Neytendablaðið - 01.02.1998, Blaðsíða 22

Bankamál
Hvað kostar
að gera við
bílinn minn?
Fáir leita eftir því fyrirfram þegar þeir
fara með bílinn sinn í viðgerð hvað verk-
ið muni kosta. Þegar neytandinn sækir
bílinn stendur hann iðulega frammi fyrir
reikningi sem er margfalt hærri en hann
hafði órað fyrir. Sama á einnig iðulega
við um þá sem setjast í tannlæknastólinn
til að fá tannviðgerð eða leita til ráðgjafa
sér til aðstoðar. Telji neytandinn reikn-
inginn sem að honum er réttur vera alltof
háan, þá verður hann að sýna fram á að
svo sé. Samkvæmt lögum um lausafjár-
kaup ber neytandanum að greiða þann
reikning sem að honum er réttur nema
hann sé bersýnilega ósanngjarn, hafi
hann ekki samið um verð fyrir verkið
fyrirfram.
Gjaldskrár bannaðar
Fyrir nokkrum árum varð grundvallar-
breyting í íslensku þjóðfélagi þegar horf-
ið var frá miðstýrðri verðstjórn og miðað
við að samkeppni markaðarins mótaði
verðið þar sem það væri unnt. Miðstýrða
verðstjórnin hafði þó verið svo lengi við
lýði að jafnt neytendur sem seljendur
hafa iðulega ekki áttað sig á breyttum
viðmiðunum. Seljendum þjónustu, til
dæmis tannlæknum, lögmönnum, bif-
vélavirkjum og fleirum, er bannað að
hafa sameiginlega gjaldskrá og byggist
því gjaldtaka þessara stétta, svo sem á
bifreiðaverkstæðum, á grundvelli þeirrar
verðlagningar sem þessir aðilar ákveða
sjálfir - þó með ákveðnum takmörkun-
um. Verðlagningu sína eiga þessir aðilar
og aðrir þjónustuaðilar að kynna neyt-
andanum fyrirfram, en fullyrt er að á því
sé verulegur misbrestur. Þannig leyfi ég
mér að fullyrða að þeir séu færri en fleiri,
tannlæknarnir sem kynna sjúklingum
sínum verðskrá sína áður en þeir setjast í
tannlæknastólinn.
En tannlæknar eru ekkert einir um
þetta. Þjónustuaðilar láta flestir undir
höfuð leggjast að gera samninga við
kaupendur sína fyrirfram og því stendur
neytandinn of oft frammi fyrir reikningi
sem hann telur bersýnilega of háan án
þess að geta auðveldlega fengið leiðrét-
tingu mála sinna.
Söluumboð hjá fasteignasölum
Nokkuð er síðan fasteignasalar gengu frá
sérstöku söluumboði, þar sem kveðið er
á um söluþóknun þeirra og hvað þeir
skuli gera. Þetta söluumboð er samningur
milli seljanda fasteignar og fasteignasala
um viðskipti þeirra. Gagnrýna má ýmis
ákvæði í söluumboðinu, en á þetta er
bent hér vegna þess að það er virðingar-
vert að þessi starfstétt skuli viðhafa þá
sjálfsögðu skyldu í samkeppnisþjóðfélagi
að gera samning fyrirfram við viðskipta-
vini sína.
Við það verður ekki unað að aðrir að-
ilar en fasteignasalar sem selja þjónustu á
samkeppnisgrundvelli gangi ekki frá
samningum við skjólstæðinga sína fyrir-
fram. Þannig ætti það að vera metnaðar-
mál fagfélaga, til dæmis félaga lögmanna
og tannlækna, að útbúa samningsform
sem miðað verði við að þessar stéttir noti
í viðskiptum við viðskiptavini sína. Þá
yrði einnig við það miðað að sá sem ekki
gengi frá slíkum samningi hefði sönnun-
arbyrðina fyrir því að samningur við
neytanda hefði verið gerður og þá á
hvaða kjörum.
Samninga um bílaviðgeröir!
Þótt hér séu nefndir tannlæknar og lög-
menn er það eingöngu gert í dæmaskyni.
Ekki er síður ástæða til þess að gengið sé
frá skriflegum samningi milli
bifreiðaverkstæða og viðskiptavina
þeirra, þar sem það kemur fram hvers
neytandinn óskar og hvað það muni
kosta. Þegar um bifreiðaverkstæði er að
ræða er þetta jafnvel enn nauðsynlegra
en með ýmsa aðra þjónustuaðila vegna
þess að í raun er samkeppni þeirra nokk-
uð takmörkuð, þar sem þau eru mörg
markaðsráðandi fyrir ákveðnar gerðir
bifreiða og eigandi þeirrar tegundar tekur
þá vissa áhættu ef hann leitar annað með
bifreið sína.
Verum vökul
Mikið verk er óunnið í þessu efni hjá
Neytendasamtökunum, en ástæða er til
að hvetja alla neytendur til að vera á
varðbergi og krefjast þess að gengið sé
frá skritlegum samningi áður en þeir af-
ráða að kaupa þjónustu þeirra sem hana
bjóða án þess að geta um verð eða samn-
ingsskilmála. Það er eðlilegt framhald af
fráhvarfi frá miðstýrðum
verðlagsákvæðum að seljendur tileinki
sér eðlilega viðskiptahætti í samkeppnis-
þjóðfélagi. Einn þáttur slíkra viðskipta-
hátta er að gefa neytandanum glöggar
upplýsingar um verð og hvað gera þurfi.
Þeir söluaðilar sem gera það ekki heyra
til síðasta áratug. Neytendur geta ekki
unað slíkum vinnubrögðum.
Jón Magnússon skrifar
22
NEYTENDABLAÐIÐ - febrúar 1998