Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.01.1998, Blaðsíða 9

hagyrðings, sem hann bjargaði úr öskustónni frá því
að verða eldsmatur.
Þorgrímur sonur Tómasar er alþekktur að nafni,
skólaráðsmaður á Bessastöðum og faðir Gríms skálds.
Hann hefur verið einn mesti og bezti gullsmiður
sinnartíðarogerutil eftirhann forkunnargóðirhlutir,
skeiðar og borðsilfur, silfurkanna, ausur og fleira.
Hannhefur einnig smíðað kaleika ogpatínur í kirkjur.
Þorgrímur stimplaði gripi sína marga mjög
nákvæmlega, til dæmis er á skeiðunum stimpill hans
og gæðastimpill silfursins, 13 lóð og 6 grömm.
í Hafnarijarðarkirkju eru kaleikur og patína, sem
áðurvoruíGarðakirkju. Segirí vísitasíu Garða 1828-
1829 að hin gömlu áhöldkirkjunnar hafí verið smíðuð
upp og gyllt innan, “verkið gaf gullsmiður Thomsen”
stendur þar. Ljóst er samt að hér er um algera endur-
smíð að ræða, ekki viðgerð hlutanna. Því vekur
nokkra furðu, að gripimir eru óstimplaðir, svo ná-
kvæmur sem Þorgrímur var með stimplun og fékk
meðal annars konunglegt leyfí til að rannsaka efnis-
gæði og viðurkenna gripi annarra gullsmiða, þótt
ekki virðist hann hafa gert það í reynd. Kaleikur
Þorgríms er með mjög sérstæðu lagi, gerðarlegur,
formfagur og vandaður að smíð og myndi hvarvetna
sóma sér vel. En það vakti einnig nokkra furðu mína
að rekast á nánast alveg sams konar kaleika í nokkmm
öðmm kirkjum, sem allir em ómerktir. Það fer þó
ekki hjá, að þetta eru allt verk sama smiðs og
kirkjureikningar sýndu að þeir vom allir fengnir til
kirknanna, og stundum patínur einnig, á því árabili
sem Þorgrímur var einmitt hvað afkastamestur
silfursmiður. Ég held að engum blöðum sé um að
fletta, að allir þessir kaleikar séu eftir Þorgrím, það
stappar nærri algerri vissu, en maður spyr sig hvers
vegna þessi mikli og vandvirki gullsmiður, sem
stimplaði skeiðar sinar og smástaup og vildi fá að
prófa og viðurkenna gripi annarra smiða, stimplaði
ekki veglegustu gripi sína, kaleikana. Því svarar
auðvitað enginn með vissu. Eitthvað kom til. En við
vitum líka, að hann stimplaði ekki nema suma þeirra
afarfallegu og vel gröfnu minningarskj alda, sem hann
smíðaði og gróf.
Ég ætla að enda með eins konar smásögu.
Þorgrímur dó 1849 og er hann hafði verið jarðaður
skrifaði tengdasonur hans, séra Amgrímur í Odda,
Grími mági sínum til Kaupmannahafnar og skýrði
frá láti og útför föður hans. Hann segir í bréfinu:
“Skjöldur var ei á kistunni. Við héldum hann vildi ei
hafa það. Honum likaði aldrei þeirra klúður.” Hér á
séra Amgrímur við aðra gullsmiði landsins. Þetta
sýnir vel sjálfsálit Þorgríms og álit hans á þeim
smiðum, sem hann hafði þó sjálfur mörgum kennt.
Tíu persónur
í níu hjónaböndum
Leiðrétting við grein í októberblaði 1997.
II. þáttur:
Bréf mad. Helgu Steingrímsdóttur endurbirtist að
hluta:
Hávelborna, háttvirðandi, eiskulega velgjörða-
systir
Einasta er hálfvegis mín geðþrá, ef liðugt tæki-
færigæfist íhaust eða voi; ogéglifði, að Ragnhiidur
mín kæmisnöggvast austur tilmín, svo égsæihana,
kannske hérí siðasta sinn................
Yðar einlæg elskandi systir,
Helga Steingrímsdóttir.
Mýrum 5. aug. 1797.
III. þáttur:
Jónas Sigurðsson frá Amarbæli. Það er ekki rétt,
að hann hafi dmkknað. Hann varð bráðkvaddur í
Grindaskörðum 14. maí 1872 eflaust á heimleið úr
veri í hópi samferðamanna. Hann var jarðsettur að
Strönd í Selvogi 29. maí.
Heimildaskráin:
Dulheimar, þjóðsögur og þættir.
Safnandi: Einar Guðmundsson kennari f. 1905.
Með þökk fyrir birtinguna,
Guðjón Óskar Jónsson
Lítil fyrirspum:
Benedikt nokkur Benediktsson var eitt sinn bóndi
í Austurgarði, Reykhólasveit, A.-Barð. Hann var
fæddur 29.4.1829 að Hjaltabakka, A.-Hún., d.
5.6.1883. Benedikt kvæntist Ingibjörgu Ólafsdóttur
b. að Kambi og Skerðingsstöðum, Reykhólasveit
Bjamasonar og Guðrúnar Ámasonar. Þau skildu
síðar. Áður en til þess kom eignuðust þau dótturina
Elínborgu f. 10.2.1859, d. 10.9.1955.
Mér hefur ekki tekist að fínna hverra manna
Benedikt þessi var. Vonandi leysir einhver lesandi
þennan vanda minn.
Hálfdan Helgason
s. 557.5474
9