Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1943, Page 144

120
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFELAGS ISLENDINGA
um skoðunum er öllum skylt að játa og
fylgja í framkvæmd. “Taki þeir nú
ofan, sem höfuðið hafa” er boðorðið á
þessu draugaþingi. Allur frjáls félags-
skapur er bannaður. Öll þekking og öll
tækni er notuð til þess að viðhalda
þessu kerfi innan ríkisins, svo langt
sem það nær hverja stundina, og til
þess að brjóta undir sig hvert annað ríki
eða stjórnarkerfi, sem ekki gefst upp
andspyrnulaust. Með þessum hætti eru
öll hreinskilin viðskifti sálnanna úti-
lokuð innan ríkisins og frjáls andleg
viðskifti við þá, sem utan þess búa,
bönnuð með ritskoðun, eftirliti pósts og
síma og útvarps og banni gegn því að
hlusta á erlent útvarp. Einu vísindin,
sem fá að vera óáreitt innan ríkisins,
eru þau, sem snerta efnisheiminn og
tæknina — meðan þau ekki finna upp
eitthvert meðal til að reka burtu þræls-
óttann, sem heldur slíku kerfi saman.
Slíkt kerfi leiðir til andlegs dauða,
þvi að andinn, sem lifgar, hefir sín upp-
gönguaugu í sálum einstaklinganna og
streymir þaðan út um heiminn á líkan
hátt og eg benti á um tónverkið, sem
verður til í sál tónskáldsins og getur
orðið líf af lífi allra, sem það nær til.
Ef þessi uppgönguaugu eru eitruð eða
stífluð eða einangruð, verður maðurinn
ægilegasta en óæðsta skepna jarðar-
innar, því að hann hefir þá framið sálar-
morðið.”
Hér er ofbeldis og einræðisstefnu nú-
tíðarinnar rétt lýst og kröftuglega, hel-
stefnunni, eins og hún hefir jafn rétti-
lega nefnd verið, því að hún leiðir, fyr
eða síðar, til andlegs dauða. Verður
það þá skiljanlegt, hversvegna frelsis-
unnandi mönnum og konum finst mikið
til um þá baráttu, ekki síst af hálfu
hinna smærri þjóða, sem nú er háð
gegn slíkum eyðingaröflum og kúgun-
ar. Hvarflar manni þá eðlilega í hug
snildarkvæði Guðfinnu Jónsdóttur frá
Hömrum, “Heilagt stríð”, um hreystilega
vörn frænda vorra Norðmanna gegn
ofurefli innrásarmannanna í hið sögu-
ríka og fagra land þeirra, heimaland
vorra fornu feðra:
“í afdölum Noregs um andnes hvert
er eldað og sorfið viljans stál.
1 Glámsaugu heiftúðug, heljarmyrk,
nú horfir hin norræna þjóðarsál.
En sögunnar kyndla hún kveikir í dag
og kveður sín Hávamál.
Nú birtir um arfleifð íslendings
og atgeir feðranna syngur við.
í ánauð hernámi hugans verst
hið harðfenga, prúða Noregs lið.
Vér kennum vorn forna frelsisdraum
í frændanna sverðaklið.”
Skáldkonan mælir hér af speki og
innsæi. “Vor forni frelsisdraumur”
speglast í sjálfsvörn, og sókn, frænd-
anna norsku, þar sem hetja vakir á
hverjum bæ. Sá frelsisdraumur knúði
norræna ættfeður vora vestur yfir hafið
til íslandsstranda og rættist fagurlega í
stofnun hins forna íslenska lýðveldis.
Og sá frelsisdraumur lifði með þjóð
vorri, þó lýðveldið liði undir lok; hann
blossaði upp á örlagaríkum stundum i
sögu hennar og hefir rætst að nýju með
endurheimtu stjórnarfarslegu sjálfstæði
hennar á síðustu árum.
Island er að vísu, sem stendur, her-
numið land, og fylgja því eðlilega mikil
vandkvæði og hömlur á ýmsum sviðum.
Þjóð vor hefir einnig goldið þung af-
hroð af völdum stríðsins. Um það féllu
Sveini Björnssyni, ríkisstjóra Islands,
meðal annars þannig orð, í ávarpi sínu
til þings og þjóðar þ. 14. nóvember í
haust:
“Sjómennirnir okkar hafa ekki sýnt
minni hreysti en sjómenn annara þjóða
í þessum mikla hildarleik, þótt ekki
taki þeir þátt í vopnaviðskiftum. Og
þar höfum vér fært fórnir, sem eg hygg
að þoli samanburð við fórnir ýmsra
annara þjóða, í hlutfalli við íbúaútölu
landsins og skipaeign.
Samkvæmt upplýsingum frá Slysa-
verndarfélagi íslands hafa frá ófriðar-
byrjun farið í sjó 61 maður af sannan-
legum hernaðarorsökum, en 104, sem
telja má öll líkindi til að farist hafi af
sömu orsökum, þótt engir hafi komist
til vitnisburðar. Verða þetta samtals
165 mannslíf eða nær því IV2 af þúsundi