Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.02.2012, Blaðsíða 5

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í febrúar 2012
Af þessu fólki og úr þessu umhverfi kom Elínborg
og á seinni árum sínum jós hún úr sagnabrunni ömmu
sinnar í bókum sínum.
Sólundaði eigunum
Vitað er að heimilið á Tunguhálsi leystist upp 1897
en þá hafði Lárusi, sem var mikill drykkjumaður, tek-
ist að sólunda öllurn eigurn konu sinnar. Eftir það er
Þórey með dætur sínar í skjóli elstu dóttur sinnar af
fyrra hjónabandi og Hannesar bróður síns. Þóreyju
var umhugað um Elínborgu, þessa yngstu dóttur sína,
og sagði henni, að hún yrði að koma sér burt úr sveit-
inni og í skóla annars biði hennar ekkert annað en
vinnukonustaðan.
Elínborg lagði kornung út í lífsbaráttuna aðeins
fjórtán ára og eftir það átti hún ekki neitt eiginlegt
heimili fyrr en hún giftist.
Haustið 1907 dó Þórey móðir hennar aðeins 55 ára
gömul. Það sama haust fór Elínborg í Kvennaskólann
á Blönduósi og var þar í tvo vetur. Arið 1907, var
hún skráð í fyrstu deild og kennd við Villinganes.
Menntunin opnaði Elínborgu ýmsar leiðir, hún færð-
ist skör hærra í samfélaginu og gerðist nú kennari í
innsveitum Eyjafjarðar meðfram því að sækja nám-
skeið á Akureyri. Nú fer hún að kenna sig við móður
sína og skrifar nafn sitt Elínborg Þ Lárusdóttir.
Trúlega hafði kvenréttindabaráttan mikil áhrif á
Elínborgu, ekki síst sökum þess að bæði amma henn-
ar og mamma höfðu báðar misst næstum allar sínar
veraldlegu eignir vegna þess að þær voru giftar konur
og þar með ekki fjár síns ráðandi, þó þær væru í reynd
betur fallnar en eiginmenn þeirra til að fara með bús-
forráð. Báðar höfðu verið giftar nauðungarhjónabandi
en þessi minni áttu eftir verða fyrirferðamikil í sögum
Elínborgar. Reynsla móður og ömmu var Elínborgu
alla tíð hugstæð og henni var mikilvægt að hafa sjálf
tekjur og sjálfstæðan fjárhag.
Berklaveik
Árin 1912-1914 var Elínborg í Kennaraskólanum
en varð að hætta námi eftir áramót vegna berkla.6 I
Kennaraskólanum var hún samtíða Ingimar Jónssyni
semseinnavarðeiginmaðurhennar. Lausteftiráramót-
in 1914 fór Elínborg á berklahælið á Vífilsstöðum
og þar dvaldi hún á þriðja ár. Hún útskrifaðist um
vorið 19177 eftir tveggja ára og sjö mánaða dvöl á
Vífilsstöðum.
18. maí 1918 giftist Elínborg guðfræðingnum
Ingimar Jónssyni sem var Árnesingur að ætt og upp-
runa, af Hörgsholtsætt, hann var kominn af bláfátæku
en vel gefnu fólki. Ingimar hafði af harðfylgi brotist
til mennta, einn sinna systkina. Hugur hans stóð til að
nema læknisfræði en vegna fátæktar gekk það ekki,
6 Mbl. 12.11. 1996.
7 Hvíta höllin. 1994: 126-132.
Þóreyju, móður Elínborgar, var umhugað um þessa
yngstu dóttur sína, og sagði henni, að hún yrði að koma
sér burt úr sveitinni og í skóla annars biði hennar ekkert
annað en vinnukonustaðan. Elínborg lagði því kornung
út í iífsbaráttuna, aðeins fjórtán ára, og eftir það átti
hún ekki eiginlegt heimili fyrr en hún giftist.
hann varð því að velja styttra nám og fór í guðfræðina.
Vorið 1922 er Ingimar veitt Mosfell í Grímsnesi, Þau
eignuðust tvo syni, Lárus fæddan 1919 og Jón fædd-
an 1924.
Sjálfsmynd Elínborgar tók breytingum eftir hlut-
verkurn hverju sinni. Með því að fara í Kvennaskólann
á Blönduósi, varð hún menntuð kona, ferðaðist um og
kenndi. Næsta stig er prestfrúin, til hennar var litið
upp, hún var frúin á staðnum, en hún var líka mikil
búkona og náði strax góðu sambandi við sveitunga
sína. Síðan varð hún húsmóðir í Reykjavík, staða
hennar veiktist og sjálfsmynd hennar einnig, og með
þverrandi sjálfsmynd hrakaði andlegri heilsu hennar.
Að lokum fann Elínborg sína sjálfsmynd sem vinsæll
og virtur rithöfundur á tímabili ævi sinnar.
Elínborg í minni manna
Hér á undan hefur verið rakinn lífsferill Elínborgar í
stórum dráttum, en til að kynnast konunni bak við rit-
höfundinn var farin sú leið að taka viðtöl við fólk sem
þekkti hana. Þegar viðtölin eru tekin voru 33 ár síð-
an Elínborg dó 85 ára gömul. Það segir sig sjálft að
eftir öll þessi ár reyndist ekki auðvelt að finna sam-
tíðarmenn hennar eða fólk sem rnundi hana, samt
voru tekin viðtöl við tíu manns, sá yngsti var rúmlega
fimmtugur og sá elsti var næstum hundrað ára.
Það sem hér fer á eftir er unnið úr viðtölum við
þetta ágæta fólk sem vildi deila með okkur minning-
um sínum. Við þekkjum öll þessi almennu vandræði
með minnið, við munum eitt og gleymum öðru, en
segja má að eftir standi sýn á fortíðina sem er mik-
http://www.ætt.is
5
aett@aett.is