eða
skapaði það fordæmi, sem leisi almennt úr
sambærilegum eignarréttarþrætum.
Eg tel að almennt megi segja það sama um aðra
skotveiðidóma sem fallið hafa.
í Ijósi þess sem ég hef nú rakið, er það niðurstaða
mín að krafa ríkisvaldsins eigi ekki við rök að styðjast,
og sé til þess eins fallin að skapa óþarfa deilur og ófrið.
Landsbanki íslands
Reykholti
Opið 13:00 til 15:00 alla virka daga
Landsbanki íslands
Litli - Bergþór 17