Neytendablaðið - 01.12.1998, Blaðsíða 2

Leiðari
sem styrkja rétt neytenda
Ný frumvörp
Viðskiptaráðherra hefur lagt
fram á alþingi þrjú lagafrum-
vörp sem skipta miklu fyrir eðli-
lega þróun neytendaréttar hér á
landi. I öllum tilvikum er um að
ræða frumvörp sem Neytendasam-
tökin hafa lengi barist fyrir, en
þetta eru nýtt ffumvarp til kaupa-
laga, frumvarp til laga um þjón-
ustukaup og frumvarp til inn-
heimtulaga. Raunar hafa Neyt-
endasamtökin krafist þess í yfir
tuttugu ár að fyrstnefnda frum-
varpið kæmi fram og jafnlengi
hafa viðskiptaráðhcrrar lofað því.
Um er að ræða breylingu á lögum
sem samþykkt voru 1922 og eru
löngu orðin úrelt, en á þessum lög-
um byggja neytendur meðal annars
allar kröfur sínar á hendur seljend-
um vegna galla og vanefnda. Eftir
að lögmönnum var bannað að nola
sameiginlega verðskrá, og var þar
með veitt sjálfdæmi um inn-
heimtulaun af skuldurum, hafa
Neytendasamtökin krafist þess að
sett yrðu sérstök lög um þessa
starfsemi þar sem mcðal annars sé
gert ráð fyrir hámarki á launum
vegna slíkra verka.
Eins og áður sagði eru kaupa-
lögin, eða lög um lausaíjárkaup
eins og þau reyndar heita, löngu
úrelt. Þegar þau voru samþykkt á
sínum líma var það að norrænni
fyrirmynd. Öll hin norrænu ríkin
hafa síðan breytt sínum kaupalög-
um eða bætt við þau og sum oftar
en einu sinni, enda hefur margt
breyst frá því um síðustu aldamót.
Frumvarpið er mjög til bóta, þótt
þar þurfi vissulega ýmislegt að
laga og bæta öðru við.
I frumvarpinu er meðal annars
gert ráð fyrir að ábyrgðartími
vegna galla á vöru verði að lág-
marki tvö ár og allt upp í fimm ár á
vörum sem ætlað er að endast
lengi, eins og til dæmis heimilis-
tækjum, en nú er ábyrgðartíminn
aðeins eitt ár. Mikilvægt er að
þessu ákvæði í frumvarpinu verði
ekki breytt, eins og hagsmunaaðil-
ar í framleiðslu og verslun lögðu
til við viðskiptaráðuneytið þegar
þeir fengu drög að frumvarpinu til
umsagnar. Þessi afstaða er raunar
mjög furðuleg með tilliti til þróun-
ar á þessu sviði í nágrannalöndum
okkar, en þessar tímatakmarkanir
er meðal annars að finna í norskum
lögum. Abyrgðartími hér er ein-
faldlega of stuttur til að tryggja
eðlilegan neytendarétt, en jafn-
framt er ljóst að lengri ábyrgðar-
tími hvetur framleiðendur til auk-
innar vöruvöndunar og er því þjóð-
hagslega mjög hagkvæmt að
lengja þennan tíma. I frumvarpinu
er einnig að finna ítarlega skil-
greiningu á því hvenær söluhlutur
telst gallaður. Kanna þarf hvort
ekki þurfi að bæta við ýmsum
ákvæðum
eins og nánari
skilgreiningu
á hve oft
framleiðend-
ur/seljendur
mega gera við
gallaðan sölu-
hlut. Einnig
vantar ákvæði
um skilarétt á
ógölluðum
hlut, til dæmis tíu daga.
A síðasta þingi var lagt fram
frumvarp til laga um þjónustu-
kaup, en ákveðið var að fresta af-
greiðslu jress frumvarps og af-
greiða það samhliða nýjum kaupa-
lögum. Lengi hefur skort leikregl-
ur í viðskiptum neytenda við þjón-
ustuaðila, meðal annars um það
hvemig leysa eigi ágreiningsmál.
Nú hcfur þetta fmmvarp verið lagt
fram á nýjan leik og leysir það úr
brýnni þörf þegar það verður að
lögum.
Neytendasamtökin fengu á sín-
um tíma til umsagnar frá sam-
keppnisyfirvöldum erindi um hvort
heimila ætti lögmönnum sameigin-
lega verðskrá, og var það þá niður-
staða samtakanna að banna ætti
lögmiinnum að hafa slíka verðskrá,
enda ætti samkeppni í verði á þess-
ari þjónustu að vera virk. Neyt-
endasamtökin settu þó ákveðinn
og mikilvægan fyrirvara - að setja
yrði hámarksverð á innheimtulaun-
in. Astæðan er ofur einföld, skuld-
arinn velurekki innheimtumann-
inn og hefur því enga samnings-
stöðu gagnvart honum. Innheimtu-
aðilinn hefur því sjálfdæmi um
hvaða innheimtukostnað hann
krefur skuldarann. Slík staða er ó-
eðlileg og beinlínis ósanngjöm,
enda ganga sögur um mjög miklar
hækkanir á þessari þjónustu hjá
sumum innheimtuaðilum. I frum-
varpinu er kveðið á um að
viðskiptaráðherra geti í reglugerð
ákveðið hámarksljárhæð inn-
heimtukostnaðar. Neytendasam-
tökin gera tillögu um að þessu
verði breytt og viðskiptaráðherra
skuli gefa út slíka gjaldskrá.
Fmmvarpið tekur ekki aðeins á
innheimtukostnaði, heldur skapa
þau eðlilegar leikreglur milli
skuldara og innheimtumanns. Þar
er meðal annars að finna tímafrest
sem veita skal skuldaranum sem
og ákvæði um hvemig innheimtu-
aðilinn megi haga innheimtunni.
Þó er eitt atriði í þessu fmmvarpi
ófullnægjandi - þar segir að inn-
heimta skuli vera í samræmi við
góða innheimtuhætti. Þetta þarf að
orða miklu nákvæmar, svipað og
gert er í sambærilegum dönskum
og norskum lögum. Meðal annars
þarf að kveða á um að innheimtu-
aðila sé óheimilt að koma á heimili
skuldara nema fyrir liggi aðfarar-
og/eða fullnustuaðgerð.
I raun er löngu kominn tími á
öll þessi fmmvörp og öll em þau
lil hagsbóta fyrir almenning og
eðlilega þróun á sviði neytenda-
réltar og neytendavemdar. Alþing-
ismenn þurfa því varla að velta
lengi vöngum, heldur geta þcir
tekið snöfurmannlega á og afgreitt
þessi fmmvörp. Það er þó mikil-
vægt að alþingismenn vandi af-
greiðslu þessara mála, enda mikið í
húfi fyrir neytendur og því þarf að
tryggja að friunvörpunum verði
breytt í þá veru sem Neytendasam-
tökin hafa lagt til. Neytendasam-
tökin lýsa hér með yfir vilja sínum
til að vinna með alþingismönnum
til að tryggja að neytendur hér á
landi búi ekki við slakari neytenda-
vemd en í nágrannalöndum okkar.
Jöhannes Gunnarsson
Efnisyfirlit
/ stuttu máli 3-6
„Standby“
óþarfa bruðl 4
Tíminn hleypur frá
PVC-plasinu 5
Gæöi, markaður
Litlar myndavélar, 35
mm og ASP 7
Ferðatæki með
geislaspilara og
kasettutæki 12
Rafmagnsrakvélar 16
Eldhúsverkin
Hvernig á að
geyma matinn? 10
Hreinlæti í
eldhúsinu 11
Haldlítil viðurlög við
brotum á reglum um
verðmerkingar 15
Heyrnarskertir látnir
bíða og missa
vinnuna 18
Ofátájólum 20
Hænsnafóður
dýrt hér 20
Eldvarnir 22
Tímarit Neytendasamtakanna, Skúlagötu 26,101 Reykjavík, s. 562 5000. Netfang: neytenda@itn.is
og heimasíða á Internetinu: http://www.itn.is/neytenda Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Jóhannes
Gunnarsson. Myndir: Einar Ólason. Umbrot: Blaðasmiðjan. Prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Pökkun: Bjarkarás. Upplag: 18.000. Blaðið er sent öllum félagsmönnum í Neytendasamtökunum.
Ársáskrift kostar 2.600 krónur og gerist viðkomandi þá um leið félagsmaður í Neytendasamtökunum.
Heimilt er að vitna í Neytendablaðið í öðrum fjölmiðlum sé heimildar getið, óheimilt er þó að birta
heilar greinar eða töflur án heimildar Neytendasamtakanna. Upplýsingar úr Neytendablaðinu er
óheimilt að nota í auglýsingum og við sölu, nema skriflegt leyfi Neytendasamtakanna liggi fyrir.
Neytendablaðið er prentað á umhverfisvænan pappír.
2
NEYTENDABLAÐIÐ - desember 1998