Neytendablaðið - 01.12.1998, Blaðsíða 18

Góðærið?
Heyrnarskertir látnir bíða
og missa vinnuna
Hundruðum saman hímir
fólk einmana og meira
eða minna einangrað. Astæð-
an: Islenski ríkiskassinn hefur
ekki efni á að leggja fram
samtals 14 milljónir króna -
jafnvel þótt allstór hluti þeirr-
ar upphæðar renni aftur í rík-
issjóð. Heyrnar- og talmeina-
stöð Islands er í fjársvelti og
safnar skuldum bæði við rík-
issjóð og Ríkiskaup. Yfirvof-
andi er að Ríkiskaup stöðvi
afgreiðslu pantana. Því fer
fjarri að einungis gamalt fólk
sé á biðlista eftir heyrnartækj-
um. Þess eru fjölmörg dæmi
að fullfrískt fólk hafi misst
vinnu af þessum sökum. EUi-
lífeyrisþegar eru vissulega
fjölmennastir í hópi heyrnar-
skertra en rífur fjórðungur
þeirra sem þurfa heyrnartæki
er þó enn á starfsaldri.
Sex mánaða bið
Um þessar mundir er lág-
marksbiðtími eftir heyrnar-
tækjum sex mánuðir. Þess eru
þó fjölmörg dæmi að fólk
þurfi að bíða lengur. Og verði
þess nú krafist að Heyrnar- og
talmeinastöðin greiði upp
skuldir sína við ríkissjóð og
ríkiskaup segir Birgir Ás
Guðmundsson, forstjóri
stöðvarinnar, að þeir sem nú
eru að bætast á biðlistann
muni fyrirsjáanlega þurfa að
bíða fram á árið 2000.
Um átta þúsund íslending-
ar nota nú heyrnartæki en
Birgir Ás segir að miðað við
tölur frá öðrum Norðurlanda-
ríkjum megi hiklaust reikna
með að annar eins fjöldi til
viðbótar þurfi á heyrnartækj-
um að halda. í byrjun október
voru um 250 manns á biðlista
en þeim hefur fjölgað síðan
og mun að líkindum halda
áfram að fjölga, að minnsta
kosti til áramóta.
Birgir As Guðmundsson segir
að þeir sem nú eru að bœtast
á biðlistann muni fyrirsjáan-
lega þurfa að bíða fram á
árið 2000.
Biðlistar í fyrsta sinn
Nú eru liðnir sex áratugir frá
því að félagið Heyrnarhjálp
var stofnað og fór að flytja
inn heyrnartæki. Guðjón
Yngvi Stefánsson, formaður
félagsins, segir að heyrnar-
skertir hafi síðan fljótlega far-
ið að fá aðstoð hins opinbera
við að fjármagna þessi kaup
og hafi kerfið virkað ágætlega
þar til nú. „Mér finnst skjóta
mjög skökku við að það skuli
gerast nú í fyrsta sinn að
biðlistar myndist. Nú, mitt í
allri umræðunni um framfarir
og góðæri. Heyrnartæki eru
alveg bráðnauðsynleg fyrir
heyrnarskerta. Án þeirra höf-
um við enga möguleika til
eðlilegrar tilveru. Þessi þjón-
usta á auðvitað að vera sjálf-
sögð - og hefur reyndar verið
það - þar til nú.“
I fjárlagafrumvarpinu sem
nú liggur fyrir alþingi er ekki
gert ráð fyrir neinni hækkun
til kaupa á heyrnartækjum en
Guðjón segist þó alls ekki úr-
kula vonar um að úr rætist.
„Það er ekki búið að sam-
þykkja frumvarpið enn og við
munum að sjálfsögðu þrýsta á
um að úr þessu verði bætt.
Það er ekki á nokkurn hátt
forsvaranlegt að láta fólk bíða
mánuðum eða árum saman
eftir svo brýnum nauðsynj-
um.“
30 þúsund krónur
Verð heyrnartækja hefur
hækkað verulega á undan-
förnum árum, einkum vegna
þess hvað tækniþróunin hefur
verið ör. Á hinn bóginn hafa
fjárveitingar til heyrnartækja-
kaupa því sem næst alveg
staðið í stað í hartnær áratug.
Nýju tækin eru mun full-
komnari og betri og Birgir Ás
segir að alls ekki komi lengur
til greina að úthluta fólki eldri
gerðum tækja, vegna þess að
tækninýjungarnar hafa skilað
gríðarlegum árangri.
Sem dæmi um verðlags-
þróun má nefna að ódýrustu -
og jafnframt algengustu -
gerðir heyrnartækja kostuðu
nálægt 12 þúsund krónum á
fyrri hluta þessa áratugar en
nýrri tæki sem nú eru komin í
þeirra stað kosta um 30 þús-
und krónur. Þeir sem eru
heyrnarskertir á báðum eyrum
þurfa tvö tæki en fá í mörgum
tilvikum aðeins eitt, vegna
þess að Heyrnar- og talmeina-
stöðin er í fjársvelti.
„Þessu má í raun líkja við
það að sjónskertir fengju gler-
augu með gleri fyrir annað
augað,“ segir Guðjón Yngvi
Stefánsson.
Þriðjungur af þörfinni
Ef leitað er samanburðar við
nágrannalönd, einkum önnur
Norðurlandariki, virðist láta
nærri að hérlendis nemi fjár-
framlög um þriðjungi þess
sem vera þyrfti. Að sögn
Birgis Áss verja Danir árlega
um 200 milljónum danskra
króna í þessu skyni. Að teknu
tilliti til gengis og fólksfjölda
samsvarar þetta því að á ís-
landi rynnu 100 milljónir ár-
lega til kaupa á heyrnartækj-
um. Fjárveiting nemur hins
vegar einungis um 30 milljón-
um króna árlega.
Þetta er þó ekki allt og
sumt. í Danmörku er úthlutun
þessara tækja ókeypis en hér á
landi þurfa heyrnarskertir að
greiða 30-40% kostnaðarins.
Það gildir þó að vísu ekki um
börn, ellilífeyrisþega og ör-
yrkja. Börn hafa fram að
þessu heldur ekki verið sett á
biðlista hérlendis en Birgir Ás
Guðmundsson segist nú sjá
fram á að ekki verði lengur
unnt að afgreiða heyrnartæki
til barna og unglinga án tafar
nema úr rætist í peningamál-
um.
„Klinkvasinn" tómur
Það stingur óneitanlega í augu
hversu lágar upphæðir hér er
um að tefla. Sem dæmi má
nefna að lil að afgreiða alla þá
250 sem voru á biðlista í byrj-
un október hefði þurft 14
milljónir króna. Þá hefur þó
ekki verið tekið tillit til þess
að allstór hluti þessa fólks
greiðir 30—40% kostnaðarins
og virðisaukaskatturinn renn-
ur allur til ríkisins. Ríkið fær
þannig 20-50% kostnaðarins
til baka. Á mælikvarða rfkis-
sjóðs er hér auðvitað um smá-
aura að ræða. í hlutfalli við
umsvif ríkissjóðs svarar
kostnaðarhluti ríkisins við
heyrnartæki handa 250 manns
kannski til hundraðkalls á
mælikvarða venjulegrar fjöl-
skyldu. Það má þannig með
vissum rétti segja að „klink-
vasi“ ríkissjóðs virðist vera
tómur.
Og svo má auðvitað taka
dæmi úr bankamálaumræðu
fyrr á árinu og bera þessa tölu
saman við laxveiðikostnað
Landsbankans og dótturfélaga
18
NEYTENDABLAÐIÐ - desember 1998