Litli Bergþór - 01.03.2000, Blaðsíða 23

hann átti ég að passa og einnig að aðstoða húsmóðurina.
Litli drengurinn hét Þorsteinn7).
Vinafólk bjó á báðum bæjunum. I vestur-bænum
var telpa aðeins yngri en ég, Guðrún Þórðardóttir8’,
bróðurdóttir Halldórs. Guðrún var bæði góð og skynsöm
stúlka og urðum við fljótt mjög samrýmdar.
Á sunnudegi í fögru veðri á túnaslætti, fengu allir
að ríða til kirkju. Við telpurnar áttum að ríða í söðli.
Húsbóndi minn sagði um leið og hann lét mig á bak: „Ég
þori ekki annað en binda stelpuna." Ég sagði að ég vildi
ekki að ég yrði bundin, en var bundin samt. Ég varð
mjög móðguð því hinir krakkarnir voru ekki bundnir.
Mér fannst þetta niðurlæging við mig. Kominn var líka
smaladrengur, sem var aðeins eldri en ég. Er við höfðum
riðið um stund, komum við að mjóum stíg er lá um
vonda mýri. Hestarnir urðu að lesta sig, hesturinn minn
elti hina hestana og ég gat mig ekki hreyft. Nú fann ég
að söðullinn var farinn að hallast og allt í einu var ég
komin undir kvið hestsins á grúfu í mýrina, en hesturinn
stansaði um leið.
Ég var nú ráðalaus en ákvað þó að kalla ekki, því
móðguð var ég enn. Þá heyrði ég kallað, „hún fór
yfrum“ og á móti er kallað, „hver fór yfrum?“ „Hún Tóta
fór yfrum.“ Nú kom húsbóndinn og fór af baki. Hann
sagði: „þurftirðu nú endilega að fara undir kvið stelpa.“
Mér lá við gráti, en sagði. „Þetta er bara því að kenna, að
þú battst mig í söðulinn.“ Ég var ekki bundin aftur. Nú
var ég glöð og ánægð, enda gekk nú allt vel.
Þegar ég hafði dvalið hér í eitt ár, fór húsbóndinn
að láta mig snúast úti við í kringum sig. Sigríður tapaði
mér því smátt og smátt frá sér. Er ég var tólf ára, sagði
húsbóndinn að nú þyrfti hann ekki að taka smala, því ég
mundi geta passað æmar í sumar og það sparaði sér mjög
mikið. Mig langaði til að vera dugleg, svo ég lofaði að
gera mitt besta. Ég sat yfir á annan mánuð um sumarið
ein alla daga langt frá bænum. Dagamir voru stundum
langir, sérstaklega þegar regndagar voru. Það voru allir
mjög góðir við mig. Sigríður gaf mér mikið og gott nesti
til að hafa til matar á daginn. Svo var hætt að sitja hjá,
en smalað morgunn og kvölds. Öll sumur hafði tapast
eitthvað af ánum, því þær vildu strjúka til fjalla. Oft voru
þær handsamaðar í Haukadal eða á Laug. Þetta vora
erfiðir dagar. Á fætur var farið kl. 6 og smalað tvo til
þrjá tíma. Ef það vantaði ær, var lagt af stað að leita og
þá stundum ríðandi, og stundum gangandi, og þá
venjulega berfætt til að spara skó og stundum til að spara
hesta. Ekki mátti á móti mæla.
Ærnar voru rúmlega sjötíu og þær máttu ekki týna
tölunni. Það fór nú samt svo, að ég tapaði fjórum ám um
sumarið. Um haustið var ég látin taka við fjósverkunum.
Vatn í bæinn var ég einnig látin sækja, því vinnufólkið
neitaði að gjöra það, taldi það of erfitt fyrir sig. Þegar
húsbóndinn mætti mér með fullar föturnar, bar hann þær
alltaf fyrir mig smá spotta. Sigríður bannaði mér að hafa
fötumar fullar, en ég gegndi því ekki, því mér fannst ég
vera svo sterk. Eftirá tel ég mig hafa búið að þessari
áreynslu alla mína ævi.
Um veturinn var von á kennara í vestur-bæinn, og
átti hann að vera í þrjár vikur. Börn komu af öðrum
bæjum og húsbóndi minn fór með mig til kennarans.
Kennari var Geir Egilsson í Múla9). Húsbóndi minn
heilsaði virðulega og sagðist ætla að biðja fyrir stelpuna,
sem væri hjá sér. Hann bað hann að reyna að troða í
hana þessu, sem presturinn væri búinn að tiltaka, en það
fannst mér nú ekki svo lítið. Ég fann að ég blóðroðnaði
undir þessum samræðum. Kennarinn tók nú í hönd mína
og lét mig ganga með sér inn. Séra Magnús Helgason á
Torfastöðum10) boðaði út um sveitina, að hann fermdi
ekki börnin nema þau væru fullkomin í lestri, skrift og
reiknuðu margskonar tölur ásamt tugabrotum. Þá urðu
bömin að kunna bæði kverið og biblíusögumar.
Bændum, sem höfðu vandalaus böm, varð æði bumbult
af orðsendingu prestsins. Kennarinn tók okkur nú að sér
með góðvild og kappi. Mér fannst dagurinn líða mjög
fljótt.
I rökkrinu áttum við að læra eina blaðsíðu í
kverinu og síðan eiga frí og leika okkur. Ég hljóp í
bæinn til að ná í klút og vettlinga. Ég hitti húsbónda
minn, og þegar hann vissi hvernig var, þá sagði hann.
„Fyrst þú átt frí í rökkrinu geturðu farið í fjósið eins og
þú ert vön og lært kverið meðan beljumar eru að éta.“
Ég beit saman tönnunum en harkaði af mér og
sagði ekki neitt. Ég fór í fjósið en leit ekki í kverið.
Þegar ég kom í tímann um kvöldið til að læra, sögðu
krakkarnir að það væri fjósalykt af mér. Þannig gekk það
í tvo daga. Þriðja kvöldið sagði kennarinn við mig:
„Hvernig stendur á því, að þú kannt ekki eins og hin
bömin, þú ert þó fluglæs?“ Fóstra mín hafði kennt mér
að lesa mjög ungri. Ég þorði ekki að svara. Þá gall hún
Gunna litla við: „Það er ekki von að hún læri, því hún er
látin vera í fjósinu á kvöldin.“
Kennarinn stóð nú upp í stólnum og spurði mig,
hvort þetta væri satt. Já, ansaði ég. „Þetta læt ég ekki
viðgangast“, sagði kennarinn. „Komdu nú með mér,
Tóta litla, ég skal tala við húsbónda þinn.“ Hann talaði
við húsbóndann og lét hann vita, að á meðan hann væri
að kenna börnunum ætti telpan að hafa frí frá vinnu.
Húbóndinn roðnaði við þessa ábendingu kennarans, og
fannst mér hann eiga það skilið. Eftir þetta fór allt vel,
og ég hafði mitt frí eins og hin börnin.
Kennarinn lagði sig fram að kenna mér, og fékk
ég alltaf að reikna í lestrartímanum, enda komst ég í að
læra þríliðu. Biblíusögurnar var ég búin að marg lesa, og
svo var ég alltaf sí párandi. Ég skrifaði líka mömmu
fóstm bréf við og við. Sigríður las alltaf bréfin og
hjálpaði mér að lagfæra villur.
Þegar ég var tólf ára, var ég látin lesa húslesturinn
á virkum dögum. Nú var enginn vinnumaður, en ein
vinnukona og börnin orðin tvö. Húsbóndinn var mikill
afkastamaður í allri vinnu, bæði úti og inni við. Hann var
mjög góður vefari, en það verk vann hann á kvöldin, en
konumar spunnu á rokkana. Mér var skipað að lesa
lestur minn bæði hátt og snjallt, því ekki mátti verk úr
hendi falla, þótt húslesturinn væri lesinn.
Litli - Bergþór 23