Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.1998, Blaðsíða 311
Tæring lóðmálma í súlfíðríku hitaveituvatni 309
Lokaorð
Tæring í Bolholti annars vegar og Árbæ hins vegar er mjög svipuð, enda er ekki verulegur
munur á efnasamsetningu jarðhitavatnsins á þessum tveimur stöðurn. Hins vegar tærast kop-
arrör og kopar-fosfór-lóðmálmar mun hraðar í hitaveituvatninu frá Nesjavöllum. Þar er vatnið
upphitað ferskvatn með nokkuð annað efnainnihald en jarðhitavatnið. Innihaldið af
magnesíum og kalsíum er hærra, kísil- og súlfíðinnihaldið lægra og sýrustigið nokkuð
lægra. Á öllum þremur prófunarstöðum mælist hverfandi ntagn súrefnis. Hinn aukna tæring-
arhraða kopars í upphitaða vatninu má e.t.v. útskýra með mismuninum í sýrustigi. Þó skal
það nefnt að svipaður tæringarhraði hefur fundist í hitaveitum í Danmörku við pH 10 [6].
Þar var tæringin sett í samband við örverur sem ummynda súlfati í súlfíð og mögulegt að
sýrustigið hafi getað verið lægra staðbundið undir slímhimnu örveranna. Aðrar útskýringar
á mismunandi tæringarhraða geta fundist í mismun í efnainnihaldi upphitaða ferskvatnsins
og jarðhitavatnsins, en það er efni til frekari rannsókna.
Af niðurstöðunum má draga eftirfarandi ályktanir:
• Koparrörin hafa tærst u.þ.b. 0,05 mm á einu ári. Tæringin er jöfn og engin merki straum-
tæringar við straumhraðann 1,6 m/s. Tæringin er meiri i ferskvatninu en í jarðhitavatn-
inu, þrátt fyrir hæn'a magn brennisteinsvetnis í því síðarnefnda.
• Útfellingar eru aðallega Cu2S, þær eru gljúpari í ferskvatninu og þykktin er meiri þar, um
0,2-0,3 mm, en aðeins 0,02-0,05 í jarðhitavatninu.
• Tæring tin-lóðmálma er Iítil. Það er þó oft mælt gegn notkun þeirra í heitavatnskerfum,
þar sem styrkur þeirra minnkar með hækkandi hita.
• Annar silfurlóðmálmurinn, sá sem inniheldur tin og um 40% kopar, tærist valtæringu og
tæringu í skilfleti upp að koparröri um 1 mm á einu ári. Ekki er merkjanlegur munur á
tæringarhraðanum milli prófunarstaðanna.
• Hinn silfur-lóðmálmurinn, sá sem inniheldur 20 % kadmíum og innan við 20% kopar, er
hins vegar tæringarþolinn á öllum prófunarstöðunum. Það skal nefnt að víðast í ná-
grannalöndum okkar hefur notkun lóðmálma með kadmíum-innihald >0,1% verið bönn-
uð, nema með sérstakri undanþágu frá vinnueftirliti.
• Allir kopar-fosfór-lóðmálmarnir tærast jafnri tæringu í jarðhitavatninu, þó greinist örlítil
valtæring í koparríku fösunum. í upphitaða vatninu tærast kopar-fosfór-lóðmálmarnir
valtæringu um það bil 2 mm inn með skilfletinum að koparröri á einu ári.
Rannsóknir á lagnaefnum, sem verið hafa í notkun við raunverulegar aðstæður, gefa mikil-
vægar niðurstöður urn notkunarhæfni efna. Þetta á sérlega við hér á landi vegna sérstöðu ís-
lenskra veitukerfa og vegna þess hve tæring í lagnakerfum getur verið margþætt.