Neytendablaðið - 01.12.1998, Blaðsíða 11

endalaust geymsluþol, en sú er
ekki raunin. Sumar þessara teg-
unda geta þránað, en verra er
að samtímis geta ýmis kvikindi
látið á sér kræla, svo sem mölur
og bjöllur. Þá verður að henda
matnum og þrífa geymslustað-
inn vandlega, ryksugan reynist
vel í slíkum tilfellum.
Niðursuðuvörur
Töluvert er á markaði af niður-
suðudósum með ávöxtum og
grænmeti. Sumar tegundir geta
verkað ætandi á dósirnar innan-
verðar. Ef dósirnar eru ekki
nógu vandaðar geta þær smitað
tini, blýi eða öðrum málmi í
innihaldið. Þetta kemur annað
slagið fyrir í niðursuðudósum
með til dæmis tómötum og
mandarínum.
Egg og mjólk
Egg geymast best í kæliskáp
við 5C og þar sem salmonellu-
sýking er oft rakin til eggja er
rétt að huga vel að því hvemig
þau em geymd. Allar mjólkur-
vömr geymast best við 5°C að
hámarki. Það á einnig við um
ost, en með tilliti til bragðgæða
er ágætt að taka ost úr kæli
hálftíma fyrir neyslu. Athugið
að þegar vara er merkt „endist
a.m.k. til“ ásamt dagsetningu er
átt við vöruna óopnaða í um-
búðunum, - það segir ekkert til
um það hvað varan heldur sér
lengi eftir að umbúðirnar hafa
verið opnaðar.
Hreinlæti í
eldhúsum
Strangar hreinlætiskröfur
eru gerðar til þeirra sem
framleiða matvæli til sölu á
almennum markaði, en það
er einnig nauðsynlegt að
þekkja góðar og gildar
hreinlætisreglur í eigin eld-
húsi og tileinka sér þær.
Bakteríur eru alls staðar
Bakteríur eru alls staðar og
það er eðlilegt. Flestar
þeirra gera gagn eða eru
hættulausar, en sumar geta
ásamt öðrum örverum gert
fólki mein. Bakteríur sem
valda veikindum eru algeng-
asta orsök matareitrunar.
Þessar bakteríur koma úr
saur manna og dýra, meng-
uðum jarðvegi eða menguðu
vatni. Maður með smitsjúk-
dóm getur flutt sýkingar-
bakteríur í matvæli sem
hann vinnur við og þar með
smitað þann sem borðar
matinn.
Undir venjulegum kring-
umstæðum eru fáar bakterí-
ur á sveimi í andrúmsloft-
inu. En þegar fólk hnerrar
eða hóstar dreifast út úr því
örlitlir vatnsdropar og með
þeim bakteríur í þúsundatali.
Droparnir geta lent víða, til
dæmis á matvæli sem eru
nærri, eða á öðru fólki sem
getur þá smitast. Þess vegna
er nauðsynlegt að halda fyrir
munninn þegar maður hóst-
ar eða hnerrar og þvo sér um
hendur á eftir.
Bakteríur berast
með höndum, mat og
drykk
Bakteríur berast auðveldlega
með óhreinum höndum.
Hendurnar óhreinkast þegar
farið er á salerni, ef komið
er við bólur eða opin sár og
jafn-
vel við að
snerta nef eða
munn. Þegar
fólk heilsast með
handabandi, handfjatlar
mold, vasaklúta eða pen-
inga, kemur við dýr, tekur
um hurðarhúna, handrið eða
óhrein eldhúsáhöld er hætta
á smiti. Þess vegna er nauð-
synlegt að þvo sér alltaf um
hendur eftir salernisferð,
einnig áður en matast er og
eftir að hafa snert óhreina
hluti.
Sumir sjúkdómar geta
smitast með mat sem er
borðaður. Matur getur
mengast af slíkum bakterí-
um á leið frá framleiðanda
til seljanda, eða við matartil-
búning og geymslu hans í
eldhúsi. Oftast er engin leið
að sjá eða fínna á lykt eða
bragði hvort svo er.
Hitastigið er mikilvægt
Bakteríur
■ sofa þegar þær eru í
frysti,
■ fjölga sér hægt í kæli,
■ drepast þegar þær eru
soðnar eða steiktar.
Bakteríur fjölga sér hratt ef
maturinn er geymdur eða
haldið heitum á milli 10 og
50_C. Það er því mjög mik-
ilvægt að matur sé ekki
lengur en þrjá tíma að há-
marki í slíkum hita. Þegar
matur hefur verið gegnsoð-
inn eða gegnsteiktur er ör-
uggt að í honum er engar
bakteríur að finna. Ef ekki á
að borða matinn strax eftir
að hann er tilbúinn þarf að
kæla hann hratt og
geyma í kæli.
Fljótlegast er að
kæla matinn
með því að
setja matarí-
látið í kalt
vatn, hræra í því
og skipta um
vatn þegar það fer
að volgna. Þegar það
þarf að bíða með tilbú-
inn mat handa ein-
hverjum heimilis-
manni á ekki að
láta matinn
malla. Best er að
kæla matinn og
hita hann svo upp aftur.
Nokkur ráð:
Þvoið ykkur um hendur
bæði fyrir og eftir snertingu
við hrá matvæli.
Skiptið um eldhúsklút og
viskastykki daglega. Notið
ekki sama klút við afþurrk-
un í eldhúsi og annars staðar
í húsinu.
Notið alltaf hrein áhöld.
Það er hentugt að eiga fleiri
en eitt skurðarbretti - þá er
hægt að taka fram hreint og
þurrt bretti þegar byrjað er
að vinna með nýja matarteg-
und.
Haldið hrávörum aðskild-
um bæði frá tilbúnum mat
og mat sem er borðaður
ósoðinn, svo sem grænmeti.
Gegnsteikið eða sjóðið
hakkað kjöt, kjötfars, kjöt-
rúllur, fylltar steikur, fisk,
innmat og fuglakjöt.
Kjötsafmn á þá að vera al-
veg tær og kjötmælirinn á
að sýna 75’C í miðju kjöts-
ins.
Haldið kæliskápnum
hreinum og athugið að hit-
inn á að vera að hámarki
5°C.
NEYTENDABLAÐIÐ - desember 1998
11