Litli Bergþór - 01.07.2011, Qupperneq 35

unglingastigi mjög bundið og til að komast áfram í
menntaskóla þurfti fólk að fá sex eða hærra í
meðaleinkunn á landsprófi. Allmargir nemendur þoldu
þetta illa og nutu sín ekki til fulls. Þeir komu sumir að
Skálholti og náðu sér þar á strik. Til að koma til móts
við þá voru engin próf í Lýðháskólanum en nemendur
sem þess óskuðu fengu umsögn í vetrarlok, sem nýttist
þeim oft við að halda áfram í námi.
Á fyrstu árum skólans voru við hann ýmsir kennarar,
sinn veturinn hver. Má þar nefna Bjama Þorkelsson frá
Laugarvatni, nú bónda á Þóroddsstöum í Grímsnesi, Pál
Skúlason í Laugarási, nú aðstoðarskólameistara
Menntaskólans að Laugarvatni og Gunnþór Ingason úr
Reykjavík, nú sóknarprest í Hafnarfirði. Þá voru ýmsir
hér úr nágrenninu, sem kenndu fög eins og tónlist,
handmennt og fleira, sem fastir starfsmenn voru ekki
mjög færir í.
Síðan réðist til skólans maður að nafni Jörundur
Ákason, en hann var sonur Áka Jakobssonar, fyrrum
alþingismanns og ráðherra. Kona hans var
hjúkrunarkona í Laugarási og bjuggu þau í gamla
læknisbústaðnum þar. Kona Heimis, Dóra
Þórhallssdóttir, var fljótlega ráðin í starf húsmóður í
skólanum. Fólst það í því að vera yfirmaður
mötuneytisins og einskonar „móðir“ nemendanna. Dóra
lagði sig mjög fram að vera öllum góð og hrósa bæði
nemendum og starfsmönnum. Stundum skaut hún
jafnvel yfir markið í þeim efnum eins og þegar hún
vildi gera Jörundi til geðs þegar hann kom á síðustu
stundu, úrillur, til starfa á morgnana og gekk í gengum
borðstofuna. Þá sagði Dóra gjarnan: „Mikið ertu sætur í
dag, Jörundur minn“. Sjálfsálit Jörundar var ekki nógu
mikið til að hann tæki þessu fagnandi. Margt var hér
með öðrum brag en nú tíðkast í skólum. Áfengisneysla
var ekki vandamál, en einu sinni komst upp að
hassplönturæktun hafði verið reynd í þá ónýttu húsum
Rauða krossins í Laugarási og tveir piltar úr hópi
nemenda höfðu boðið félögum sínum eiturlyf. Þetta
upplýstist í helgarleyfi nemenda og var brugðist við því
með að koma í veg fyrir að annar þeirra kæmi úr fríinu
en ekið var með hinn til ömmu sinnar á Selfossi strax
um kvöldið. Meira var ekki gert í þessu og töldum við
okkur þar fylgja fordæmi Brynjólfs biskups
Sveinssonar, sem hjálpaði tveimur skólasveinum sem
sakaðir voru um galdra að komast úr landi. Á
reykingum voru ekki miklar takmarkanir á fyrstu árum
skólans og var jafnvel reykt í borðstofunni. Hins vegar
var reynt að koma í veg fyrir of náin kynni kynjanna
með því að læsa á milii vista stráka og stelpna á
nóttunni.
Brátt dró úr aðsókn að skólanum. Ýmislegt mun hafa
valdið því svo sem breyting á skólakerfinu, þegar
landsprófið var lagt af og fjölbrautaskólakerfið var
tekið upp í framhaldsskólunum. Reynt var að láta líta
svo út að skólinn væri alltaf fullskipaður svo sem með
því að gefa erlendum skiptinemum kost á að vera hér
allan veturinn, þó ekki hafi upphaflega verið gert ráð
fyrir að þeir væru nema tvo mánuði hver. Síðan var
samið um að nemendur sem áður voru í efsta bekk
Bamaskólans í Reykholti væru hér síðasta veturinn af
skyldnunáminu. Var þá starfrækt hér svokölluð
Miðskóladeild og luku nokkrir nemendur landsprófi
fyrst en síðan samræmdum prófum. Þetta gafst vel og
var svo að sjá að það hefði góð áhrif á unglingana að
skipta um umhverfi á þessum tíma og í sumum tilvikum
að komast undir meiri aga bæði frá skólastjórnendum
og einnig frá lýðháskólanemendunum sem voru nokkru
eldri en þeir.
Allir borðuðu sameiginlega hádegisverð í borðstof-
unni og var þar fylgt sérstökum reglum. Ekki mátti
byrja að borða fyrr en sagt hafði verið „Gjörið þið svo
vel“ og ekki fara frá borðum fyrr en sagt hafði verið
„Verði ykkur að góðu“. Til að fá hljóð var slegið í disk.
Starfsmenn sátu saman við eitt borð og voru þeir oft
lengur að matast en nemendurnir. Þótti þá stundum gott
að losna við krakkana til að geta notið matarins í næði.
Heimir var fremur mikill matmaður og mikið fyrir
venjulegan heimilsmat. Einhverju sinni þegar saltlfiskur
var á borðum var Heimir búinn að fá sér aftur á diskinn,
vel fullan með kartöflum og floti. Þá voru nemendumir
búnir að borða nægju sína og tilbúnir að yfirgefa salinn
svo að Heimir slær allfast í diskinn og segir „Verði
ykkur að góðu“. Dóru, konu hans, sem sat við hliðina á
honum, fannst hann gera óþarflega mikinn hávaða með
því að berja svona fast í diskinn. Ætlaði hún að sýna
honum fram á þetta með því að slá sjálf fast í disk yfir
höfði hans. Þetta var fínn diskur sem Norðmenn höfðu
gefið. Þá vildi svo illa til að diskurinn þoldi ekki
höggið, brotnaði í þúsund mola og hrundi yfir hausinn á
skólastjóranum og á saltfiskinn hans. Okkur
borðfélögum hans fannst þetta fyndið og skellihlógum.
Heimir var víst ekki sama sinnis og yfirgaf borðsalinn í
skyndi og mun ekki hafa etið meiri saltfisk af þeirri
máltíð.
Nú er nóg komið af háðsglósum og lastmælgi um
starfsfélaga mína og ætla ég því að enda af sögu af
sjálfum mér. Það verður að vísu í aðra veru, því hér
kemur frásögn af atriði í starfi mínu, sem mér er
minnisstætt vegna þess að ég er stoltur af því ennþá.
Einn veturinn sem unglingarnir hér úr sveitinni voru
hér í miðskóladeild var kynjaskiptingin mjög ójöfn að
því leyti að stúlkunum gekk vel í námi en piltunum
miklu lakar. Þeir urðu því dálítið undir á ýmsan hátt,
fengu litla uppörvun og voru sjaldan til kvaddir þegar
skemmtanir voru haldnar eða þess háttar.
Lýðháskólanemendurnir voru útskrifaðir í apríllok en
miðskóladeildin ekki fyrr en um miðjan maí. Heimir
var erlendis vikuna fyrir útskrift og kom það því
aðallega í minn hlut að undirbúa dagskrá á
skólaslitaathöfninni. Ég valdi að láta krakkana lesa sitt
vorljóðið hvert. Strákamir fengu stutt og auðlesin ljóð
en hraðlæsu stúlkurnar eitthvað lengri og höfðu þau
nokkurn tíma til að undirbúa sig. Ég varð var við að
strákarnir tóku þetta mjög alvarlega og þegar á hólminn
kom stóðu þeir sig með prýði. Geri ég mér vonir um að
þeir hafi notið þess síðar meir að geta líka það sem
þeim hafði yfirleitt verið talin trú um að þeir gætu ekki.
Hafi svo verið átti ég erindi í kennslu, en það heldur því
víst enginn á lofti, ef ég geri það ekki sjálfur.
Arnór Karlsson
35 Litli-Bergþór